CHARLES HORMON COOLEY (1864-1929)- głównym problemem socjologii wg. niego była relacja jednostki i społeczeństwa- są one nierozdzielne. Nie ma społeczeństwa poza wyobrażeniami ludzi, nie ma jednostek, które nie byłyby kształtowane przez społeczeństwo. Ta jedność wytwarza się w interakcjach i komunikacji międzyludzkiej. Jednostka ludzka staje się w pełni człowiekiem, dopiero gdy ukształtuje swoją jaźń. Jednostka obserwuje reakcję innych na swoje czyny. Rozwój osobowości u człowieka odbywa się poprzez komunikowanie się matki i dziecka, dziecka i innych członków rodziny, dziecka i rówieśników. rówieśników miarę dorastania zakres kontaktów rozszerza się.Pierwotna grupa: względna trwałość, bezpośrednie kontakty, mała liczebność, niewyspecjalizowany charakter kontaktów, względna zażyłość uczestników.
AUGUSTE COMTE (1798-1857)filozof francuski;myślenie pozytywne było w jego ujęciu ukoronowaniem ewolucji myśli ludzkiej przechodzącej trzy stadia: teologiczne, metafizyczne, pozytywne. Socjologia dla Comta była ukoronowaniem hierarchii nauk.Wg. Comta świat przyrody i społeczeństwa stanowi jedność. Comte postrzegał społeczeństwo na podobieństwo skomplikowanego organizmu. Budowę społeczeństwa-anatomię powinna budować statyka społeczna tzn. ład społeczny, instytucje społeczne, bada struktury społeczne,na pierwszy plan wysuwa się tutaj problematyka rodziny, własności,rodzaju pracy.Wg.niego rodzina jest najważniejszym składnikiem społecz.., a jego funkcjonowanie i zmienność czyli fizjologię-dynamika społeczna czyli zmiany jakie zachodzą w społeczeństwie. Podstawowym składnikiem społeczeństwa są grupy społeczne, gdzie największą rolę odgrywa rodzina. Wg. niego jest ona podstawową komórką społ. Społ. Ulega nieustannemu procesowi rozwoju. Comte zwraca uwagę na różnice w funkcji jakie mają do spełnienia kobiety i mężczyźni.Uważał, że mężczyźni stoją wyżej pod względem umysłowym, i słownym kobiety zaś wyżej ze względów moralnych. Na zasadzie wiary religia ma skupiać ludzi. Ludzie powinni w coś wierzyć: w samego siebie, możliwości poznawcze, w naukę, wiedzę. Nauka jest instrumentem dla polepszenia egzystencji człowieka, pokazuje, że na jej drodze człowiek może się rozwijać. Comte chce dać ludziom pewną wiarę..Comte uważał, że głównym czynnikiem zmiany społecznej jest świadomość.Uważał że współ. jemu społ. cierpi na wielki kryzys,gdyż rozpadł się teologiczny system wierzeń.Społecz. pozostało bez żadnej dyscypliny moralnej,uległo dezintegracji,a nowopowstające instytucje okazały się prowizoryczne i niezdolne do wytworzenia trwałych więzi między członkami.
EMILE DURKHEIM (1858-1917)- Jego podejście do nauk społecznych oparte jest na dyrektywie, które mówi że badania socjologiczne muszą kierować się na fakty społeczne. Faktem nazywał wszelki sposób działania, zdolny do wywierania na jednostkę przymusu zew. ,ale tak, który ma własną egzystencję, niezależnie od jednostkowych przejawów. Poznamy je po ich przymuszającym charakterze, one wywierają na jednostkę presję. Społeczeństwo to nie jest suma jednostek, ona jest rzeczywistością swoistą, odmienną od całej domeny świata fizykalnego. Do socjologii podchodzi tak że należy wszystko zacząć od początku, należy uznać że nic o faktach nie wiemy, odrzucić wszelkie naleciałości, obraz który nam coś jakoś określa. Dokonujemy redukcji myślowej i stopniowo wypełniamy ten obraz. Fakty społeczne które badamy jako rzeczy znaczą to że są one dla nas zewnętrzne, rzecz to nie jest dla nas nic materialnego, ale idealnego. Człowiek jest tylko uzależniony od społeczeństwa. Badać społeczeństwo to badać fakty społeczne. Fakty egzystują na określonym podłożu, rozwija dział socjologii, który nazywa morfologią społeczną. Społeczeństwo mówi jednostce jak należy postępować. Fakty społeczne nie są natury materialnej.;samobojstwa
GEORGE HERBERT MEAD (1863-1931)- głównym problemem socjologii uważał stosunek jednostki i zbiorowości. Wychodzi z założenia że słabość biologii wymusza uczestnictwo w grupach w celu przetrwania. Ta współpraca ludzi dokonuje się za pomocą gestów. Gest jest świadomy, jeśli ma zamiar uzyskania odpowiedzi. Pojawia się symbol czyli język mówiony, pisany. To zaczyna wyróżniać organizmy ludzkie z innych organizmów. Język ogranicza świat. Mead mówi że człowiek posiada zdolność do pewnego wybierania z różnych możliwości. Nim cośkolwiek zrobimy zaczynamy rozważać, budujemy próbę generalną wyobraźni. Człowiek buduje koncepcję samego siebie poprzez przyjmowanie ról innego. To jest proces który zaczyna się od opanowania języka przez dziecko(bawi się, zmienia reguły gry)Od początku dziecko konstruuje swoją osobowość. Nasza osobowość ma genezę społeczną. Społeczeństwo jest instytucją. Mead wprowadza trzy rodzaje kontroli: kontrola jednostki nad sobą, kontrola społeczeństwa nad własnym rozwojem, oraz Kontrola społeczna nad swoim środowiskiem przyrodniczym.Wg. Meada społeczeństwo to zbiór wszelkich sytuacji, w których jednostki oddziałują wzajemnie na siebie, a interakcja ludzka jest symboliczna, granice społeczeństwa są wyznaczone przez granice komunikowania się. Mead wyróżnił dwa aspekty jaźni:ME - „kolektywistyczny”,I - indywidualistyczny.Gdzie ME to jednostka konwencjonalna, kierująca się nawykami, zawsze jest taka, musi mieć ona te same nawyki i reakcje, co wszyscy inni, gdyż bez tego nie mogłaby być członkiem zbiorowości, ale jednostka stale reaguje na tak zorganizowaną zbiorowość przez samoekspresję. Postawy są wzięte od grupy, ale jednostka, w której zostają one zorganizowane może dać im wyraz w sposób, w jaki nigdy nie były wyrażone. „I” to odpowiedź organizmu na postawy innych, a „ME” to zorganizowany zespół postaw innych ludzi przyjęty przez daną jednostkę. Jaźń jednostki to proces nieustannej interakcji „ME” i „I” stanowiącej odpowiednik wzajemnego oddziaływania organizmu i środowiska. Koncepcja „I” to coś nieobliczalnego, twórczego i nieprzewidywalnego, była dla Meada narzędziem walki z socjologicznym determinizmem. Jednostka kształtuje się pod wpływem grupy, ale pozostaje zarazem swego rodzaju „monadą”, czymś wyjątkowym i jedynym. Jednostka ma uczestniczyć w życiu społecznym jako suwerenny i świadomy podmiot, przyswajający sobie społeczne normy, ale jednocześnie zdolny do ich kwestionowania i tym samym do ratowania zbiorowości przed stagnacją, jak groziłaby jej gdyby kształtowanie osobowości polegało wyłącznie na przyswajaniu sobie nawyków.
GEORG SIMMEL-(1858-1918) intelektualista niemiecki, poszukiwał specyficznego obszaru dla badań socjologii, który odróżniłby tę dyscyplinę od psychologii, historii i innych nauk o człowieku i społeczeństwie. Simmel uważał, że to co można badać to pewne formy społeczne. Forma jest stała, odnosi się do relacji, nie jest analizą jednostkowego zachowania. Simmel widzi społeczeństwo jako formę, suma wszystkich form interakcji między jednostkami. Interakcja jest wpływem społeczeństwa na jednostkę i odwrotnie. Natomiast całe zróżnicowanie treści działań społecznych jest duże. Stosując rozróżnienie formy i treści Simmel nawiązuje do starożytnej filozofii. Simmel pisał, że w grupach społecznych spotykamy takie same sposoby odnoszenia się jednostek względem siebie tj.: naśladowanie, podział pracy, rywalizację, stosunki podrzędności i nadrzędności. I właśnie socjologia ma badać te formy społeczne, natomiast treść, która te formy wypełnia w różnych sytuacjach, mają badać inne nauki.Uważł,iż socjologia to nieustający proces wzajemnego oddziaływania pomiędzy jednostkami.W wyjściowej teorii społecznej Simmla umieszczamy interakcję,wszelkie inne zjawiska społeczne(język,normy społeczne)są wobec niej wtórne, stanowią nie istotę lecz atrybuty uspołecznienia. Interakcja jest najczystszym rodzajem wzajemnego oddziaływania .Jednostka chce zachować niezależność niezależność odrębność własnej egzystencji, w obliczu naporu społeczeństwa, dziedzictwa historycznego, zew. Kultury i techniki życia. Człowiek wyzwolony z tradycyjnych więzów, popadł w nowe zależności, których źródłem jest między innymi podział pracy.
HERBERT SPENCER (1820-1903) - był filozofem brytyjskim, który podjął próbę zintegrowania całej wiedzy o świecie w oparciu o wspólną zasadę ewolucji. Świat przyrodniczy i społeczny ulega nieustannej ewolucji. Jego ewolucjonizm oparty jest na teorii Darwina. Porównuje społ. do organizmu: specjalizuje się funkcja, wzrost masy, w miarę wzrostu następuje różnicowanie części i komplikowanie budowy wew., niezbędne dla życia wypełnianie określonych funkcji, potrzebna jest idea, żeby był podział pracy. Społ. jak każdy organizm dąży do adaptacji środowiskowej. Społ. dla Spensera było tworem odrębnym, który ma swoje właściwości, stałego w społ. jest istnienie rozwoju, między ludźmi stałym elementem jest relacja między jednostkami. Spenser pokazywał ewolucję dwóch społ:1-tradycyjne, które nazwał militarnym, występuje tutaj dominująca aktywność, walka o obronę i poszerzenie terytorium, porządek społ. opiera się na przymusie i silnych sankcjach. (w Polsce wyznacznikiem przynależności statusu społecznego są pieniądze, władza i prestiż).Przykładem może być społeczeństwo muzułmańskie. Społeczeństwo militarne zmierza do industrialnego, wyzwolenie od dominacji państwa. Budują tą wizję na zasadzie ewolucji. Członkowie społeczeństwa militarnego posiadają takie cechy jak: konformizm, posłuszeństwo, lojalność, zamiłowanie do rutyny, brak inicjatywy, oglądanie się na autorytety, wiara w to że istniejące stosunki są naturalne i jedynie możliwe. 2-nowoczesne, które, które nazwał industrialnym. Charakteryzuje się pokojowa wymianą dóbr i usług, porządek opiera się na dowolnej kooperacji i kontraktach, rozrost organizacji i stowarzyszeń dobrowolnych, zdobywanie statusu własnym wysiłkiem, czołowa wartość to niezależność, wynalazczość, prawdomówność, inicjatywa, ruchliwość, partnerstwo. Wg. Spensera instytucje społ. były organizmem. Rodzina jest podstawową instytucją społeczną, jest utrwalonym wzorem, sposobem funkcjonowania pewnego zjawiska zakorzenionego w tradycji. Instytucje tj. domowe, obrzędowe, polityczne, kościelne, zawodowe, przemysłowe istnieją w świecie społ. służą one do podtrzymywania życia społecznego. Wg. Spensera jednostka jest najważniejsza.Podobieństwo społ. do organizmu:1.podział pracy- specjalizacja pracy2. społ. dąży dozachowań adaptacyjnych, tak jak organizm3. powiązanie wszystkich organów4. wzrost-przyrost masy, społ. mniej złożone są mniej liczne.Przypisywał społ. consensus(istnieje ścisła odpowiedniość między różnymi sferami życia społ. )uważał też że można określić warunki w jakich różne typy społeczeństw kształtują się(istnienie lub nieistnienie konfliktu zew. )
KAROL MARKS (1818-1883)- filozof niemiecki, który program ideologiczny i polityczny oparł na oryginalnej koncepcji teoretycznej na temat budowy społ. i jego rozwoju. Marks widzi człowieka jako wytwór przyrody, który w wyniku historycznych przeobrażeń ulega alienacji. Człowiek ulega zniewoleniu. Marks wyszedł z założenia, że najważniejszym kontekstem życia społecznego jest praca. Ludzie wytwarzają dobra potrzebne do zaspokojenia ich potrzeb, tutaj nawiązują najważniejsze stosunki społeczne, kształtują się najważniejsze interesy, artykułują się ich ideologiczne poglądy. Pozycja w życiu ekonomicznym jest najważniejszym składnikiem ich statusu społecznego. Decydujący tutaj wpływ ma własność, posiadanie dóbr, które można pomnażać poprzez ich używanie. Są to tzw. środki produkcji lub dobra kapitałowe. Posiadanie dóbr kapitałowych dzieli społeczeństwo na tych, którzy są ich właścicielami i tych, którzy takiej własności są pozbawieni. Są to tzw. klasy społeczne, czyli klasa właścicieli i klasa pracownicza. Obie klasy są ze sobą powiązane. Zarówno pracodawcy jak i pracownicy są sobie nawzajem potrzebni. Bo aby produkować pracodawca musi mieć pracowników, zaś pracownik, aby przeżyć musi znaleźć miejsce pracy. Lecz interesy tych dwóch stron są przeciwstawne. Pracodawca chce uzyskać jak największy zysk, więc zatrudnia pracownika na jak najgorszych warunkach. Otwiera mu to dostęp do społecznie pożądanych dóbr, tj.: bogactwo, prestiż, władza, wykształcenie, zdrowie, uzyskuje wpływ na władzę państwową, wymusza szacunek. Natomiast pracownik aby przeżyć, musi zatrudnić się za każdą cenę. Klasy społeczne to grupy ludzi, którzy różnią się od siebie rozmiarami bogactwa. Klasa ma być klasą w sobie, do klasy dla siebie.
MAX WEBER-(1864-1920). socjolog, historyk, ekonomista niemiecki, uznany za jedną z największych postaci w historii socjologii. Wg. Webera świat jest chaotyczny, bezkształtny, nieuporządkowany. Rzeczywistość społ. jest nasiąknięta wartościami. Badacz powinien unikać wartościowania. Budując typy idealne, są spotęgowaniem zjawiska o czystej postaci. Te typy możemy budować dlatego, że Weber znajduje racjonalny rachunek. Działania społ. są racjonalne, są inne gdy środki są dobrane obiektywnie do wybranych celów. One stanowią podstawę odniesienia. Socjologia ma być nauką o działaniach społ., działaniem nazywamy zachowanie, czynienie, z którym działający łączy jakiś subiektywny sens, zaś społ.- działający wiąże jakiś sens i odniesiony jest do zachowania innych ludzi. Pojawia się związek. W wyniku tych działań może wytwarzać się stosunek społeczny. Najwyższym wyrazem jest związek polityczny, mający monopol, czyli państwo. Badając związki polityczne Weber zwraca uwagę, że w centrum stoi ośrodek panowania. Czym innym jest władza, czym innym panowanie. Ważniejszy jest jednak stosunek panowania, władza musi być zalegitymizowana, charyzmatyczna, tradycyjna, racjonalna. Weber buduje idealny typ biurokracji. Czym jest typ idealny u Webera?- Jest narzędziem, jest równy czemuś nierealnemu. Nie są to dane statystycznie zebrane cechy, tylko na podstawie kultury będą to zebrane przejaskrawione cechy, nie można go wartościować bo jest narzędziem badawczym.
Typy panowania:1- panowanie racjonalne- idealny typ biurokracji, jest bezosobowy, ma kompetencje do instruowania o wszystkim.2-panowanie tradycyjne- historia, decyzje, wybory ludzi, dziedzictwo panowania i sprawowania władzy, wiara w świętość tradycji, aparat administracyjny dobierany na zasadzie prestiżu. Charyzmatycznego przywódcę sankcjonują ludzie aprobujący go, potrafi zgromadzić ludzi, którzy wierzą w niego. Najbardziej charyzmatyczni współcześni przywódcy to np. Lepper, ojciec Rydzyk, Miler- który tą charyzmę stracił. Weber zupełnie inaczej widział społeczeństwo jak Comte. Uważał że społ. jest fundamentalnie odmienne od przyrody. Działanie ludzkie ma charakter „faktu społecznego”, jako coś obowiązującego, wiążącego przez środowisko w którym się urodzili, wychowali, i w którym żyją. Weber wprowadził w życie pojęcia :klasy, partii, stanu, racjonalnego prawa. Jego zdaniem o sytuacji klasowej jednostki decyduje nie tyle jej stan posiadania, ile szanse jakie ma na rynku sprzedając swe talenty i kwalifikacje. Odrzucał koncepcję Marksa, wykluczając tym samym hipotezę o przekształcaniu się „klasy w sobie” w „klasę dla siebie”. Pojęcie klasy jest narzędziem klasyfikacji, a nie określeniem realnych bytów społecznych. I nie jest to podział najważniejszy. Pojęcie „stanu” odnosi się do zróżnicowania społeczeństwa pod względem konsumpcji, gustów, stylu życia i posiadanego prestiżu, natomiast „partia” odnosi się do zróżnicowania pod względem udziału we władzy politycznej i wpływu na polityczne działania innych obywateli.