2.02.2005 r.

Psychologia osobowości

wykład 2

Podejście psychodynamiczne : osobowość w ujęciu Freuda

Psychoanaliza Zygmunta Freuda ( 1856 - 1939 )

• psychoanaliza była w opozycji wobec wcześniejszej psychologii ( behawioryzm odrzucał introspekcję jako podejście nienaukowe , u Wundta i Jamesa dużą rolę odgrywały procesy świadome )

• duży nacisk został położony na rolę nieświadomości i introspekcję

• według Freuda nie należy być ufnym wobec zeznań introspekcyjnych

• samo pojęcie nieświadomości przed Freudem właściwie nie istniało

• Freud odwoływał się do francuskiej psychiatrii => tam pojęcie nieświadomości już istniało

• przyjmowane założenia przez Freuda nie można uznać za jednoznaczne - głównie materializm. W literaturze można szukać także odniesień do Leibniza, Kierkegarda czy Schopenchauera. Widoczny jest determinizm biologiczny, panseksualizm czy nierzadko brak sensu empirycznego.

Model człowieka:

• człowiek poznający w sposób wadliwy, którym rządzą popędy

• ,, hydraulicznosć'' - człowiek zmaga się z siłami, zwłaszcza w genezie zewnętrznej

• człowiek jako istota irracjonalna

Freud miał wpływ nie tylko na psychologię, ale także na humanistykę. Odwołania do Freuda występują w literaturze jak i kulturze. Pomimo braków dowodów empirycznych na słuszność teorii Freuda , psychoanaliza jest nadal popularna i realizowana w USA przez psychoanalityków. Przeciwnicy zaś twierdzą, ze działa ona na zasadzie placebo.

Krytyka psychoanalizy:

• występuje wiele uproszczeń

• nie odwołuje się do metod eksperymentalnych

• Freud wyciągnął wnioski teoretyczne na podstawie danych zebranych w innych warunkach środowiskowych ,a także społecznych, jego badani nie stanowią grupy reprezentatywnej dla większości ludzi

• teoria Freuda nie jest weryfikowalna - uniemożliwia konstruktywną dyskusję naukową

Koncepcja psychiki:

( trójczynnikowa teoria osobowości )

1. Id ( ono ) - wrodzone popędy, ,, zbiornik'' energii psychicznej, rządzony według zasady przyjemności, w jego ramach szczególnie ważna jest struktura libido.

2. Superego - uformowane w fazie fallicznej ( na bazie kompleksu Edypa); nadjaźń - sumienie oraz ,,ego idealne'', cenzor popędów w fazie społeczno - kulturowej

3. Ego ( ja ) - rozumny arbiter między id i superego, najczęściej świadomy mediator i moderator konfliktów między rozmaitymi siłami wewnętrznymi, godzi sprzeczne wymogi organizmu i środowiska, świadczy o człowieczeństwie.

• niedorozwój ,, ego'' staję się podstawą do patologii

• ,, ego'' pozwala na odraczanie gratyfikacji

• dzięki ,, ego'' możemy się stać dorośli

• nadrozwój ,, id'' także powoduje patologie

• nadrozwinięte ,, superego'' nad ,, ego'' - powoduje zbyt dużą potrzebę realizowania potrzeb zbiorowości w opozycji do własnych, jednostkowych

Według Malinowskiego w niektórych kulturach wcale nie występuje kompleks Edypa.

Geneza kultury ludzkiej ( Freud ):

• kultura jest przejawem elementarnych potrzeb człowieka, poprzez twórczość człowiek je realizuje

• teoria sublimacji - proces transformacji jako zaangażowania dążeń i popędów na twórczość

Psychoanaliza jako koncepcja kliniczna:

• psychoanalityk ,, ucywilizowanym'' szamanem

• wielki wpływ na współczesne prądy w psychoterapii

• istotą nerwicy jest zachwianie równowagi

• istotą psychopatologii jest dominacja dążeń zaspokojenia popędów agresji i seksualnego, które ulegały fiksacji we wczesnym dzieciństwie , czego rezultatem jest infantylna forma ich zaspokajania.

• konflikt między id i superego => kompleks Edypa

• przy psychopatologii coraz bardziej się rozwija sfera nieświadoma - psychoanalityk wskazuje kierunki konfliktów

• istota psychoanalizy jest przewaga psychoanalityka nad swoim klientem

• zasada katharsis - tłumienie agresji poprzez wyładowanie

Mechanizmy obronne w służbie ego - bezwiedne i nawykowe sposoby doraźnej obrony osobowości ( radzenia sobie z lekiem ), skorelowane rozwojem sfery nieświadomej. Wyparcie pierwotne i wtórne ( w tym obronność percepcyjna ), także projekcja obronna, racjonalizacja, przemieszczenie, kompensacja, kształtowanie reakcji, sublimacja i inne. Doraźne mechanizmy obronne pomagają, natomiast stosowane zbyt często prowadzą do patologii.

Mechanizm racjonalizacji => lepsze postrzeganie samego siebie

Projekcja obronna

możemy na innych rzutować

cechy których nie akceptujemy

może być obronna

ochronna własnego autowizerunku

sublimacja - kształtowanie reakcji

Według Freuda zafałszowanie obrazu jest spowodowane dążeniem człowieka do przyjemności.

Rozwój osobowości:

• to pierwsze lata życia człowieka ( faza oralna , analna, falliczna )

• fiksacja na aktywność danego stadium prowadzi do regresji ( powrotu ) do wcześniejszych sposobów uzyskiwania przyjemności tj. punktów fiksacyjnych.

Freud wyróżnił 5 stadiów rozwoju psychoseksualnego:

1. oralna ( 0 - 1 lat ) - usta, wargi, język

2. analna ( 2 -3 lat ) - odbyt

3. falliczna ( 4 -5 lat ) - genitalia

4. latentna ( 6 -12 lat ) - brak szczególnych obszarów

5. genitalna ( 13 - 18 lat ) - genitalia

• fiksacja na fazie oralnej - narcyzm, postawa roszczeniowa

• fiksacja na fazie analnej - dążenie do kontroli i ładu

• fiksacja na fazie fallicznej - zaburzenia związane z rozstrzygnięciem kompleksu Edypa ( nadmierne dążenie do sukcesu )

2

---