Współczesne problemy psychologii - dr Malecha

WYKŁAD VI

5.02.2011

Notatki z wykładu dla EDUKACJI PROZDROWOTNEJ!

Do uzupełnienia wykłady z innych specjalności!!!

Tematy:

1) rozwój osobowości

2) rozwój twórczości

------------------------------------------

1) Rozwój osobowości

Definicja osobowości - nasze zachowanie, które posiada jakąś wspólną właściwość.

TEORIE OSOBOWOŚCI

Wg Janusza Reykowskiego:

Regulacyjna teoria osobowości (RTO) - porównał ją do sytuacji, która jest bardziej złożona.

Dodatkowe info z netu:

RTO ujmuje osobowość jako złożony system odpowiedzialny za rozumienie i przewidywanie zdarzeń oraz za podtrzymywanie osobowej spójności doświadczeń i zachowania człowieka. Centralną jednostką osobowości jest Sieć Poznawcza, w której rozmieszczone są reprezentacje własnej osoby oraz obiektów poza Ja (np. osób znaczących, grupy własnej itp.).

1 poziom:

Popędy i potrzeby biologiczne, emocje - to one współtworzą mechanizm regulacyjny.

2 poziom:

- poziom struktur poznawczych - widza o nas samych, o otoczeniu, nasze wartości;

- struktury centralne - reprezentują nasze wartości i pełnia rolę naszego zwierzchnika (nasze ja);

- pojęcia podrzędne - na temat różnych rzeczy, osób.

Anna Gałdowa :

Określiła osobowość jako meta wzór - on rzutuje na całą naszą aktywność. Nasza osobowość przejawia się w naszej akceptacji siebie. Małe dziecko - jego zachowanie determinuje to, co dzieje się tu i teraz. Na każdym etapie osobowość dziecka jest różna, jest specyficzna i w różny sposób funkcjonuje.

GENEZA OSOBOWOŚCI - można jej szukać w czynnikach wrodzonych.

Teorie - to wszystkie koncepcje odnoszące się do psychoanalizy - wg nich osobowość dziecka istnieje od momentu narodzin. Powstaje do 5 roku życia.

Teorie psychoanalityczne:

Freud - podkreśla seksualność dziecka i doświadczenia z tym związane.

Zwrócił on uwagę, że niebywale ważnym okresem życia jest dzieciństwo, którego okresy muszą być przeżyte w ściśle określonych zasadach, błędy (fiksacje) powodują bowiem nieodwracalne, określone cechy w dorosłym życiu.

Tu bardzo ważne jest ID - najstarsza siła osobowości, wpływa na naszą aktywność. Potem pojawia się EGO i SUPEREGO.

Według niego, osobowość rozwija się w sposób ciągły, ale najbardziej znaczącym okresem jej formowania jest okres między 1 a 5 rokiem życia. Wedle Freuda - co charakterystyczne - mechanizm przemian rozwojowych polega na ewolucji popędu seksualnego, a jego istota na zmianie sfer w których się manifestuje, oraz sposobów jego kontroli lub zaspokajania. Główną rolę w przemianach odgrywa relacja tzw. zachowań elementarnych, czyli instynktownych, ze światem zewnętrznym, który poddaje owe zachowania naciskom, a ich posiadacza - określonym, kategorycznym wymaganiom.

Prowadzi to, do zastępowania jednych przedmiotów katektycznych (wywierających nacisk na emocje) innymi, co w rezultacie kończy się przenoszeniem doznań ze sfery seksualnej na psychiczną.

Teorie behawiorystyczne:

Koncentrowano się bardziej na zachowaniu jednostki w określonych sytuacjach, uczenie się w interakcji z określonym środowiskiem. Dziedziczymy pewne cechy a o naszym zachowaniu będą decydowały pewne interakcje. Pod wpływem pewnych doświadczeń wybieramy nasze zachowanie.

Julian Rotter - koncepcja (teoria osobowości):

Podkreślał znaczenie kontaktów społecznych. Stworzył pojęcie „poczucia kontroli” - potraktował to jako wymiar osobowości (od poczucia kontroli zewnętrznej do poczucia kontroli wewnętrznej). Uważał, że uczymy się postrzegać zależności, które występują między naszymi zachowaniami a skutkami tych naszych zachowań (skojarzyć z poczuciem wyuczonej bezradności).

Gordon Allport - koncepcja cech:

Wg niego osobowość to struktura psycho-fizyczna i składa się z kilku cech. Wyróżnił cechy, predyspozycje do reagowania w określony sposób - wspólne dla wszystkich ludzi, ale też wyróżnił dyspozycje specyficzne - indywidualne dla danej jednostki. One tez maja status cech ale jest to charakterystyka indywidualna.

Podzielił dyspozycje na 3 kategorie:

1. Dyspozycje dominujące - wpływ na cale nasze zachowanie, np. osobowość autorytarna.

2. Dyspozycje centralne - ujawniają się najczęściej, np. towarzyskość, grzeczność, pewność siebie.

3. Dyspozycje wtórne - dotyczą bardzo wąskiego zakresu osób.

Uważał, że my jako osobowość jesteśmy niepowtarzalna strukturą cech. Od nich zależy jak będziemy się zachowywać.

Pojawia się tu „dojrzała osobowość”, którą opisywał przez 6 charakterystycznych cech:

1. Świadomość „ja”

2. Zdolność wchodzenia w serdeczne relacje z innymi (intymne ale nie tylko)

3. Posiadanie bezpieczeństwa emocjonalnego i samoakceptacja.

4. Funkcjonowanie pełne zapału i zgodne z rzeczywistością zewnętrzną.

5. Zdolność do obiektywizacji siebie, rozumienia siebie i humoru.

6. Życie w harmonii, zgodnie z filozofią swojego życia.

5 stabilnych cech osobowości:

1. Ekstrawersja - otwartość, asertywność

2. Zgodność

3. Sumienność

4. Neurotyczność - podatność na zranienia, niepokój

5. Otwartość, intelekt (pomysłowość, oryginalność).

Zwolennicy teorii cech uważali, że każdy człowiek przejawia je w pewnym natężeniu.

Dodatkowe info z netu:

W swojej teorii osobowości Allport dzieli cechy na takie, które głęboko są wpisane w osobowość i wpływają na indywidualne zachowanie, jak i na takie, które występują u wielu ludzi lub tylko jednostek. Tak więc dzieli cechy na:

1. cechy kardynalne, centralne i drugorzędne,

2. cechy wspólne i jednostkowe

Cechy wspólne i indywidualne - są to takie cechy, które pozwalają na porównywanie ludzi między sobą. Kiedy oceniamy ludzi za pomocą skal, które wyrażają różne cechy, wtedy myślimy o cechach wspólnych. Posługując się skalą wartości Allporta przeznaczoną do oceny cech wspólnych możemy porównywać ludzi pomiędzy sobą, biorąc pod uwagę te wartości (teoretyczne, estetyczne, społeczne, polityczne, religijne), jakie oni najbardziej cenią. Cechy wspólne są jedynie wymiernym aspektem indywidualnych dyspozycji, które różnią się w bardzo skomplikowany sposób przy porównaniu różnych osób. Dlatego też Allport uważa, że rzeczywistymi cechami, które charakteryzują daną osobę, są dyspozycje indywidualne. Stąd też nie można się nimi posługiwać przy porównywaniu dwóch osób. Cechy indywidualne są właściwe tylko jednej jedynej osobie i zależą od indywidualnych doświadczeń i możliwości.

Cechy kardynalne to takie , które przenikają osobowość i przejawiają się w całej orientacji życiowej człowieka. Jeśli ta cecha występuje w życiu człowieka w stopniu nasilonym i wybija się na pierwszy plan, to stanowi jego życiową pasję. Jest to cecha, która nie może się ukryć przed otoczeniem, przykładowo mogą to być uzdolnienia muzyczne, poświęcenie się dla innych. Allport mówi, iż niewielu ludzi posiada tę cechę.

Cechy centralne to dyspozycja do działania, mniej przenikająca osobowość, lecz w dużym stopniu zgeneralizowana. Cechy centralne są pewnego rodzaju dyspozycjami, które ludzie wyrażają w swoim życiu. Są one zauważalne przez środowisko, gdyż są to jakby cechy najważniejsze, które określają każdego człowieka.

Cechy drugorzędne to tego rodzaju dyspozycje, które są mniej zauważalne w zachowaniu jednostki, mniej zgeneralizowane oraz mniej zwarte. Dlatego też są mniej istotne dla charakterystyki czyjejś osobowości, np., różne hobby, różny sposób chodzenia. Ludzie posiadają wiele cech drugorzędnych, lecz aby je dobrze rozpoznać, trzeba dobrze znać daną osobę.

Teorie poznawcze;

Ujmują osobowość jako system, który jest odpowiedzialny za konstruowanie wiedzy o świecie; jak konstruujemy wizję świata itp.

George Pell

Osobowość każdego człowieka jest zbudowana z konstruktów osobistych (dwubiegunowe pojęcia, szukamy różnic, podobieństw). Każdy człowiek to taki „badacz z ulicy”.

Zwolennicy tych teorii uważali, że nadajemy znaczenie naszym doświadczeniom, formujemy cele, strategie działania.

Etapy rozwoju osobowości: (koncepcja etapów zmian osobowości):

1. Obejmuje okres prenatalny

2. Etap niemowlęcia

3. Etap emocjonalny

4. Etap od 1 i 2 roku życia (dziecko zwraca się do świata zewnętrznego, chęć poznania świata)

5. Stadium personalizmu (okres usamodzielniania się własnego „ja”)

Od 3 do 6 r. ż. Naśladowanie innych osób.

6. Młodszy wiek szkolny - duża rola środowiska szkolnego, dziecko jest coraz bardziej świadome swoich cech, swojej osobowości.

7. Okres adolescencji - odróżnia siebie od innych, intensywny rozwój życia wewnętrznego, ambiwalencja uczuć, temperament.

Jan Strelau - temperament:

Temperament - to zespół podstawowych, względnie stałych i charakterystycznych dla danej jednostki cech zachowania. Jest zdeterminowany biologicznie.

Hipokrates - Galen

Na podstawie Hipokratesowej koncepcji czterech soków Galen (II wiek n.e.) opracował pierwszą w historii typologię temperamentów.

Wyróżnił on i opisał dziewięć temperamentów, w tym cztery bezpośrednio zależne od przewagi jednego z soków w organizmie nazwał następująco:

Galen - 4 typy osobowości (ze wzgl. na ilość soków w organizmie):

1. SANGWINIK - osoba bardzo lubiana; tryska energią, entuzjazmem, twórczy, barwny, sprawia b. dobre wrażenie, inicjuje nowe formy aktywności. Słabe strony: nie umie odmawiać, ma problemy z dokończeniem zadań, zapomina o różnych sprawach, jest niepunktualny, łatwo ulega emocjom.

2. CHOLERYK - gwałtowny, porywczy, zmienny, wybuchowy, ich uczucia wyraźnie odbijają się w mimice twarzy, gestach i w mowie; trwale przeżywa.

Mocne strony: ukierunkowany na cel, ogarnia całokształt, dobry organizator, dostrzega praktyczne rozwiązania, szybki w działaniu, rozdziela pracę, kładzie nacisk na wydajność, realizuje cele, opozycja pobudza go do działania.

Słabe strony: ma kłopoty z uznaniem racji innych ludzi, nie lubi przekazywać innym kontroli, nie podporządkowuje się, wydaje spontaniczne sądy, oceny, często raniąc innych, nie jest skłonny udzielić emocjonalnego wsparcia innym ludziom.

3. FLEGMATYK - osoba spokojna, wytrwała, zrównoważona, tzw. „mąż w kapciach” przed telewizorem;

Uczucia flegmatyków w słabym stopniu się uzewnętrzniają - trudno u nich wywołać uczucia radości, gniewu, itp. procesy psychiczne przebiegają u nich powoli.

Mocne strony: kompetentny i solidny, spokojny i zgodny, ma zdolności administracyjne, pośrednik w rozwiązywaniu problemów, unika konfliktów, dobrze znosi naciski, znajduje proste wyjście.

Słabe strony: problemy w szybkim podejmowaniu decyzji, unikanie ryzyka, trudności w określaniu celów, zwlekanie, odkładanie spraw a później, unikanie podnoszenia odpowiedzialności (np. nie chce awansować).

4. MELANHOLIK - smutny, przygnębiony, nieśmiały, niezdecydowany, jako przyjaciel jest oddany.

Cechują się powolnością ruchów, powolnością rozpoczynania działań, ale z reguły doprowadzają je do końca.

Nie łatwo wywołać u nich gniew czy objawy złości lecz raz wywołane długo trwają. Mocne strony: podporządkowuje się regulaminom, perfekcjonista o wysokich wymaganiach, docenia wagę szczegółów, wytrwały i dokładny, uporządkowany i zorganizowany, schludny i czysty, oszczędny, łatwo dostrzega problem, znajduje twórcze rozwiązania, musi dokończyć to co zaczął, bardzo wrażliwy.

Słabe strony: nieufny w stosunku do ludzi i sytuacji, skłonny popadać w apatię i depresję, wymagający wobec siebie i innych, często przekłada ważne sprawy na późniejsze terminy.

Dodatkowe info z netu:

Powyższe typy temperamentów w życiu rzadko występują w stanie czystym. Najczęściej spotyka się typy mieszane, jednakże o przewadze elementów jednego z tych typów temperamentów. Podsumowując typy temperamentu mają istotny wpływ na nasze zachowanie. Ma to duże znaczenie w selekcji-doborze w sporcie i wyborze zawodu, wpływa na zdolności przystosowawcze, decyduje o podatności na niektóre choroby. Podatność na stres również zależy od cech temperamentu. Brak zgodności między temperamentem a wymogami i oczekiwaniami otoczenia prowadzi do zaburzeń zachowania, szczególnie u dzieci z temperamentem trudnym.

Kretschmer

Konstytucjonalne typologie temperamentu:

Zależą od budowy ciała. Wyróżnił:

1. Leptosomatyk - wysoki, szczupły, wątły;

2. Pyknik - wzrost mały lub średni, taki „misiu”, o krótkich nogach, dużej głowie i okrągłej twarzy.

3. Atletyk - „Apollo” , wyraźnie umięśniony, barczyste plecy i pojemna klatka piersiowa.

4. Dysplastyk - nieharmonijna budowa ciała, bezkształtny, nieregularny.

Leptosomatycy i pyknicy przejawiają zdolność do chorób psychicznych.

Typy temperamentów wg Kretschmera:

1. Schizotymik - budowa ciała lepto somatyczna. Choroby - zachowania przejawiające objawy schizofrenii.

2. Cyklotymik - budowa ciała pykniczna. Choroby - zespół maniakalno-depresyjny.

3. Iksotymik - atletyczna budowa ciała. Choroba - objawy jak w przypadku epilepsji.

END

6

---