PEDAGOGIKA KRYTYCZNA

1. PEDAGOGIKA A MYŚLENIE KRYTYCZNE

• - znana jest pod nazwą teorii krytycznej

• - źródło w marksistowskiej krytyce ideologii

• - aby dotrzeć do poznawczo ważnych sądów musimy przebić się przez ideologię ( fałszywą świadomość odzwierciedlającą określone punkty widzenia). Miedzy innymi taki zobiektywizowanemu oglądowi służy teoria krytyczna

• - jej krytyczność ma kilka poziomów:

1. wyrasta z niezgody na niesprawiedliwość istniejącego świata - świat jest nie taki, jaki być powinien

2. ma poznać uwarunkowania rozmaitych procesów społecznych, posługuje się interpretacją uwzględniającą kontekst badanych zjawisk - interpretuje zjawiska kulturowe w kontekście polityki, albo politykę w kontekście potrzeb człowieka itd.

3. w swych interpretacjach zmierza do przekroczenia myślenia uprawianego tylko z jednej pozycji - myślenia ideologicznego

4. dąży do konstruowania wyjaśnień, które mogą być uznane za bardziej adekwatne od myślenia potocznego czy ideologizowanych programów politycznych.

• - pedagogika jako teoria edukacji często odwołuje się do krytyki społecznej, wiąże się to z uwikłaniem procesów edukacyjnych w problem społecznych nierówności - ich rozumienie i projektowanie działań przeciwdziałających nierówności wymaga wypracowania szczególnej teorii i praktyki edukacji.

2. PEDAGOGIKA KRYTYCZNA - PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA

Może być ona rozumiana jako wykorzystanie filozoficznej teorii krytycznej w analizach i projektowaniu działań edukacyjnych.

Stawia ona sobie następujące zadania:

• - określenie wizji człowieka i społeczeństwa - realnej i idealnej

• - określenie jaki świat jest, a jaki być powinien

• - poddanie obserwacji i analizie procesów edukacyjnych i społecznych

• - określenie kierunku, w którym powinny podążać zmiany

• - zakłada, że społeczeństwo powinno być otwarte na dialog a jednostka przygotowana do życia tak, by w dialogu odpowiedzialnie uczestniczyć, konkretny kształt społeczeństwa jest natomiast kwestią przebiegu owego dialogu, powstaje w wyniku społecznego dyskursu

• - określenie sposobów działania umożliwiających zbliżenie do tego jak być powinno

• - zaprojektowanie określonych działań pedagogicznych

• - proces ten musi być krytycznie kontrolowany, analizowany i monitorowany

• - odpowiada na pytania:

1. jak wygląda świat w perspektywie ped. krytycznej - DIAGNOZA

2. jak wygląda świat pożądany - CELE WYCHOWANIA

3. jak można osiągnąć zmianę tego świata - METODY EDUKACJI

4. jaka jest skuteczność tych działań?

Ad. DIAGNOZA

W tej warstwie ped. krytyczna ujmuje edukacje jako element systemu społecznego ściśle związanego z jego funkcjami politycznymi.

Edukacja w tej perspektywie ukazuje swoje dwuznaczne oblicze. Z jednej strony jako element społecznego systemu musi służyć jego konserwacji, zapobiegać radykalnej krytyce i blokować oczekiwanie zmian. Szkoła wychowuje jednostki tak, aby akceptowały one zastany porządek społeczny i traktowały go jako coś oczywistego i nienaruszalnego. Z drugiej strony to właśnie edukacji tradycja oświeceniowa przypisuje rolę czynnika społecznej zmiany.

EDUKACJA ZNIEWALA, ALE WYZWOLENIE WYMAGA EDUKACJI.

Ped. krytyczna szuka diagnozy mechanizmów dominacji i przemocy wpisanych w funkcjonowanie instytucji edukacyjnych oraz projektuje takie działania edukacyjne jakie miałyby szansę przyczynić się do zwiększenia zakresu indywidualnej i zbiorowej wolności. Jeśli system decyduje o losach jednostki i zbiorowości to jest to system zniewalający i wymagający radykalnej zmiany. Ta teza jest podstawowym elementem diagnozy społecznej zawartej w krytycznej teorii edukacji.

Ad. CELE I KIERUNKI INTERWENCJI (CELE WYCHOWANIA)

Normalizujące oddziaływanie szkoły opiera się na dwóch strategiach: IGNOROWANIE RÓŻNIC (w klasach mogą być dzieci wywodzące się z różnych grup etnicznych czy religijnych), TRENING MILCZENIA (dzieci nienależące do zdefiniowanej przez szkołę grupy normalnych uczniów wycofują się z aktywnego udziału w szkolnej edukacji).

Zmiana społeczeństwa wymaga zmiany edukacji. Edukacja uwzględniająca tego rodzaju krytykę powinna przede wszystkim:

• - dostrzegać i akceptować różnice społeczne

• - dopuszczać różnorodne wypowiedzi i uczyć młodych ludzi aktywnego zabierania głosu we własnych sprawach

• - uczyć aktywnego działania na rzecz zmiany nieakceptowanych cech życia społecznego

• - działania nauczyciela powinny przypominać działania tłumacza, którego zadaniem jest przekład kultury nieznanej (np. dominującej) na język zgodny z doświadczeniem kulturowym dziecka.

Ad. SKUTECZNOŚĆ PEDAGOGIKI KRYTYCZNEJ

- projekt ped. krytycznej powoduje szeroki zakres oddziaływań (od czynników makrostrukturalnych poprzez instytucjonalne po jednostkowe)

- w czym upatruje się praktyczny sens ped. krytycznej?

1. w działaniu kolektywnym

2. w lokalnym działaniu na rzecz wyrwania określonych grup społecznych czy jednostek z „logiki społecznej determinacji”

3. w myśleniu pedagogicznym powinien dominować język nadziei a nie retoryka teorii reprodukcji