ZYGMUNT BAUMAN „SEN O CZYSTOŚCIE”
Idea czystości - wierni wyznawcy nie mogą jej bronić bez użycia środków przemocy (kły, katowskie topory)
Niemiecki Eudeosung według Cyntii Ozick - gest artysty, który miał usunąć skazę - tzw. Zabieg wymazania czegoś niezgodnego z harmonią obrazu.
Michael Faucoult
Mieszczanie w rządach nazistowskich chcieli rozwiązać problem zanieczyszczenia świata przez likwidację sąsiadów, którzy psuli obraz i nie nadawali się na sąsiadów
Statki głupców wysyłane w morze z zakazem zawijania do jakiegokolwiek portu. Za głupców uznawano ludzi umysłowo chorych
- ludzie którzy postradali zmysły oznaczali „mroczny nieład, niesforny chaos”
- morze, woda - symbol oczyszczenia, oddalenia (pozbycia się problemu)
IDEA CZYSTOŚCI = WIZJA DOSKONAŁEGO STANU RZECZY
Stan taki trzeba stworzyć a potem chronić przed zagrożeniami, takimi które można sobie wyobrazić ale też takimi których nie można sobie wyobrazić
Przyroda, natura - nie można wprowadzić rozróżnienia na rzeczy czyste i nieczyste, chybaże pojawi się interwencja człowieka np. zaśmiecanie
Kultura - wytwór człowieka
Potrzebna jest również ingerencja człowieka w ogóle aby można było mówić o czystości i nieczystości w przyrodzie
Czystość:
przebywanie rzeczy gdzieś indziej niż zagnieździłyby się one same, bez interwencji ludzkiej (ciągania, przepychania, zachęty, przemocy)
wizja ładu - rzeczy są tak rozmieszczone, że każda z nich znajduje się na właściwym, wyznaczonym jej miejscu
- dla każdej rzeczy istnieje miejsce
- bez pomocy z zewnątrz rzeczy nie zajęłyby swojego miejsca
czystość => przeciwieństwa: skaza, zmaza, nieczystość, zanieczyszczenie, plama, brud
nie cechy własne rzeczy czyniące brudem, lecz miejsce niewłaściwe, które one zajmują w schemacie wyobrażonego ładu
są rzeczy dla których nie ma prawowitego miejsca w ładzie, „nic czystymi ich nie uczyni”. Są to:
- byty same przez się ruchliwe - zdolność dowolnego przemieszczania się
- drwią z barier granicznych i wcale nie czekająca zaproszenie czy wizy wjazdowe
- obracają w niwecz wysiłki lądotwórcze
- obnażają nietrwałość, kruchość i chybotliwość ładu
- np. muchy, karaluchy, pająki, myszy i inne „robactwo”
- nie można ich wmontować w żaden schemat ładu ponieważ ład to stan kontrolowany, wolny od niespodzianek
- byty bardziej niebezpieczne dla ładu niż „robactwo” - wędrują ukradkiem
- niezauważalne
- nadzorcy ładu czasem nie wiedzą, że wtargnęły one na obszar przez nich chroniony
- stróże porządku mogą zaniechać czujności bo będą uważać, że porządkom nic nie grozi
- kwestionują pomysł ładotwórstwa, rozwiewają nadzieje, że obszar poddany zabiegom lądotwórczym uda się ochronić przed intruzami
- zarazki, bakterie, wirusy
- przed nimi niczego nie da się zabezpieczyć, nawet pogoni za bezpieczeństwem (dążeniem do zapewnienia bezpieczeństwa)
Istnieje związek między czystością jako przestrzeganiem higieny a kruchością ustanowionego ładu.
Czystość rodzi się z podejrzenia że:
porządek rzeczy sam się o siebie zatroszczy
nie potrwa dłużej niż my go będziemy dostrzegać
nie wyżyje jeśli nie będziemy o niego dbali
Ład jak tlen
przestrzeń uporządkowana
hierarchiczny, obliczony rozkład prawdopodobieństwa zdarzeń
wiemy jak się zachować
możemy postępować adekwatnie - nadzieja, że osiągniemy pożądane skutki
Wyuczone umiejętności, zapamiętane reakcje mogą prowadzić do zguby, jeśli zdarzenia wymkną się rutynie i nie będzie uzasadnionych przez procedury oczekiwań.
Wg Mary Douglas brud jest występkiem przeciw ładowi, istnieje tylko w oku widza. Nieczystość, brud to przedmiot, który trzeba usunąć jeśli chce się zachować określony układ rzeczy.
Wg Sartre w oślizgłej lepkiej substancji czai się groźba. Śliskolepka substancja ujarzmia jednostkę, pozbawia wolności i dlatego budzi lęk i wstręt.
Kąpiel w wodzie - w każdej chwili można wyjść wytrzeć się do sucha
Kąpiel w beczce żywicy, smoły - nie ustalilibyśmy reguł gry i nie decydowalibyśmy kiedy kąpiel zakończyć
CECHY POWSZECHNE KONDYCJI LUDZKIEJ
Zafascynowanie czystością
Obsesyjna walka z brudem
Każda kultura i każda epokami i mieć musi jakiś wzór czystości i jakieś sposoby przestrzegania go
Zróżnicowanie funkcji i następstw społecznych „pędu do czystości” w zależności od tego co lub kto jest jego ofiarą
W przypadku gdy rola brudu zakłócającego harmonię ładu przypada istotom ludzkim to wtedy warunkiem utrzymania ładu jest izolacja bądź usunięcie pewnej kategorii ludzi
Alfred Schiitz - cechy ludzkiej egzystencji
Wytwory preselekcji i reinterpretacji składają się na „wiedzę potoczną”, którą każdy z nas posługuje się w toku życia bez zastanowienia (wszyscy wkraczamy do świata niejako prefabrykowanego)
Olbrzymia liczba przedmiotów i zajść jest dla nas na tyle oczywista, że nazywany ją rzeczywistością.
Założenia „wiedzy potocznej” - wzajemność perspektyw:
Nasze doznania są typowe
„wymienialność punktów widzenia” - jeśli staniemy w miejscu drugiej osoby, zobaczymy i przeżyjemy dokładnie to, co ona i owa druga osoba pięknym za nadobne nam się odwzajemni
Moralne konsekwencje - przyjmując implikuje się zarodnicze podobieństwo wszystkich istot ludzkich, a drugiemu człowiekowi przypisuje się podmiotowość o tym samym co własna charakterze - ten drugi godzi się na to, że perspektywą się odwzajemnia i zachowuje się zgodnie z tą wiarą
Przepisy dostarczają dostatecznych i godnych zaufania wskazówek, gdy jest się w nie wyposażonym to czuje się bezpiecznie
Każdy ład ma swoje odmiany nieładu
Ład trwały - usuwanie zanieczyszczeń odbywa się nawykowo, w sposób niemal mechaniczny, bez zastanawiania (wyłom - zaniechanie sprzątania)
Problem zachowania czystości
Usuwanie brudu właściwego
„Meta-zanieczyszczenia” - obrona przed zaniedbaniem lub osłabieniem monotonnych zabiegów o utrzymanie rzeczy w raz na zawsze ustalonej kondycji
Modele czystości wspierają jeden drugi i dewaluują w tempie na tyle zawrotnym, że kwalifikacjom sprzątających trudna za coraz to nowymi wymaganiami nadążyć.
Ładotwórstwo polega na wykrywaniu i ogłaszaniu coraz to nowych anomalii.
Świat doskonały to utopia:
Mądrość dziś zdobyta pozostanie mądrością jutro i pojutrze
Raz nabyte kwalifikacje życiowe zachowają na zawsze użyteczność
Nowoczesny świat doskonały to świat bez obcych
Tendencja do deregulacji i prywatyzacji czynności związanych z utrzymaniem czystości
Władze państwowe nie interesują się propagowaniem jednego modelu ładu, obojętność wobec sprzecznych skłóconych ze sobą modeli
Coraz więcej sił na świecie zainteresowanych trwaniem i pogłębianiem zróżnicowania, niedookreślenia, zagmatwania i nieuporządkowania warunków życia ludzkiego
Zmianę nastrojów wspomaga rynek - siły operujące na rynku są żywotnie zainteresowane popytem wiecznie przerastającym podaż, marzeniami rosnącymi szybciej niż możliwości ich zaspokojenia, pragnieniami pęczniejącymi w tempie uniemożliwiającym ich spełnienie, tylko w takich warunkach można liczyć na to, że żadnemu z kolejno rodzących się pożądań nie starczy czasu na skostnienie we wzór konsumpcyjny i na przeobrażenie się z siły napędowej w hamulec tworzonego obrotu.
Gdy miernikiem czystości staje się zdolność uczestnictwa w konsumpcyjnej zabawie, to ci którzy w niej nie uczestniczą stają się nieczystością której należy się pozbyć.
Wolność mierzy się wachlarzem konsumpcyjnych wyborów.
Żądania czystości konsumpcyjnego życia kierowane pod adresem władz państwowych:
aby powiększało wolność wolnych konsumentów (prywatyzacja zasobów, ograniczenie ingerencji w sprawy jednostkowe, zniesienie politycznie narzuconych ograniczeń, obniżenie podatków i wydatków publicznych)
aby energiczniej wzięło się za spełnienie pierwszego żądania (nałożenie kagańca ofiarom deregulacji i prywatyzacji czyli, wszystkim których kwalifikacje konsumenckie, ekspansja wolności konsumenckiej zdewaluowała, pozbawiając ich siły nabywczej)
Jeśli wyłączenie nieudolnych konsumentów ze społeczeństwa obywatelskiego da się osiągnąć mniejszy kosztem niż ich sprowadzenie z wygnania to lepiej przystać na banicję niż starać się przywrócić im rangę pełnoprawnych obywateli
Należy wystrzegać się nadmiernie wiernych, którzy bez zastrzeżeń przyjęli konstytucyjne założenia nowego, konsumpcyjnego ładu
nie przyjmują żadnych ograniczeń dla zaspokojenia jednostkowych pragnień (złodzieje, włamywacze)
samozwańczy stróże porządku i orędownicy czystego ładu (antyprzestępcze bojówki i terroryści)
4