Procedury legislacyjne

W przeciwieństwie do systemów krajowych, w których wola kraju wyrażana jest w parlamencie, Unia Europejska przyznaje ważną rolę legislacyjną przedstawicielom Państw Członkowskich zasiadającym w Radzie. W trakcie zmian instytucjonalnych kompetencje Parlamentu Europejskiego były poszerzane: obecnie Rada dzieli swe kompetencje legislacyjne z Parlamentem przy przyjmowaniu ogólnych aktów prawnych o charakterze wiążącym (rozporządzenie i dyrektywa). Procedurami decyzyjnymi są procedury konsultacyjne, współpracy, współdecyzji i zgodnej opinii.

• 2.1 Procedura zgodnej opinii (Kod AVC)

Procedura zgodnej opinii została wprowadzona Jednolitym Aktem Europejskim i daje Parlamentowi możliwość wyrażania swej zgody lub braku zgody przy zatwierdzaniu niektórych aktów Rady. Rada nie może sprawować władzy ustawodawczej w niektórych dziedzinach, jeżeli Parlament bezwzględną większością głosów nie udzieli jej na to zgody. Procedura zgodnej opinii, stanowiąca niemal prawo weta Parlamentu, została początkowo przewidziana dla zawierania umów o stowarzyszeniu oraz dla analizowania wniosków o przystąpienie do Wspólnoty Europejskiej. Dziedziny, w których procedura zgodnej opinii jest obecnie obowiązująca, są następujące:

• Wzmocniona współpraca (artykuł 11 ustęp 2)

• Zadania specjalne EBC (artykuł 105 ustęp 6)

• Zmiana statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych (artykuł 107 ustęp 5)

• Fundusze strukturalne i fundusze spójności (artykuł 161)

• Jednolita procedura wyborcza (artykuł 190 ustęp 4)

• Niektóre umowy międzynarodowe (artykuł 300 ustęp 3)

• Naruszanie praw człowieka (artykuł 7 Traktatu o Unii Europejskiej)

• Przystępowanie nowych Państw Członkowskich (artykuł 49 Traktatu o Unii Europejskiej)

• 2.2 Procedura współdecyzji (Kod CODProcedura współdecyzji, wprowadzona Traktatem o Unii Europejskiej, została zaprojektowana jako przedłużenie procedury współpracy. Lecz, podczas gdy w tej ostatniej Rada może jednogłośnie nie uwzględnić opinii Parlamentu, procedura współdecyzji nie przewiduje takiej możliwości: w przypadku braku zgody, komitet pojednawczy składający się z przedstawicieli Rady i Parlamentu musi stworzyć tekst zaakceptowany przez obie instytucje. Procedura współdecyzji stawia od tej chwili obie te instytucje na równi w ich roli ustawodawczej. W ramach tej procedury Rada nie może przyjąć wspólnego stanowiska w przypadku fiaska procedury pojednawczej z Parlamentem. W przypadku braku zgody proces legislacyjny może nie dojść do skutku.

Współdecyzja stała się w gruncie rzeczy najważniejszą procedurą w działaniach legislacyjnych.

Stosuje się ją w następujących dziedzinach:

• Niedyskryminacja z powodu obywatelstwa (artykuł 12)

• Niedyskryminacja z przyczyn płci, rasy lub pochodzenia etnicznego, religii lub przekonań, niepełnosprawności, wieku lub orientacji seksualnej (artykuł 13 ustęp 2)

• Swoboda przemieszczania się i pobytu (artykuł 18 ustęp 2)

• Swoboda przemieszczania się pracowników (artykuł 40)

• Ubezpieczenie społeczne pracowników migrujących (artykuł 42)

• Prawo przedsiębiorczości (artykuł 44 ustęp 1; artykuł 46 ustęp 2; artykuł 47 ustępy 1 i 2)

• Wizy, azyl, imigracja i inne polityki dotyczące swobody przemieszczania się osób (artykuł 67 ustępy 4 i 5)

• Transport (artykuł 71 ustęp 1; artykuł 80)

• Rynek wewnętrzny (artykuł 95)

• Zatrudnienie (artykuł 129)

• Współpraca celna (artykuł 135)

• Polityka społeczna (artykuł 137 ustęp 2)

• Równość szans i równe traktowanie (artykuł 141 ustęp 3)

• Decyzje wykonawcze dotyczące Europejskiego Funduszu Społecznego (artykuł 148)

• Edukacja (artykuł 149 ustęp 4)

• Kultura (poza zaleceniami) (artykuł 151 ustęp 5)

• Zdrowie publiczne (artykuł 152 ustęp 4)

• Ochrona konsumentów (artykuł 153 ustęp 4)

• Sieci transeuropejskie (artykuł 156)

• Przemysł (artykuł 157 ustęp 3)

• Spójność gospodarcza i społeczna (artykuł 159)

• Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (artykuł 162)

• Badania i rozwój technologiczny (artykuł 166 ustęp 1; artykuł 172)

• Kształcenie zawodowe (artykuł 150 ustęp 4)

• Środowisko (artykuł 175 ustępy 1 i 3)

• Współpraca na rzecz rozwoju (artykuł 179 ustęp 1)

• Partie polityczne na szczeblu europejskim (artykuł 191)

• Dostęp do dokumentów instytucji (artykuł 255 ustęp 2)

• Oszustwa (artykuł 280)

• Statystyki (artykuł 285)

• Utworzenie organu kontroli w dziedzinie ochrony danych (artykuł 286)

• 2.3 Procedura współpracy (Kod SYN)

Procedura współpracy została wprowadzona Jednolitym Aktem Europejskim w celu zwiększenia roli Parlamentu Europejskiego w stosunku do procedury konsultacyjnej. Parlament może nanieść zmiany we wspólnym stanowisku Rady ale, w odróżnieniu od procedury współdecyzji, decyzja ostateczna należy do samej Rady.

Procedura współpracy stosowana jest jedynie w następujących dziedzinach:

• Zasady dla procedury wzajemnego nadzoru (artykuł 99 ustęp 5)

• Zakaz dostępu do instytucji finansowych (artykuł 102 ustęp 2)

• Zakaz brania na siebie zobowiązań przez Państwa Członkowskie (artykuł 103 ustęp 2)

• Środki harmonizacji dotyczące obiegu monet (artykuł 106 ustęp 2)

Wszystkie inne dziedziny, podlegające uprzednio tej procedurze, podlegają, od wejścia w życie Traktatu amsterdamskiego, procedurze współdecyzji.

• 2.4 Procedura konsultacyjna (Kod CNS)

Od chwili wprowadzenia procedury współpracy oraz procedury współdecyzji, procedura konsultacyjna stale traci na znaczeniu. Procedura konsultacyjna charakteryzuje się rozdziałem zadań między Komisję i Radę, który można w uproszczeniu przedstawić następująco: Komisja proponuje, Rada podejmuje decyzje. Jednakże, przed podjęciem decyzji przez Radę, trzeba przejść przez pewne etapy, podczas których, poza Komisją i Radą, również Parlament Europejski, Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów mogą mieć coś do powiedzenia, w zależności od przedmiotu przepisów.

Procedura konsultacyjna jest stosowana jedynie w przypadkach, które nie podlegają wyraźnie procedurze współpracy lub współdecyzji.