9. Poradnictwo zawodowe w służbie pedagoga opiekuńczego
Pojęcie i istota poradnictwa zawodowego.
Poradnictwo zawodowe można zdefiniować jako usługi i czynności mające na celu pomoc w podejmowaniu wyborów edukacyjnych, szkoleniowych i zawodowych oraz w zażądaniu rozwojem zawodowym. Z tego typu usług można korzystać w szkołach, na wyższych uczelniach, instytucjach kształcenia, w publicznych służbach zatrudnienia, w miejscach pracy, w instytucjach pozarządowych i prywatnych. Wspomniane czynności to przede wszystkim:
- dostarczanie informacji edukacyjno - zawodowej,
- stosowanie narzędzi służących do oceny, bądź samooceny,
- przeprowadzenie rozmów doradczych,
- stosowanie programów edukacyjnych na temat planowania rozwoju zawodowego,
- organizowanie staży i praktyk,
- realizacja programów rozwijających umiejętności szukania pracy.
Taką definicję podają A. Watts i R. Soltana, autorzy „Podręcznika nowoczesnego poradnictwa karier”.
Druga definicję poradnictwa zawodowego podaje R. Lamb (1998). Według niego jest to proces, w którym doradca zawodowy pomaga zainteresowanej osobie (jednostce, klientowi) w osiągnięciu lepszego zrozumienia siebie samego w odniesieniu do środowiska pracy, po to, aby umożliwić mu realistyczny wybór lub zmianę zatrudnienia lub też, osiągnięcia właściwego dostosowania zawodowego.
Z powyższej definicji widać, że poradnictwo zawodowe odgrywa szczególną rolę w każdej chwili życia człowieka, a więc styczność z nim powinien mieć człowieka zapewniony już na początku swojej edukacji. Najlepszym rozwiązaniem w tej kwestii byłoby stanowisko doradcy zawodowego w każdej szkole, a w szczególności w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, których uczniowie wybierając szkolę decydują o tym, kim będą w przyszłym życiu zawodowym. Decyzje takie powinny być poprzedzone badaniem własnych zainteresowań, umiejętności i predyspozycji oraz zapoznaniem z aktualnym rynkiem pracy, zawodami przyszłościowymi i zmianami jakie mogą nastąpić w przyszłości.
Zadania doradcy zawodowego w szkole.
Zawód doradcy zawodowego w naszym kraju pojawił się oficjalnie dopiero w roku 1995 w klasyfikacji opracowanej przez Instytut Pracy i Polityki Społecznej, wśród 2392 zawodów i specjalności, w rozdziale Grupa Wielka 2 - Specjalności, pod numerem 2410203
Główne zadania doradcy zawodowego określone są w rozporządzeniu i należą do nich:
systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania uczniów na informacje edukacyjne i zawodowe oraz na pomoc w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej;
gromadzenie, aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych właściwych dla danego poziomu kształcenia;
wskazywanie uczniom, rodzicom i nauczycielom dodatkowych źródeł informacji na poziomie regionalnym, ogólnokrajowym, europejskim i światowym dotyczących:
rynku pracy;
trendów rozwojowych w świecie zawodów i zatrudnienia.
Modele działalności doradcy zawodowego:
ekspert
informator
konsultant
spolegliwy opiekun
leseferysta
Ekspert - „wie co jest dobre i pożądane” i steruje, a nawet niekiedy manipuluje rządzącym się dając gotowe rozwiązanie. Doradca taki uważa, że potrafi określić, zdiagnozować i „dopasować” cech radzącego się do wymagań odpowiedniego zawodu. Ekspert dysponuje dużą wiedzą, doświadczeniem, wie, co dla danego człowieka jest najlepsze. Udziela instrukcji wskazówek, poleceń, dokonuje wyboru i ponosi za niego odpowiedzialność. Ekspert jest skrajnym typem doradcy zawodu w dyrektywnym modelu doradzania.
Doradca Informator - jest mniej ekstremalny, zajmuje się głównie informacją o możliwościach zatrudnienia, o zawodach i proponowaniem, w łagodniejszej formie, zawodu najlepszego - jego zdaniem - dla radzącego się.
Leseferysta - w odróżnieniu od eksperta i informatora, nie jest zorientowany na zawody, ale na ucznia. Nie ma gotowych odpowiedzi, jaki zawód uczeń powinien wybrać. Chce wspólnie z radzącymi się przebyć drogę rozwoju zawodowego, ale niekoniecznie zamykać ją wyborem konkretnego zawodu. Taki doradca poświęca wybierającemu zawód wiele czasu, pobudza go do poznania siebie, również pod kątem wykonywania zawodu, stwarza możliwości samoanalizy, oświetla „pole problemowe”, ale nie udziela konkretnych porad. Ostateczną decyzję i odpowiedzialność za wybór zostawia radzącemu się.
Spolegliwy opiekun - ciepły, otwarty i akceptujący, stymuluje do aktywności, pobudza, nie narzuca zdania, ale też w sytuacji, gdy jest poproszony, nie rezygnuje z udzielania porady. Radzący sam podejmuje decyzję zawodową przy akceptacji doradcy, zatem i odpowiedzialność za decyzje jest tu rozłożona, większa jednak po stronie radzącego się.
Konsultant - zwraca uwagę na motywy, którymi kieruje się wybierający zawód, i na to, jakie wartości radzący się chce uzyskać wybierając go. Doradca zakłada, że informację płynące wewnątrz, ze struktur poznawczych jednostki, a także ze środowiska zewnętrznego, ukierunkowują działalność radzącego się, który konsultuje swoje wybory. Tu także odpowiedzialność za wybór zawodu podzielona jest między obie strony, które wspólnie dokonują wyboru. Konsultant jest typowym przedstawicielem doradcy zawodu dla poradnictwa dialogowego.
Doradca powinien opierać się na wybranych teoriach, ale jednocześnie rozwijać własny styl pomagania.