Odp.1
Projekt zamienności selekcyjnej dla montażu otworu 55 G6 z wałkiem 55 h5 przy podziale na trzy grupy selekcyjne i zbliżonych rozkładach wymiarów obu elementów.
Odchyłka dolna otworu Ei = +0,010 mm
Odchyłka górna otworu Es = +0,029 mm
Odchyłka dolna wałka ei = -0,013 mm
Odchyłka górna otworu es = 0 mm
Tolerancja otworu wynosi To = 0,019 mm
Tolerancja wałka wynosi Tw = 0,013 mm
Tolerancja pasowania bez selekcji wynosi Tp = 0,032 mm
Wskaźniki pasowania bez selekcji wynoszą Pmin = +0,010 mm
Pmax = +0,042 mm
Dane pasowanie jest pasowaniem luźnym.
Luzy graniczne wynoszą Smin = +0,010 mm
Smax = +0,042 mm
Przyjmuję następujące tolerancje grup selekcyjnych (aby uniknąć stosowania ułamków mikrometra przyjmuję nierówne grupy selekcyjne):
otwór 6-6-7 (μm)
wałek 4-4-5 (μm)
Projekt podziału na grupy selekcyjne i niezbędne obliczenia przedstawiam w tabeli:
Grupa |
1 |
2 |
3 |
Otwór |
+0,016 |
+0,022 |
+0,029 |
|
+0,01 |
+0,016 |
+0,022 |
Wałek |
-0,009 |
-0,005 |
0 |
|
-0,013 |
-0,009 |
-0,005 |
Ps_min |
+0,019 |
+0,021 |
+0,022 |
Ps_max |
+0,029 |
+0,031 |
+0,034 |
Ss_min |
+0,019 |
+0,021 |
+0,022 |
Ss_max |
+0,029 |
+0,031 |
+0,034 |
Tps |
0,010 |
0,010 |
0,012 |
Pasowanie przed selekcją było luźne i pozostało takie w warunkach zamienności selekcyjnej (montaż w grupach), lecz istotnym efektem selekcji jest trzykrotne zmniejszenie rozrzutu luzu w montowanych zespołach co oznacza większą jednorodność wyrobów a więc ich lepszą jakość.
Odp.2
Uwaga ! Ponieważ polska norma PN-72/M.-02140 nie uwzględnia sprawdzianów od wałków wykonanych w piątej klasie dokładności IT5 sprawdziany projektuje dla następującego otworu i wałka: 55 G6/h6
Obliczenia wymiarów i tolerancje sprawdzianów do otworów 55 G6 wg PN-72/M.-02140.
Wymiar nominalny otworów D = 55 mm
Wymiar dolny otworów A = 55,010 mm
Wymiar górny otworów B = 55,029 mm
Do otworów stosowane są sprawdziany o różnej konstrukcji co zależy głównie od wymiaru sprawdzanego otworu. Z polskiej norma PN-72/M.-02140 dobieram zalecany rodzaj sprawdzianu dla średnicy 55 mm :
dla sprawdzianu przechodniego Smin dobieram sprawdzian tłoczkowy walcowy.
dla sprawdzianu nieprzechodniego Smax dobieram sprawdzian łopatkowy kulisty.
Z tejże normy odczytuje tolerancje wykonania sprawdzianów:
dla sprawdzianu przechodniego Smin H = IT2 = 3 μm
Tk = IT1 = 2 μm
dla sprawdzianu nieprzechodniego Smax Hs = IT2 = 3 μm
Tk = IT1 = 2 μm
gdzie: H - tolerancja sprawdzianu do otworów o powierzchni pomiarowej walcowej.
Hs - tolerancja sprawdzianu do otworów o powierzchni pomiarowej kulistej.
Tk - tolerancja kształtu sprawdzianu.
Z polskiej norma PN-72/M.-02140 odczytuje wielkości określające położenie pól tolerancji sprawdzianów dla średnicy 55 i tolerancji IT6 otworu oraz przeprowadzam stosowne obliczenia w celu ustalenia wymiarów sprawdzianów.
z = 2,5 μm ,z - odległość pomiędzy osią symetrii pola tolerancji sprawdzianu przechodniego Smin do otworów i linią odpowiadającą wymiarowi dolnemu A otworu.
y = 2 μm , y - różnica pomiędzy wymiarem dolnym A otworu i wymiarem granicy zużycia Gz sprawdzianu przechodniego Smin do otworów.
Wymiar nowego sprawdzianu przechodniego Smin o powierzchni pomiarowej walcowej.
Smin = (A+z)±0,5H = (55,010+0,0025)±0,0015 = 55,0125±0,0015
- po zaokrągleniu Smin = 55,013±0,0015 mm
Wymiar granicy zużycia Gz sprawdzianu przechodniego Smin
Gz = A-y = 55,010-0,002 = 55,008 mm
Wymiar sprawdzianu nieprzechodniego Smax o powierzchni pomiarowej kulistej.
Smax = B±0,5Hs = 55,029±0,0015 mm
Na podstawie powyższych danych rysuje pola tolerancji sprawdzianów na tle pola tolerancji otworu.
Obliczenia wymiarów i tolerancje sprawdzianów do wałków 55 h6 wg PN-72/M.-02140.
Wymiar nominalny wałka D = 55 mm
Wymiar dolny wałka A = 54,981 mm
Wymiar górny wałka B = 55,000 mm
Do wałków stosowane są sprawdziany o różnej konstrukcji co zależy głównie od wymiaru sprawdzanego wałka. Z polskiej norma PN-72/M.-02140 dobieram zalecany rodzaj sprawdzianu dla średnicy 55 mm :
dla sprawdzianu przechodniego Smax dobieram sprawdzian szczękowy.
dla sprawdzianu nieprzechodniego Smin dobieram sprawdzian szczękowy.
Z tejże normy odczytuje tolerancje wykonania sprawdzianów:
dla sprawdzianu przechodniego Smax Hl = IT3 = 5 μm
Tk = IT2 = 3 μm
dla sprawdzianu nieprzechodniego Smin Hl = IT3 = 5 μm
Tk = IT2 = 3 μm
gdzie: Hl - tolerancja sprawdzianu do wałków.
Tk - tolerancja kształtu sprawdzianu.
Z polskiej norma PN-72/M.-02140 odczytuje wielkości określające położenie pól tolerancji sprawdzianów dla średnicy 55 i tolerancji IT6 wałków oraz przeprowadzam stosowne obliczenia w celu ustalenia wymiarów sprawdzianów.
z1 = 4 μm ,z - odległość pomiędzy osią symetrii pola tolerancji sprawdzianu przechodniego Smax do wałków i linią odpowiadającą wymiarowi górnemu B wałka.
y1 = 3 μm , y - różnica pomiędzy wymiarem górnym B wałka i wymiarem granicy zużycia Gz sprawdzianu przechodniego Smax do wałków.
Wymiar nowego sprawdzianu przechodniego Smax.
Smax = (B-z1)±0,5Hl = (55,000- 0,004)±0,0025 = 54,996±0,0025 mm
Wymiar granicy zużycia Gz sprawdzianu przechodniego Smax
Gz = B+y1 = 55,000+0,003 = 55,003 mm
Wymiar sprawdzianu nieprzechodniego Smin.
Smin = A±0,5Hl = 54,981±0,0025 = 54,981±0,0025
Na podstawie powyższych danych rysuje pola tolerancji sprawdzianów na tle pola tolerancji wałka.