1.Bracia Mowgliego: Shere Khan poluje w tej części dżungli, która należy do Wilczego ojca i Wilczej Matki. Są źli na tygrysa, ponieważ wiedzą, że może on zabić jakiegoś człowieka i ściągnąć za sobą zemstę ludzi do dżungli, a wtedy zginą niewinne zwierzęta. Któregoś razu Ojciec Wilk słyszy, że ktoś idzie w stronę
ich siedliska. Spodziewa się, że może to być Shere Khan, jednak ze zdziwieniem odkrywa, że to maleńkie, nagie ludzkie dziecko. Wilcza Matka jest zauroczona stworzeniem i postanawia je zaadoptować, zwłaszcza że wkrótce zjawia się tygrys i domaga się, by oddać mu małego człowieka, ponieważ porwał go, by go zjeść. Wilki przeganiają Shere Khana. Wilcza Matka daje dziecku na imię Mowgli, które w języku dżungli oznacza Żaba, dlatego, ponieważ nie ma on żadnej sierści.
Wilcza Matka wprowadza Mowgliego na Wiec Wilczej Gromady, ponieważ chce, by został przyjęty do plemienia. Wilki nie chcą się na to zgodzić, ale będący w gromadzie niedźwiedź Baloo i pantera Bangheera głosują za nim. Bangheera okupuje życie chłopca ciałem świeżo zabitego byka. Razem z niedźwiedziem podejmuje uczyć chłopca Praw Dżungli.
Shere Khan postanawia zemścić się na plemieniu wilków i planuje zdetronizować Akelę, ich przywódcę, namawiając do tego młodsze wilki. Mowgli dowiaduje się o tym, kiedy przekracza 11 rok życia. Bangheera radzi mu, by przestraszył tygrysa ogniem, bowiem wszystkie zwierzęta się go boją, jedynie Mowgli nie czuje wobec niego strachu. Chłopiec kradnie kocioł pełen płonących węgli z pobliskiej wioski. Podczas Wiecu Gromady Shere Khan żąda, by Akela został zabity, a Mowgli był wydany jemu. Chłopiec podpala duży konar i atakuje tygrysa, zmuszając jego i młode wilki, chcące zdetronizować Akelę, do odejścia. Chłopiec nie wiedział, że przez ten czyn będzie zmuszony do odejścia z Gromady. Akela także odchodzi. Mowgli przysięga, że któregoś dnia wróci i położy przed wilkami ciało Shere Khana.
2. Polowanie Kaa - Mowgli ma siedem lat
i wychowuje się w dżungli. Któregoś razu Baloo, jego nauczyciel-niedźwiedź, karze go klapsem za nieuwagę, więc chłopiec postanawia zrezygnować z tych lekcji. Pantera Bagheera jest zdenerwowana na Baloo, ponieważ nie popiera jego systemu
kar cielesnych, ale przekonuje Mowgliego, by nie zaprzestawał nauki
. Chłopak uczy się Słów Pana w różnych językach dżungli, by w każdym plemieniu mógł być potraktowany jako przyjaciel. Wkrótce Bagheera i Baloo dowiadują się, że chłopiec poznał plemię małp, które obiecało, że zostanie on ich przewodnikiem
. Tłumaczą Mowgliemu, że z małpami nie należy się w ogóle zadawać, ponieważ są plemieniem, które nie uznaje żadnych praw, dlatego pozostali mieszkańcy dżungli odrzucili ich.
Wkrótce dochodzi do strasznego wydarzenia: Mowgli zostaje porwany przez małpy. Zwierzęta niosąc go skaczą po czubkach drzew, a chłopiec zauważa frunącą nad sobą kanię imieniem Chil. Wymawia do ptaka Słowa Pana i prosi, by odnalazł jego nauczycieli
, niedźwiedzia i panterę. Chil znajduje ich i przekazuje wieść o losie Mowgliego. Baloo i Bangheera próbują nadążyć za małpami, biegnąc po ziemi, ale nie udaje im się to. Zastanawiają się, jak mogą ocalić drogiego podopiecznego i przypominają sobie, że małpy panicznie boją się pytona Kaa. Bangheera przekonuje go do pomocy, ponieważ powtarza mu obelgi, jakie mówią o nim małpy. Chil znajduje ich i mówi, że chłopiec został zabrany do starego, porzuconego ludzkiego miasta.
Chłopak wkrótce przekonuje się, że jego nauczyciele mieli rację, opowiadając o małpach jako tych, z którymi nie można się zadawać. Porwały one chłopca tylko dlatego, że był ciekawostką i wkrótce nudzą się nim, ale mimo to nie chcą go wypuścić. Do opuszczonego miasta przybywa Bangheera, Baloo i pyton Kaa. Małpy wrzucają Mowgliego do domu, w którym mieszkają kobry, ale chłopcu udaje się przeżyć, ponieważ używa Słowa Pana. Kaa wkrótce go uwalnia. Baloo i Bangheera walczą z małpami, Kaa dołącza do nich i hipnotyzuje nieprzyjazne plemię swoim "tańcem głodu". Bangheera karze Mowgliego klapsami i razem z Baloo wracają do swego domu w dżungli.
3. Tygrys! Tygrys! - Mowgli opuszcza wilcze stado i udaje się do ludzkiej wioski. Poznaje tam Messuę i jej męża, którzy sądzą, że chłopiec jest ich zaginionym synem o imieniu Nathoo. Ksiądz, który mieszka w wiosce, uznaje, że może tak być w istocie i pozwala parze przygarnąć Mowgliego, ponieważ pragnie ich tym uszczęśliwić. Chłopiec przez trzy miesiące uczy się o nowym gatunku - jego własnym. Poznaje ludzką mowę i przyzwyczaja się do ich zwyczajów, chociażby podziału kastowego, noszenia ubrania czy znaczenia pojęcia pieniądza
, jednak nie jest zachwycony tym nowym światem. Całkowicie nie może zaakceptować opowieści, które starszyzna wioski opowiada o dżungli, ponieważ wie, że są one nieprawdziwe. Buldeo, najlepszy łowca we wsi, uważa, że tygrysy są następnym wcieleniem lichwiarzy. Ze względu na problemy z adaptacją do tego świata chłopiec często wymyka się do dżungli, gdzie spotyka swego Szarego Brata, wilczego przyjaciela. Od niego dowiaduje się wiadomości o tym, co dzieje się z jego bliskimi ze świata zwierząt. Od niego dowiaduje się, że Shere Khan powrócił z zamiarem zabicia chłopca.
Starszyzna wioski postanawia dać Mowgliemu jakieś zajęcie, więc powierzają mu rolę opieki nad stadem bawołów. Wkrótce Szary Brat informuje go, że od Tabaqui, obłąkanego szakala, dowiedział się, że Shere Khan zaczaił się na jakiś czas w dolinie, by przygotować swą zemstę. Mowgli z pomocą wilczego przyjaciela oraz Akeli dzielą stado bawołów na połowy i wpuszczają je z dwu stron
do doliny, zamykając tym samym tygrysa w pułapce. Kiedy Buldeo dowiaduje się o zabiciu tygrysa, żąda on od chłopca, by oddał mu skórę
zwierzęcia w zamian za nagrodę 100 rupii. Mowgli odmawia, a gdy człowiek nalega, Akela zaczyna mu grozić. Buldeo wraca do wnioski
i opowiada, że chłopak jest czarownikiem, w co szybko wierzą wszyscy mieszkańcy z wyjątkiem Messuy. Mowgli musi odejść od ludzi, ponieważ nie chcą, by mieszkał między nimi. Chłopak powraca do stada wilków, którzy zgadzają się przyjąć go z powrotem do plemienia, jednak on odmawia, ponieważ nie potrafi wybaczyć im tego, że wcześniej został z niego wyrzucony. Mowgli postanawia zostać sam, ale jego czterej szarzy bracia odmawiają rozłąki z nim, więc pozwala im sobie towarzyszyć.
4. Biały Wieloryb - Kotik jest sprytną foką o białym futrze. Któregoś razu zobaczył polowanie na foki, co wywołało w nim szok. Nie wiedział, dlaczego jego plemię godzi się na taki los od ludzi i nic nie chcą zmienić. Wyruszył na poszukiwanie terenów, które byłyby przez ludzi niezamieszkane. Pozostałe foki śmieją się z niego, jednak po pięciu latach poszukiwań udaje mu się odnaleźć piękne wybrzeże, na którym nie ma ani śladu człowieka. Kotik powraca do swego plemienia i proponuje, by przenieść się w nowe miejsce, jednak niektórzy członkowie stada oponują. Kotik stacza z nimi walki, pokonuje ich i wkrótce prowadzi swe plemię do nowej krainy.
5. Rikki-Tikki-Tavi - Brytyjska rodzina zamieszkuje dom w Sugauli w Indiach. Pewnego razu znajdują młodego ichneumona, który niemal zatonął podczas burzy. Postanawiają go przygarnąć. Zwierzątko otrzymuje imię Rikki-Tikki i wiedzie szczęśliwe życie z nową rodziną, której jest ulubieńcem. Jego właściciel, Teodor, tak bardzo lubi Rikki-Tikki, że pozwala mu nawet spać w swoim łóżku. Wkrótce szczęście zwierzątka i rodziny zostaje zmącone, ponieważ zauważa w ogrodzie dwie kobry, Naga i Nagainę. Co gorsza Teodor zostaje zaatakowany przez węża, jednak Rikki-Tikki, chociaż jest mały i nie ma żadnego doświadczenia
, pokonuje niebezpieczne zwierzę.
Okazuje się, że Nag i Nagaina planują zabić rodzinę, by mogli bez problemów poruszać się po ich ogrodzie i by ich dzieci miały dobre miejsce do wychowywania się. Nag czai się w łazience, ponieważ chce zabić "dużego człowieka", ojca Teodorka. Zasypia podczas czuwania i Rikki łapie go za głowę. Kobra próbuje się wyrwać, jednak hałas, który robi, budzi ojca. Widząc walkę Rikkiego z kobrą człowiek strzela do gada i zabija go. Ciało Naga zostaje wyrzucone na śmietnik,
Kobra próbuje się wyrwać, jednak hałas, który robi, budzi ojca. Widząc walkę Rikkiego z kobrą człowiek strzela do gada i zabija go. Ciało Naga zostaje wyrzucone na śmietnik, zaś Nagaina rozpacza i przysięga zemstę.
Rikki prosi swego ptasiego przyjaciela, by odwrócił uwagę Nagainy w czasie, kiedy będzie szukał złożonych przez nią jaj. Udaje mu się zniszczyć prawie wszystkie z nich, ale Nagaina trafia do domu zwierzątka i grozi, że ukąsi chłopca. Rikki powraca do domu z ostatnim jajem i odwraca uwagę kobry, tak, że ojciec chłopca może go odciągnąć z jej zasięgu. Nagaina odbiera jajo i ucieka do swojej jamy, ale Rikki biegnie za nią. W podziemnym korytarzu dochodzi do walki dwu zwierząt, z której zwycięsko powraca Rikki.
6. Toomai, przywódca słoni - Słoń Kala Nag (Czarny Wąż) służył indyjskiemu rządowi przez 47 lat. Kiedy został złapany, miał 20 lat
. Jego matka, Radha Pyari, powiedziała mu, że słonie, które się boją, wpadają w tarapaty. Kala Nag wiedział, że ta rada jest dobra. Przestał bać się i jeszcze przed 25 rokiem życia stał się ukochanym słoniem w służbie rządowej. W swoim życiu wykonywał mnóstwo prac
: nosił namioty, był w dziwnym, skalistym kraju daleko od Indii, widział zmarłego Cesarza Teodora w Magdali, nosił drewno i został zatrudniony do łapania młodych słoni, które także musiał poskramiać. Jego kły zostały ucięte na długości pięciu stóp i osłonięte miedzią na końcach, ale i tak był niebezpieczny dla młodszych przedstawicieli swego gatunku, ponieważ miał większe doświadczenie
w walce. Duży Toomai, pochodzący z rodu poskramiaczy słoni, mawiał, że Kala Nag nie boi się nikogo, poza nim. Duży Toomai miał synka zwanego Małym Toomai, który pragnął zostać prawdziwym łowcą słoni. Chłopiec zajmował się tymi zwierzętami i bardzo lubił to zajęcie. Ojciec powiedział mu któregoś razu, że aby zostać prawdziwym pogromcą tych zwierząt, trzeba koniecznie być świadkiem ich tańca. Nie dostąpił tego jeszcze żaden człowiek. Kala Nag nocą zabiera Małego Toomai do dżungli, gdzie chłopiec jest świadkiem tańca słoni, zjawiska wyjątkowo pięknego. W ten sposób staje się przywódcą ich plemienia.
7. Zwierzęta w służbie jej królewskiej mości - W Rawalpindi znajduje się obóz wojskowy, składający się z 30 tysięcy ludzi i setek zwierząt: wielbłądów, mułów, słoni i koni. Przybył tam Amir Afganistanu, który przywiózł ze sobą ludzi i dzikie konie z głebi Azji. Konie te każdej nocy niszczyły swoje zagrody i biegały po całym obozie. Innym razem to wielbłądy uciekały. Nikt nie zwracał na to większej uwagi, dopóki zwierzęta nie wpadły w szał i nie zaczęły niszczyć namiotów. Narrator zmuszony był uciec z obozu i oddalić się od niego. Ponieważ szedł nocą, nie wiedział, dokąd trafił. Zatrzymał się w pewnym miejscu i postanowił tam spędzić resztę nocy. Wkrótce przebiegł obok niego muł, a za nim wielbłąd. Narrator znał język zwierząt obozu, więc wiedział, o czym rozmawiają. Wielbłąd, który zaplątał się wcześniej w namiot narratora, pytał muła, dokąd powinien teraz pójść. Muł, dowiedziawszy się, że to wielbłądy spowodowały zamieszanie w obozie, powiedział, że na pewno zostaną one ukarane następnego dnia i kopnął wielbłąda dwa razy. Powiedział, żeby następnym razem nie przebiegały przez stado mułów i nie krzyczały "Złodzieje i ogień!". Wielbłąd naburmuszył się i siadł na ziemi. Wkrótce dobiegł duży koń, spokojny niczym podczas parady i powiedział, że zachowanie wielbłądów było haniebne, ponieważ zamieszaniem, które czynią, nie pozwalają spać koniom, które przez to nie mogą utrzymać formy. Do zwierząt dołączają jeszcze wół i słoń. Wszystkie rozmawiają o pracy
, jaką wykonują w obozie. Muł opowiada o tym, że należy wykonywać powierzone im obowiązki, koń wspomina, że trzeba ufać swojemu jeźdźcy i nie można ustępować przed przeciwnikami. Wielbłąd opowiada, że aby umożliwić żołnierzom wejście na ich grzbiet, muszą usiąść na ziemi. Wół mówi o tym, że muszą nosić broń na bitwy, ponieważ słonie nie chcą tego robić. Słoń tłumaczy, że potrafi sobie wyobrazić, co będzie się działo, i dlatego nie chce iść dalej.
Następnego dnia dochodzi do uroczystej parady. Wszystkie zwierzęta stawiają się na wyznaczonych miejscach i wykonują swoje obowiązki. Przybysze z Afganistanu są pod wrażeniem ich ułożenia, zaś indyjski oficer wyjaśnia, że słuchają one rozkazów, ponieważ rozumieją autorytet królowej brytyjskiej.
Czas akcji utworu nie został dokładnie określony. Wiemy, że historia Mowgliego wydarzyła się w XIX w. Miejsce akcji to głównie Indie (dżungla, osady ludzkie). Historia białej foki rozgrywa się na wyspie
Pawłowski Ostrów, w miejscowości Siewierowostoczna.
Plan wydarzeń:
1. Porwanie Mowgliego przez Shere Khana
2. Przygarnięcie ludzkiego szczenięcia przez wilczą rodzinę
3. Dzieciństwo chłopca
4. Nauki
otrzymane od opiekunów
5. Zabranie Mowgliego na wiec Wilczej Gromady i przyjęcie do plemienia
6. Porwanie przez małpy
7. Próba zamieszkania wśród ludzi
8. Odnalezienie domniemanych rodziców
9. Pokonanie Shere Khana
10. Wyprawy Kotika na poszukiwanie terenów niezamieszkałych przez ludzi
11. Życie Rikki-Tikki-Tavi i pokonanie Naga i Nagainy
12. Taniec stada słoni w dżungli widziany przez Małego Toomai
13. Parada wojsk brytyjskich
„Księga dżungli” to bajkowa opowieść o chłopcu wychowywanym przez gromadę zwierząt. Historia dorastania w nieprzyjaznym, dzikim środowisku, rządzącym się surowymi prawami. Mowgli rośnie, zdobywa nowe umiejętności i uczy się przetrwania pod okiem czujnych nauczycieli
: pantery i niedźwiedzia. Aby przetrwać, chłopiec musi poznać język i obyczaje zwierząt oraz stawić czoło swojemu największemu wrogowi - tygrysowi. Gdy dorośnie, powróci do swojej ludzkiej osady tylko po to, by zrozumieć, że jego miejsce jest w dżungli.
Kipling wykorzystuje swą opowieść do kontrastowego ukazania dwóch światów. Paradoksalnie, dziki świat dżungli wydaje się bardziej cywilizowany niż ten ludzki. Zwierzęta są solidarne, starają się być sprawiedliwe i mają poczucie honoru (przestrzeganie praw). Tymczasem ludzie są dla Mowgliego tajemnicą. Po powrocie do własnej osady chłopiec szybko przekonuje się, że życie wśród nich nie jest takie łatwe. Młody bohater czuje się odrzucony przez własne plemię. Mieszkańcy wioski boją się go, uważając za ,,czarownika”. Mowgli to bohater wyobcowany, noszący piętno ,,odmienności”. Nie jest zwierzęciem, nie potrafi też być człowiekiem. ,,O hej! Na sercu mi ciążą rzeczy, których nie rozumiem” - śpiewa wygnany chłopiec.
Opowieść o Mowglim, utrzymana w stylistyce baśni (pomimo tego, że brak jednoznacznie pozytywnego zakończenia), jest tak naprawdę historią o naturze
ludzkiej. Kipling surowo ocenia zachowanie ,,ludzkiego plemienia”, zarzucając człowiekowi bezmyślność w surowym traktowaniu zwierząt. Wytyka ludziom okrucieństwo, brak wrażliwości i chciwość. Historia zabitych fok przeraża, dzieje małej mangusty wzruszają, a opowieść o zwierzętach spędzających życie na służbie człowiekowi - daje do myślenia. Autor „Księgi dżungli” skłania do refleksji nad wartością ludzkich instynktów.
Motywy: prawa, okrucieństwa, dziecka/dzieciństwa, zwierząt.