A/ ESSERE [Author ID1: at Fri Jan 19 18:07:00 2007 ]być

Czasownik essere być jest czasownikiem nieregularnym. Oto wszystkie jego formy:

ESSERE

liczba pojedyncza		liczba mnoga
io ja	sono jestem	noi my	siamo jesteśmy
tu ty	sei jesteś	voi wy	siete jesteście
lui/lei on/ona Lei Pan, Pani	è jest	loro oni, one Loro Państwo, Panowie, Panie	sono są

Forma grzecznościowa przybiera zawsze tę samą formę 3. osoby liczby pojedynczej lub mnogiej

Lei è … Pani jest …, Pan jest …

Loro sono … Państwo są …, Panie są …, Panowie są …

B/ AVERE mieć

Oto odmiana nieregularnego czasownika avere mieć:

AVERE[Author ID1: at Sat Jan 20 01:15:00 2007 ]

liczba pojedyncza		liczba mnoga
io	ho mam	noi	abbiamo mamy
tu	hai masz	voi	avete macie
lui/lei [Author ID2: at Mon Jan 22 21:45:00 2007 ] Lei	ha ma	loro Loro	hanno mają

Zwróć uwagę na brak rodzajnika w zwrotach idiomatycznych, które tworzy ten czasownik:

	}	fame być głodnym (dosł. mieć głód)
			sete być spragnionym (dosł. mieć pragnienie)
avere			freddo odczuwać chłód (dosł. mieć chłód)
			ragione mieć rację

Tak samo zbudowane są inne zwroty: avere torto mylić się, nie mieć racji, avere caldo odczuwać gorąco, avere fretta spieszyć się, avere tempo mieć czas.

Podobnie zachowują się również poznane już wcześniej wyrażenia: avere intenzione mieć zamiar, avere bisogno, potrzebować, avere paura, bać się oraz avere voglia mieć ochotę, po których występuje zawsze przyimek di wprowadzający czasownik w bezokoliczniku lub rzeczownik (z wyjątkiem wyrażenia avere intenzione di, po którym występuje tylko czasownik):

Małgosia i Andrzej hanno bisogno di una camera non molto cara.

Małgosia i Andrzej potrzebują niezbyt drogiego pokoju.

Małgosia i Andrzej hanno bisogno di trovare una camera non molto cara.

Małgosia i Andrzej muszą (dosł. potrzebują) znaleźć niezbyt drogi pokój.

C/ SAPERE wiedzieć (1)

W dialogach pojawiły się także formy liczby pojedynczej innego czasownika nieregularnego:

SAPERE

io so ja wiem

tu sai ty wiesz

lui/lei/Lei sa on/ona/ Pan/Pani wie

Uwaga! W języku włoskim czasownik sapere często poprzedzany jest zaimkiem lo, który odpowiada polskiemu to i w naszym języku nie jest niezbędny:

Forse lo sa un nostro compagno di classe. Może wie (to) nasz kolega z klasy.

Mi dispiace ma non lo so. Przykro mi, ale nie wiem (tego).

D/ NUMERALI CARDINALI liczebniki główne (1)

0 zero	11 undici
1 uno	12 dodici
2 due	13 tredici
3 tre	14 quattordici
4 quattro	15 quindici
5 cinque	16 sedici
6 sei	17 diciassette
7 sette	18 diciotto
8 otto	19 diciannove
9 nove	20 venti
10 dieci	1000 mille

Uwaga:

Przy podawaniu końcówek cen wyrażanych w centach, Włosi bardzo często skracają formy liczebników w następujący sposób:

3,50 = tre euro e cinque dosł. trzy euro i pięć = trzy euro i pięćdziesiąt centów

6,80 = sei euro e otto dosł. sześć euro i osiem = sześć euro i osiemdziesiąt centów

D/ NUMERI CARDINALI liczebniki główne (2)

20 venti	200 duecento
30 trenta	300 trecento
40 quaranta	400 quattrocento
50 cinquanta	500 cinquecento
60 sessanta	600 seicento
70 settanta	700 settecento
80 ottanta	800 ottocento
90 novanta	900 novecento
100 cento	1000 mille ale 2000 duemila, 3000 tremila, ecc.

oraz:

1 000 000 un milione, 1 000 000 000 un miliardo

Uwaga:

Liczebniki w języku włoskim piszemy łącznie, wyjątek stanowią: milione, milion i miliardo, miliard, które pisane są osobno:

1. 234.578 - un milione duecentotrentaquattromilacinquecentosettantotto

2. 367.881 - due milioni trecentosessantasettemilaottocentoottantuno

Uwaga:

Przy liczbach, w których w rzędzie jednostek występują liczebniki zaczynające się od samogłoski: uno i otto, skracamy dziesiątki o ostatnią samogłoskę:

28 ventotto

31 trentuno

E/ SOSTANTIVI rzeczowniki

Rzeczowniki rodzaju męskiego w liczbie pojedynczej kończą się zazwyczaj samogłoską -o, która w liczbie mnogiej przechodzi w -i:

Esempi:

un cornetto - due cornetti jeden /jakiś rogalik - dwa rogaliki

Rzeczowniki rodzaju męskiego mogą się również kończyć samogłoską -e, która, w liczbie mnogiej - tak samo jak w poprzednim przypadku - przechodzi w -i:

Esempi:

un bicchiere - due bicchieri jeden /jakiś kieliszek - dwa kieliszki

W rodzaju żeńskim natomiast wyrazy zakończone w liczbie pojedynczej na -a, zmieniają końcówkę na -e:[Author ID3: at Thu Feb 1 23:41:00 2007 ]

Esempi:

una pizzetta - due pizzette jedna/jakaś mini pizza - dwie mini pizze

Rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone na -e, zachowują się natomiast tak, jak rzeczowniki rodzaju męskiego: końcówka przechodzi w -i.

un'insegnante - due insegnanti jedna (jakaś) nauczycielka - dwie nauczycielki

Uwaga!

Niektóre rzeczowniki kończące się na -e i odnoszące się do osób, są wspólne dla rodzaju męskiego i żeńskiego. Ich rodzaj rozpoznajemy właśnie po rodzajniku.

un cantante una cantante śpiewak śpiewaczka

un insegnante un'insegnante nauczyciel nauczycielka

Uwaga!

Niektóre nazwy zawodów w liczbie pojedynczej posiadają końcówkę -a, również w rodzaju męskim:

un giornalista - due giornalisti dziennikarz - dziennikarze

una giornalista - due giornaliste dziennikarka - dziennikarki

Uwaga!

Istnieje również grupa rzeczowników nieodmiennych. Są to wyrazy zakończone na spółgłoskę lub na samogłoskę z akcentem graficznym najczęściej wyrazy pochodzenia obcego i skróty.

un bar - due bar jeden (jakiś) bar - dwa bary

un caffè - due caffè jedna (jakaś) kawa - dwie kawy

una brioche - due brioche jedna (jakaś) drożdżówka - dwie drożdżówki

un euro - due euro jedno euro - dwa euro

F/ AGGETTIVI: przymiotniki [Author ID4: at Sun Jan 21 14:17:00 2007 ]

Przymiotniki w języku włoskim odmieniają się i zgadzają się w liczbie i rodzaju z rzeczownikiem, do którego się odnoszą.

rodzaj męski	rodzaj żeński
- o → - i	- a → - e
[Author ID1: at Fri Jan 19 18:30:00 2007 ] un caffè macchiato → (due) caffè macchiati jedna (jakaś) kawa zabielona (dwie) kawy zabielone	[Author ID1: at Fri Jan 19 18:31:00 2007 ] un'acqua gassata → (due) acque gassate jedna (jakaś) woda gazowana (dwie) wody gazowane
- e → - i	- e → - e
un prezzo conveniente → prezzi convenienti korzystna cena korzystne ceny	un'informazione utile → informazioni utili użyteczna informacja użyteczne informacje

G/ ARTICOLI INDETERMINATIVI rodzajniki nieokreślone

Język włoski posiada tylko dwa rodzaje: męski i żeński. Rzeczowniki języka włoskiego poprzedzone są na ogół rodzajnikiem. W tej lekcji pojawiły się formy rodzajnika nieokreślonego, którego znaczenie odpowiada polskiemu: jeden, pewien, jakiś. Zwróć uwagę, że rodzajnik ten uzgadniamy nie tylko z rodzajem, ale również jak następuje:

rodzaj męski
un	amico przyjaciel,[Author ID1: at Tue Jan 23 01:06:00 2007 ] italiano Włoch [Author ID1: at Tue Jan 23 01:08:00 2007 ] [Author ID1: at Tue Jan 23 01:06:00 2007 ] bicchiere kieliszek, [Author ID1: at Tue Jan 23 01:06:00 2007 ] cornetto [Author ID1: at Tue Jan 23 01:06:00 2007 ]rogalik[Author ID1: at Tue Jan 23 01:06:00 2007 ] napoletano [Author ID4: at Wed Jan 17 14:01:00 2007 ]Neapolitańczyk		- przed wyrazami zaczynającymi się samogłoską [Author ID1: at Tue Jan 23 01:08:00 2007 ] - przed wyrazami zaczynającymi się spółgłoską, [Author ID1: at Tue Jan 23 01:08:00 2007 ] [Author ID1: at Tue Jan 23 01:08:00 2007 ] za wyjątkiem:
uno	studente student, spettacolo spektakl		- s+ spółgłoska, z, ps, gn
rodzaj żeński
una	pasta ciastko,[Author ID1: at Tue Jan 23 01:09:00 2007 ] pizzetta [Author ID1: at Tue Jan 23 01:09:00 2007 ]mini-pizza, brioche [Author ID1: at Tue Jan 23 01:09:00 2007 ]drożdżówka	- przed wyrazami zaczynającymi się spółgłoską
un'	amica przyjaciółka,[Author ID1: at Tue Jan 23 01:09:00 2007 ] insegnante [Author ID4: at Sun Jan 21 14:14:00 2007 ], nauczycielka	- przed wyrazami zaczynającymi się samogłoską

Uwaga!

W liczbie mnogiej rodzajnik nieokreślony nie występuje.

H/ ARTICOLI DETERMINATIVI rodzajniki określone

Obok rodzajnika nieokreślonego (o znaczeniu: jakiś, pewien, jeden z wielu), w języku włoskim istnieje także rodzajnik określony, wyrażający: ten konkretny, jeden jedyny w swoim rodzaju lub ten, o którym była już mowa.

Esempi:

uno zaino pewien, jeden plecak  lo zaino nasz plecak, nasz jedyny plecak

un ostello jakieś schronisko młodzieżowe  l'ostello di Venezia konkretne

schronisko w Wenecji, to które znamy, o którym była mowa

il vostro ostello wasze schronisko

Podobnie jak rodzajnik nieokreślony, również rodzajnik określony uzgadniamy z rzeczownikiem pod względem rodzaju oraz w zależności od tego, jak zaczyna się wyraz:

rodzaj męski
il	numero numer	- przed wyrazami zaczynającymi się od spółgłosek, za wyjątkiem:
lo	zaino plecak	- s+ spółgłoska, z, ps, gn
l'	ostello schronisko	- przed wyrazami zaczynającymi się od samogłoski
rodzaj żeński
la	camera pokój	- przed wyrazami zaczynającymi się spółgłoską
l'	alba świt	- przed wyrazami zaczynającymi się samogłoską

W liczbie mnogiej rodzajnik określony przybiera następujące formy:

rodzaj męski
i	prezzi ceny	- przed wyrazami zaczynającymi się od spółgłosek, za wyjątkiem:
gli	scherzi żarty	- s+ spółgłoska, z, ps, gn
gli	ostelli schroniska	- przed wyrazami zaczynającymi się od samogłoski
rodzaj żeński
le	pensioni pensjonaty	- przed wyrazami zaczynającymi się spółgłoską
le	onde fale	- przed wyrazami zaczynającymi się samogłoską

Uwaga:

Rodzajnik uzgadniamy zawsze z wyrazem następującym bezpośrednio po nim:

la cosa rzecz ale l'unica cosa jedyna rzecz

la stagione sezon ale l'alta stagione sezon turystyczny (dosł. wysoki sezon)

ESERCIZI ćwiczenia

1. Dobierz odpowiednią formę rodzajnika nieokreślonego:

….. acqua minerale, ….. studente italiano, ….. caffè macchiato, ….. pizzetta buona, ….. informazione, ….. bicchiere d'acqua, ….. brioche buona, ….. euro di resto, ….. agenda (notatnik), ….. accendino (zapalniczka), ….. specchietto (lusterko), ..... italiano, ..... italiana, ..... caffè, ..... napoletano

2. Zamień przykłady z 1. ćwiczenia na liczbę mnogą, zgodnie z podanym schematem:

un'acqua minerale - (due) acque minerali

3. Zamień na liczbę pojedynczą poniższe wyrażenia, zgodnie z podanym schematem, pamiętając o uzgodnieniu rodzajnika:

quattro mesi - un mese

tre giorni, due informazioni, sei brioche, cinque cornetti e due strudel, nove paste buone, tre accendini

4. Zamień na rodzaj żeński:

un cantante bello, un insegnante carino, un giornalista spiritoso, un insegnante intelligente e carino, un insegnante spiritoso e divertente, un nostro compagno di classe

5. Przykłady z ćwiczenia 4 (zarówno rodzaj męski, jak żeński) zamień na liczbę mnogą.

6. Zamień na liczbę pojedynczą następujące zdania:

1. Queste signorine sono belle.

2. Dove siete?

3. Questi caffè sono per loro, queste acque invece sono per noi.

4. Adesso siamo ancora fuori, ma di sera siamo di nuovo a Verona.

5. Questi prezzi sono molto convenienti.

1. Wstaw odpowiedni rodzajnik określony:

1. .... alberghi di Venezia sono molto cari, .... pensioni economiche sono invece tutte piene.

1. Małgosia chiama anche .... ostello, ma .... numero è sbagliato.

2. Dentro .... zaino Andrea ha qualcosa da mangiare.

3. Małgosia ha paura di passare .... notte all'aperto e .... scherzi di Andrzej non sono per lei per niente divertenti.

4. A Venezia .... camere singole costano almeno 150 euro a notte, .... prima colazione e .... lenzuola incluse.

---