Problem znaczenia w tekście artystycznym, POLONISTYKA, Metodologia badań literackich


JURIJ M. ŁOTMAN „PROBLEM ZNACZENIA W TEKŚCIE ARTYSTYCZNYM”

  1. JAK zbudowany jest tekst artystyczny (syntagma…)

  2. JAKIE to ma znaczenie; jak jest związane z tym, co na „zewnątrz”

„bańka” rozumiemy jako np. mydlana, a w slangu będzie to znaczyło głowę i z tego wynika, że kontekst językowy niczego nie wyjaśnia, tylko kontekst KULTUROWY

Budowa znaku:

  1. PLAN WYRAŻANIA (sigifiant) grafia; denotacja - konotacja, czyli to, co przywykliśmy określać np. jako „ciastko”; w tym planie podkreśla się systemowość, bowiem daje możliwość przekodowania z 1go systemu na 2gi (np. z dźwiękowego na graficzny);

  1. PLAN TREŚCI (signifie) sens, pojęcie, ciągi synonimiczne; istota żadnego z elementów szeregu treściowego nie może być ukazana poza relacjami z innymi elementami;

Fakt, który nie może być z niczym porównany i nie należy do żadnej klasy, nie może stać się treścią języka. znaczenie powstaje zatem, gdy mamy przynajmniej dwa różne łańcuchy/struktury

Wyrażanie jednego elementu za pomocą innych elementów wewnątrz jego systemu; są to systemy semiotyczne dążące do pewnej uniwersalności, które zasadniczo nie dopuszczają podstawiania znaczeń ze struktury innego szeregu;

Np. wyrażenia algebraiczne a= b + c treść „a” nie wynika z jakichkolwiek związków z systemami leżącymi poza tą równością; znaczenie będzie tutaj natury relacyjnej;

Przykładem przek.wew. jest także nieprogramowa i niepowiązana z tekstem muzyka.

(bardziej powszechny przypadek)

Polega to na ustaleniu równoważności między dwoma łańcuchami - strukturami różnego typu i ich poszczególnymi elementami; i te równoważne elementy tworzą pary i razem stanowią znak;

Równoważne względem siebie mogą być struktury różnego typu. Im bardziej odbiegają od siebie w procesie przekodowania, im bardziej różne mają natury, tym bogatszy treściowo jest sam akt przejścia od jednego sytemu do drugiego.

Takie zestawienie jest najszerzej rozpowszechnionym tworzeniem znaczeń w j. naturalnym. (tzw. binarne przekodow. zewn.)

Pojawiają się we wtórnych syst. semiotycznych, które pretendują do powszechności, zmonopolizowania całego systemu/światopoglądu, np. romantyzm literacki. W romantyzmie literackim bardzo łatwo otrzymać treść znaku określiwszy jego stosunek do innych pojęć systemu; czyli, żeby wytłumaczyć jakąś specyfikę romantyzmu/hasło/pojecie (np. geniusz) nie trzeba wychodzić poza system, łatwo można w opozycjach do „geniusza” (ciągle pozostając w sytst.romant.) zrozumieć treść znaku;

Dla porównania w realizmie miejsce pierwszoplanowe zajmuje stosunek znaczenia pojęcia w strukturze (np. stylu, idei) do znaczenia pozasystemowego. No i tutaj będzie zachodziło wręcz demonstracyjne odsłanianie możliwości przejścia od jednego sytst. do drugiego.

Równoważność elementów na różnych poziomach jest jedną z podst. zasad organizujących poezję i całą strukturę artystyczną w ogóle (tropy, rytmika..aż do kompozycyjnej organizacji tekstu). U podstaw równoważności jednostek semantycznych tekstu artystycznego leży zestawienie jednostek leksykalnych, które na poziomie lingwistycznym (pierwotna struktura) mogą być w sposób oczywisty nierównoważne. Struktura artystyczna ustala pomiędzy baaardzo różnymi elementami stan równoważności, czyli zakładamy istnienie jakiejś nadrzędnej struktury, która nam ogarnie to, co pozornie się nie styka/nie pasuje do siebie (na poziomie językowym będą zatem różne denotaty, ale na poziomie systemu wtórnego mają już wspólny).

Np. „ser” - „tracza” językowo różne denotaty, ale w strukturze artystyczne oba określają nam tutaj akurat KSIĘŻYC

2 PRZYPADKI RÓWNOWAŻNOŚCI SZEREGÓW - ŁAŃCUCHÓW W OBRĘBIE SYTAEMU ZNAKÓW:

  1. PRZEKODOWANIE W SFERZE SEMANTYKI - gdy równoważne zostają elementy semantyczno różne, inne od siebie; np. „werega tarcza” i „holenderski ser” = to i to określa KSIĘŻYC

  2. PRZEKODOWANIE W SFERZE PRAGMATYKI - gdy realizowana jest możliwość odmiennej stylistycznie narracji o tym samym przedmiocie; tj. zmienia się nie model przedmiotu, ale stosunek do niego, czyli tym samym modeluje się nowy przedmiot;

Przekodowania zewnętrzne = PARADYGMATYCZNE

Przekodowania wewnętrzne = SYTNAGMATYCZNE



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Problem odbiorcy, POLONISTYKA, Metodologia badań literackich
Łotman J Problem znaczenia w tekście artystycznym
modele XXwiecznej teorii literatury, POLONISTYKA, Metodologia badań literackich
Słowniczek pojęć, POLONISTYKA, Metodologia badań literackich
R. Rorty Konsekwencje pragmatyzmu dla badan lit, POLONISTYKA, Metodologia badań literackich
herezja parafrazy, POLONISTYKA, Metodologia badań literackich
Retoryka czasowości, POLONISTYKA, Metodologia badań literackich
Symbol i metafora, POLONISTYKA, Metodologia badań literackich
STRUKTURALIZM I, POLONISTYKA, Metodologia badań literackich
PROBLEM ZNACZENIA W TEKŚCIE ARTYSTYCZNYM
Antropologia literatury, POLONISTYKA, Metodologia badań literackich
Psychoanaliza2, POLONISTYKA, Metodologia badań literackich
M abrams Orientacje teoretyczne, POLONISTYKA, Metodologia badań literackich
Teorie literatury XX wieku - STRUKTURALIZM I, POLONISTYKA, Metodologia badań literackich
Badania tematologiczne, POLONISTYKA, Metodologia badań literackich
Status tekstu literackiego, POLONISTYKA, Metodologia badań literackich
Poetyka pisarstwa historycznego, POLONISTYKA, Metodologia badań literackich
Łotman J Problem znaczenia w tekście artystycznym

więcej podobnych podstron