90. Echa insurekcji kościuszkowskiej w literaturze polskiego oświecenia

W atmosferze manifestacji patriotycznych i walk niepodległościowych dochodzą do głosu w coraz większym stopniu rodzime tradycje literackie. Wybuch rewolucji we Francji w roku 1789 przyspieszył proces dojrzewania postępowych sił społecznych w Polsce, zawłaszcza mieszczaństwa warszawskiego, odbił się w hasłach i frazeologii Sejmu Wielkiego. Dopiero jednak, kiedy lud stolicy wystąpił zbrojnie, adaptacje pieśni francuskich pojawiają się częściej. Nową, bardziej rewolucyjną formę otrzymał hymn Ca ira.

Pojawiły się liczniejsze niż wczesnej pobudki wojenne i pieśni marszowe, kontynuacje staropolskiej tradycji gatunku, np. Pieśń Korpusu Towarzyskiego Kawalerii narodowej, marsz w obozie Kościuszki, a także mnóstwo pieśni o Naczelniku. Osobną grupę stanowią wśród `pobudek' przystosowane do sytuacji polskiej adaptacje Marsylianki, jak Pieśń Żołnierska, Hymn i Powszechny odgłos ziem mazowieckich.

Bardzo ciekawą grupą są utwory satyryczne skierowane przeciw zdrajcom targowickim i wrogom zewnętrznym. Najwięcej wśród niech form znanych z czasów saskich i konfederacji barskiej, które zyskały szczególną popularność po Insurekcji. Były to: epigramat, nagrobek, zagadka, dumy przejęte z epiki dziadowskiej. Są to nieraz całe cykle nagrobków poświęconych szpiegom, zawierające satyryczne portrety, nieraz zgodne z poetyką funeralnych napisów.

Jednakże najbardziej reprezentatywnym przedstawicielem liryki powstaniowej był Jakub Jasiński. Młody ten poeta - libertyn uczestniczył w Insurekcji i zginał w niej. Jego poezja oprócz tonu rewolucyjnego jest głęboko patriotyczna.

---