NORMOWANIE specyficzna dyscyplina naukowo-techn. zajmująca się obserwowaniem i badaniem pracy (gł. w celu jej usprawnienia) oraz wyznaczaniem zadań ilościowych i czasowych dla pracowników, maszyn i urządzeń; także ustalaniem norm techn. w określonych warunkach produkcyjnych, np. normy czasu pracy, normy zużycia materiału itp.

NORMA CZASU
rodzaj normy pracy; określa łączny czas niezbędny na wykonanie wyznaczonej liczby sztuk wyrobów, łącznie z przygotowaniem; oprócz czasu pracy ludzkiej normowaniu podlega także czas pracy maszyn i urządzeń.

NORMOWANIE PRACY
ustalanie pracy niezbędnej do realizacji określonej czynności technologicznej związane z tworzeniem norm pracy.

Czas pracy to w rozumieniu kodeksu pracy czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.

Zgodnie z generalną zasadą przyjętą w kodeksie pracy czas pracy nie może przekroczyć 8 godzin na dobę i 42 godzin na tydzień. Przepisy prawa pracy dopuszczają jednak w określonych przypadkach odstępstwa od tej reguły, a wiec skrócenie lub przedłużenie czasu* pracy w danym zakładzie pracy.

Rozkład czasu pracy, czyli układ godzin pracy dla danego pracownika lub grupy pracowników ustala pracodawca, mając na względzie regulacje zawarte w kodeksie pracy.

Normowanie czasu pracy

Podstawą doskonalenia organizacji pracy i produkcji jest normowanie czasu pracy, które sprowadza się do

- wyznaczenia czasu niezbędnego do wykonania danej pracy w określonych warunkach techniczno-organizacyjnych,

- wyznaczenia ilości, produkcji w jednostce czasu.

Efektem normowania są mierniki pracy (normy pracy), które powinny stanowić zasadniczą informację o pracochłonności zadań realizowanych w przedsiębiorstwie i jako takie być szeroko wykorzystywane w procesie wykrywania i uruchamiania istniejących rezerw produkcyjnych.

Warunki, w jakich oblicza się normę powinny być w miarę możliwości zoptymalizowane, czyli takie, kiedy robotnicy pracują z normalnym wysiłkiem, stosując najbardziej optymalne metody pracy i wykorzystując w sposób racjonalny środki produkcji. W ten sposób ustalona norma nosi miano technicznej normy pracy.
Techniczne normy czasu pracy, oparte na analizie pracy, są ważnym czynnikiem mobilizującym wykonawców do racjonalizacji pracy, co pozwala najlepszym pracownikom na przekraczanie norm. Umożliwia to uzyskiwanie tzw. progresywnego charakteru norm, opierającego się na ciągłym badaniu i usprawnianiu pracy oraz wyborze tych metod, które umożliwiają optymalną wydajność w danych warunkach technicznych.
Aby normowanie pracy spełniało te zadania, należy ustalić prawidłowe metody obliczania norm.

W zależności od techniki wyznaczania norm można wyodrębnić dwie grupy metod normowania: sumaryczne i analityczne.
I Metody sumaryczne ustalają normy pracy bez analizy pracy, nie dzieląc określonych operacji na mniejsze elementy. Wśród tych metod należy wyróżnić:
- metodę statystyczną, polegającą na obliczeniu normy na podstawie danych statystycznych dotyczących rzeczywistego zużycia czasu w poprzednich okresach;
- metodę szacunkową, polegającą na szacowaniu czasu pracy potrzebnego do wykonania określonej pracy, opierając się na intuicji i doświadczeniu osoby wyznaczającej normę;
- metodę porównawczą, polegającą na ustaleniu normy w oparciu o obliczoną już normę podobnej pracy.
II Metody analityczne, wymagają o wiele większego nakładu pracy, są też o wiele bardziej dokładne i powinny być stosowane zawsze przy powtarzających się czynnościach. Można rozróżnić dwie podstawowe metody analityczne a mianowicie:

- Metoda analityczno-doświadczalna, opierając się na analizie pracy pozwala obliczyć wszystkie elementy norm doświadczalnie, na podstawie pomiarów czasu pracy.
- Metoda analityczno-obliczeniowa wykorzystuje gotowe normatywy czasowe dotyczące zwykle czasu przygotowawczo-zakończeniowego i obsługi, przez co zmniejsza się pracochłonność normowania.

Metody mierzenia czasu pracy.

Współczesna teoria i praktyka normowania pracy zna liczne metody badania zużycia czasu roboczego. Do najpopularniejszych należą jednak:
- Chronometraż, który polega na określeniu czasu potrzebnego na wykonanie danej operacji (czynności). W tym celu, posługując się stoperem i rejestrując wyniki pomiarów na specjalnych formularzach, przeprowadza się określoną liczbę pomiarów tak, by uzyskane wyniki były jak najdokładniejsze.

Cykl badań chronometrażowych, obejmuje takie etapy jak: wybór operacji i podzielenie jej na części składowe, przeprowadzenie obserwacji i pomiar czasu, opracowanie wyników.
(przedmiotem obserwacji przy chronometrażu jest czas pracy)

- Fotografia dnia roboczego jest obserwacją wszystkich zjawisk występujących w ciągu całego badania, a więc zarówno czas pracy, jak i przerw. Celem fotografii dnia roboczego jest uchwycenie wszystkich strat czasu i określenie stosunku między czasem pracy a czasem przerw.
Z uwagi na przedmiot badań wyróżnia się następujące rodzaje fotografii dnia roboczego:
- fotografię indywidualną, w której przedmiotem obserwacji jest jeden robotnik;
- fotografię grupową, w której obserwacji podlega paru robotników współpracujących ze sobą;
- fotografię zespołową, w której przedmiotem obserwacji jest zespół robotników wykonujących wspólne zadanie lub pracujących na jednym stanowisku roboczym;
- fotografię trasową, gdzie przedmiot obserwacji porusza się po określonej trasie.
(Fotografia dnia roboczego, aczkolwiek bardzo pracochłonna, stanowi cenne źródło informacji, nie tylko o pracochłonności obserwowanych, operacji, ale i o poziomie organizacji pracy)
- Metoda obserwacji migawkowych należy do metod statystycznych. Została opracowana przez L.H.C. Tippeta w 1934 r. Istota jej polega na rejestrowaniu rodzaju obserwacji stanowisk roboczych, przeprowadzanych, w przypadkowych momentach i na tej podstawie określeniu proporcji czasu przerw w stosunku do czasu pracy. Aby zapewnić reprezentatywność badań należy pamiętać, że ilość obserwacji jest funkcją pożądanej dokładności wyników. Ważne jest także prawidłowe określenie ilości obserwowanych stanowisk tak, by wnioski mogły dotyczyć całego przedsiębiorstwa czy wydziału. W oparciu o przeprowadzone badania określa się, jaki procent czasu badane stanowiska poświęcały na pracę, a jaki procent obserwacji stanowiły straty czasu, z uwzględnieniem ich przyczyn.
- Metoda mierzenia czasu pracy w oparciu o tabelę ruchów elementarnych (MTM) istota jej polega na podzieleniu operacji na określone ruchy elementarne. Ruchy te, mające charakter uniwersalny, pozwalają na obliczenie norm pracy dla większości rodzajów prac fizycznych. Należy pamiętać jednak, że metoda ta wymaga odpowiedniego przeszkolenia osób posługujących się tą metodą w zakresie analizy ruchów.
(Metoda MTM posiada wiele odmian (w Polsce powstał system pod nazwą BMP - badanie i mierzenie pracy). Należy podkreślić, że metody badania mikroruchów są nie tylko precyzyjnym narzędziem ustalania norm pracy, ale zmuszają do racjonalizacji metod wykonania pracy.)
-Technika analityczno - szacunkowa stosowana jest zazwyczaj w warunkach występowania niekompletnych danych syntetycznych. Czas konieczny na wykonanie zadania składa się, gdziekolwiek to możliwe, z danych syntetycznych. Tam gdzie takie dane są niedostępne dla poszczególnych elementów pracy, uzupełnia się je o szacunki oparte na najlepszej dostępnej wiedzy i doświadczeniu. Oszacowania te zwykle wykonywane są przez kogoś, kto posiada gruntowną znajomość analizowanego produktu, na przykład przez organizatora produkcji.

Struktura technicznej normy czasu pracy

Norma czasu pracy to technicznie uzasadniona ilość czasu dla wykonania określonego zakresu pracy, w danych warunkach techniczno-organizacyjnych zakładu, przez określoną liczbę wykonawców, o określonych kwalifikacjach. Norma czasu pracy t dotyczy najczęściej operacji.

Normę czasu pracy (technicznie uzasadnioną) można wyrazić wzorem

t=t_pz/n+t_j

gdzie:

t_pz - czas przygotowawczo-zakończeniowy,

n - liczba przedmiotów w serii, wykonywanych przy jednym nastawieniu obrabiarki,

t_j - czas jednostkowy wykonania.

Czas przygotowawczo-zakończeniowy tpz jest związany z przygotowaniem do wykonania operacji i z jej zakończeniem. Występuje jeden raz na serię obrabianych przedmiotów. W jego zakres wchodzą czynności:

- zapoznanie się z rysunkami i dokumentacją technologiczną niezbędną do wykonania danej operacji,

- pobranie oprzyrządowania normalnego i specjalnego,

- uzbrojenie obrabiarki, a po wykonaniu serii wyrobów:

- rozbrojenie obrabiarki,

- zdanie oprzyrządowania,

- zdanie obrobionych przedmiotów.

Czas przygotowawczo-zakończeniowy tpz dzieli się przez liczbę n przedmiotów wykonywanych w danej serii, im jest ona większa, tym mniejszą rolę odgrywa on w normie czasu. Czas ten dla produkcji masowej jest pomijany.

Czas jednostkowy tj, niezbędny do wykonania jednej sztuki wyrobu, stanowi sumę czasu wykonania i czasu uzupełniającego gdzie

Czas wykonania jest to czas niezbędny do jednorazowego wykonania czynności bezpośrednio związanych z daną operacją; a

Czas uzupełniający jest sumą czasu potrzebnego na obsługę stanowiska roboczego i czasu na

potrzeby fizjologiczne pracownika,

Normowanie czasu pracy maszyn

Normy czasu pracy maszyn podawane w katalogach opierają się na obliczeniach wydajności eksploatacyjnej, które wynikają z bilansu czasu pracy maszyn w rzeczywistych warunkach budowy. Decydując się na użycie w kosztorysie konkretnej maszyny należy kierować się następującymi względami:

Parametry techniczne

Wydajność

Względy ekonomiczne

Względy ekologiczne

Normowanie pracy jest jednym z narzędzi pozwalających na optymalne zarządzanie czasem pracy, przedsiębiorstwem. Tworzenie norm i katalogów czasów pozwala na pełne wykorzystanie czasu pracy człowieka czy maszyny, pozwala na bardziej precyzyjne planowanie. Normowanie można wykonywać na różne sposoby w zależności od potrzeb i charakteru produktu czy usługi.

Katalog Norm Pracy

KNP skierowany jest wykonawców kosztorysów - inwestorów i wykonawców robót budowlano-montażowych. Normy pracy ujęte w katalogu mają charakter norm wzorcowych, które przedsiębiorstwo może przyjąć jako normy zakładowe, bądź mogą służyć jako materiał pomocniczy, określający wielkość nakładu czasu pracy na wykonanie poszczególnych robót, przy opracowaniu norm zakładowych lub ustalaniu zadań roboczych. Podane w Katalogu normy pracy mogą stanowić podstawę do ustalania nakładów rzeczowych robocizny, przy sporządzaniu kosztorysu na roboty budowlane, w oparciu o kalkulację indywidualną.

Przykładowe katalogi KNP:

KNP 1 - Roboty transportowe, ziemne, pomocnicze i różne

KNP 2 - Roboty ogólnobudowlane i ślusarsko-kowalskie

KNP 4 - Roboty ogólnobudowlane remontowe

KNP 5 - Roboty montażowe instalacji

KNP 16 - Roboty torowe

Wymiar czasu pracy w 2009 r.

Pracownicy zatrudnieni w pełnym wymiarze czasu pracy spędzą w pracy 253 dni. W sumie mają obowiązek przepracowania 2024 godzin.

---