Wyjaśnij tytuł encykliki VS, dlaczego encyklika mówi o prawdzie w kontekście zasad moralności chrześcijańskiej?
VS- blask prawdy. Skierowana do Biskupów dotycząca niektórych podstawowych problemach nauczania moralnego Kościoła. Prawda oświeca rozum i kształtuje wolność człowieka. Światłością jest Bóg, jego dzieła jaśnieją. My poprzez bliskość z B. i czynienie tego co dobre stajemy się światłością w Panu. Stajemy się dziećmi światłości poprzez posłuszeństwo Bogu. Posłuszeństwo jest trudne, bo człowiek jest kuszony. Jeśli podda się złym namowom zamienia Bożą prawdę w kłamstwo. Przytępia się jego zdolność poznania prawdy i osłabia jego wolę. Ciemność- to grzech i błąd, oddalenie się od prawdy. W człowieku istnieje iskierka Boża która nieustanni prowadzi go do poszukiwań utraconej prawdy. Zasada agere seguitur esse (czyn wypływa z bytu) przez czyny czł. rozwija się, kiedy działa w sposób adekwatny kim jest. Im bardziej odwracamy się od dobra tym trudniej dobro podjąć. Antropologia określa etykę.
Przedstaw cel i przyczyny napisania encykliki.
W dzisiejszych czasach widzimy kryzys nauczyciela, mistrza, autorytetu, nie chcemy być nauczani. Wszyscy potrzebują nauczyciela aby dalej rozwijać się, wzrastać dojść do celu. Aby osiągnąć cel trzeba zwrócić się ku dobru, podążać za dobrem i czynić dobro. Celem była konieczna refleksja nad całością nauczania moralnego Kościoła. Nowe badania i prądy myślowe kwestionują prawdy moralne oparte na koncepcjach antropologicznych i etycznych. Zrywają więź między wolnością a prawdą. Przyczyną jest również rozdźwięk między Kościołem a zmienioną prawdą jaką głoszą niektórzy teologowie. Próby podważenia doktryny Kościoła. JPII przypomina fundamentalne prawa.
Wyjaśnij płaszczyzny związku między wiarą i moralnością chrześcijańską.
Bóg pozostaje wzorem moralnego postępowania dla nas. Bóg jest Dobrem. Życie moralne jest właściwą odpowiedzią na bezinteresowne działania Stwórcy. Jest odpowiedzią miłości. Życie chrześcijańskie moralne ma odzwierciedlać chwałę Bożą. Przykazania są naszym drogowskazem do moralnego życia, n nakazują one uznać Pana za Boga i oddać Mu należną chwałę. Wypełnienie prawa odbywa się za sprawą łaski, daru Bożego. Najważniejsze przykazanie miłości pokazuje że trzeba kochać Boga najmocniej, jak również kochać bliźniego. Jeśli kochamy bliźniego nigdy nie zgrzeszymy (II tablica dekalogu). Chrystus przyszedł wypełnić Prawo, Swoim życiem urzeczywistnia sens Prawa. Jezus prowadzi do wypełnienia Bożych przykazań. Przykazania- to wymagania które trzeba w sobie rozwijać by moralnie wzrastać, np. „nie zabijaj”- to troska o życie bliźniego. Życie zgodne z Ewangelią jest ponad ludzkie siły lecz jest możliwe dzięki Bożej łasce. JPII 2 tendencje fil.-teol. Prawda a wolność; wiara a moralność. 3 płaszczyzny związku: 1.przedmiotowy- Dekalog przyjęty przez czł. żyje on na pewnym etapie (nie jest to etap najwyższej wolności) patrzy ku wolności (poziom treściowy) przykazanie miłości. 2.podmiotowy- relacje aby żyć bliżej wolności trzeba żyć z Ch, naśladowanie Ch. 3.ontologiczny- dzięki obecności DŚ możemy wejść na najwyższy etap moralności. Ważne jest realizowanie wszystkich poziomów.
VS 32: „(…) w niektórych nurtach myśli współczesnej do tego stopnia podkreśla się znaczenie wolności, że czyni się z niej absolut, który ma być źródłem wartości.” Wyjaśnij jako wolność absolutna oraz kryzys wokół zagadnienia prawdy zniekształcają koncepcję sumienia.
Wolność jako wartość absolutna (wartość najwyższa, niezależna, bez kontroli) jest źródłem innych wartości, za pomocą sumienia działa wolność, sumienie wtedy nie osądza lecz decyduje- interpretacja kreatywna kreuje normy, przystosowuje sytuacje do moich interesów. Wolność absolutna to zerwanie z prawdą, bo prawda chce abyśmy wybierali dobro, przez co wolność jest niby ograniczona. Nie ma dobra i zła, jest dobre wszystko to co dla nas (przeświadczenie). Wolność absolutna jest niewolą, nie mamy się czym kierować- jest niemożliwa, burzy ład społeczny. W człowieku nie może istnieć taka wolność, bo człowiek jest zdeterminowany naturalnie (musi jeść, oddychać itd) Jedynie B.może mieć wol.ab., bo On dobrze dysponuje wolnością. Czł. nie zawsze chce dobrze. B. jest Dobrem i Prawdą- więć wol. ab. nie może zrobić krzywdy. Czł. ma w sobie zło więc jego wol. ab. może godzić w drugiego człowieka. Kreatywna koncepcja sumienia- sumienie jest nieomylne. Prawdą jest że sum. może być błędne, źle ukształtowane, może błądzić w skutek wiedzy pokonanej (zawinionej) lub niepokonalnej (np. różnice kulturowe)
Wyjaśnij na czym polega prawdziwa autonomia moralna człowieka odnośnie prawa moralnego (Bożego). Pr. Aut. Mor istnieje. Dziś zarzuca się konflikt między wolnością czl. a prawem Bożym, mówiąc, że jest ograniczeniem. Ważny jest czynny udział rozumu w poznaniu zasad moralnych, prawo moralne pochodzi od Boga i w nim ma źródło, mocą rozumu jest zarazem własnym prawem człowieka. Autonomia rozumu- człowiek posiada w sobie własne prawo, otrzymane przez Boga. Autonomia rozumu nie oznacza tworzenia przez rozum wartości i norm moralnych. Prawdziwa autonomia to przyjęcie prawa moralnego. Wolność człowieka i prawo Boże spotykają się i są powołane aby się wzajemnie przenikać, czego wyrazem jest dobrowolne posłuszeństwo człowieka wobec B. oraz bezinteresowna dobroć B. do czł. Nie ma charakteru heteronomicznego (prawo obce, narzucone), jest to teonomia uczestnicząca- Bóg nie narzuca mi prawa, rozum uczestniczy w Bożej mądrości, odkrywanie prawa dla wzrostu.
Wyjaśnij na czym polegają błędy naturalizmu i fizycyzmu w etyce.
Fizycyzm- uprzedmiotowienie ciała, określane jako dobro przedmoralne, to tylko materia. Naturalizm- nadawanie instynktom rangę praw moralnych, natura ludzka ->integruj duszy i ciała; biologizm odrzuca `ludzka'. W skutek tego niektórym zachowaniom przypiano charakter trwały i niezmienny a na tej podstawie sformułowano normy powszechnie istniejące. Moralnie niedopuszczalne praktyki: antykoncepcja, sterylizacja, masturbacja, sex przedmałżeński, stosunki homosexualne, In vitro. Człowiek powinien nadawać sens swoim zachowaniom, powinno ono uwzględniać ograniczenia (cielesne, historyczne, wzorce zachowań w kulturze) wszystko powinno pozostawać w zgodzie miłości Boga. Mówi się o determinizmie biologicznym- natura jest materią której nadaje się kształt, wygląd zależy od nas.
Wyjaśnij związek między prawem naturalnym a naturą człowieka.
Natura= osoba, jedność ducha i ciała. Prawo Nat.- prawo i ducha i ciała, prawo osób, wszystkie skłonności duchowe i cielesne; wskazuje cele, uprawnienia i obowiązki. Obowiązki regulują dobro naszego ducha i ciała. Nie jest to zbiór praw biologicznych. Godność osoby mówi mi o życiu ludzkim. Ciało formowane przez ducha. Natura nie jest przeciwnikiem wolności. Ciało pod kontrolą czł. nie ma sprzeczności między wolnością a naturą. Właściwe rozumienie ciała w prawie naturalnym: jedność duszy i ciała. Więź łącząca wolną wolę ze zmysłami a rozumem. My podejmujemy decyzję nie nasze popędy, my decydujemy jak realizujemy popędy ciała- skłonności nie są przedmoralne (przedmoralne - nie posiada dobra lub zła)
Podaj różnicę w wyjaśnianiu „opcji fundamentalnej” przez Magisterium Kościoła, a tym, jak tłumaczą ją niektóre nurty teologiczne.
Opcja f. podjęta na gruncie fun.wol. mocą której osoba decyduje o sobie w sposób transcendentny i atematyczny. Konkretne czyny są znakami i przejawami. Przedmiotem tych czynów nie jest Dobro absolutne, ale dobra konkretne. Niektórzy teologowie twierdzą, że żadne z tych dóbr nie są w stanie zdeterminować ukierunkowania wolności człowieka jako osoby w całości. Dobro i zło moralne są w wymiarze transcendentnym właściwym opcji fund. Natomiast konkretne działania dzielą się na słuszne i niesłuszne. Dwie płaszczyzny woli i konkretnych działań. Człowiek z wolnej woli powierza się w pełni Bogu. Fundamentalizm dekalogu, charakter uniwersalny.PŚ of- prawdziwy i autentyczny wybór wolności powiązany z określonymi czynami. Przez wybór podstawowy czł. nadaje kierunek własnemu życiu. Z pomocą łaski Bożej. Of- urzeczywistnia się przez świadome i wolne decyzje, opcja zostaje odwolana gdy czł. dokonuje sprzecznych wyborów dotyczących materii moralnej.
Podaj konsekwencje moralne błędnego rozumienia „opcji fundamentalnej”.1.oderwanie woli od czynu (chcę dobra lecz czynię zło) grzech śmiertelny- jednoznaczne, absolutne odepchnięcie Boga- apostazja (tylko to reszta to nie grzech- zmienia się klasyfikacja grechów).
Dochowanie wierności B. niezależnie od aktów wyboru i czyny byłyby zgodne z normami i przepisami moralnymi. Człowiek poprzez miłość byłby moralnie dobry, trwać w łasce i osiągać zbawienie nawet jeśli świadomie czasem jego czyny były sprzeczne. Jednak za każdym razem gdy popełnia grzech śmiertelny ma winę wobec B. i prawa. Zachowuje wiarę lecz traci łaskę uświęcającą.
Wyjaśnij na czym polega teologizm etyczny oraz jego wypaczenie w koncepcjach konsekwencjalizmu i proporcjonalizmu. Teoloogizm- nauka o celowości celów ludzkich, chce być etycznym klasyfikowaniem czynów na dobro i zło. Wypaczenie teologizmu:
Konsekwencjonalizm- formułuje kryteria słuszności określonego działania analizując przewidywalne skutki realizacji konkretnego wyboru, czyli ważny jest cel jakim się ktoś kieruje, np. In vitro, proporcjonalizm- porównując wartości i dobra osiągnięte koncentruje się na proporcji między skutkami dobrymi i złymi mając na uwadze większe dobro lub mniejsze zlo, które może istnieć w danej sytuacji. Mierzymy proporcję skutków dobrych lub złych, jeśli jest więcej dobra czyn jest dobry. Przyznają że wartości moralne wyznaczane są przez rozum i Objawienie, nie uważają że istnieją absolutne zakazane sposoby postępowania. Czyn z podwójnym skutkiem- cel działającego i działanie nakierowane na dobro lecz wynika zło.