„ RYNEK - PODZIAŁY RYNKU , FUNKCJONOWANIE ”

Rynek jest instytucją ekonomiczną , która umożliwia zawarcie transakcji

między tymi , którzy mają coś na sprzedaż , i tymi którzy chcą coś kupić . Każdy rynek posiada pewną strukturę , musi istnieć własność prywatna , efektywność mechanizmu rynkowego , na rynku musi istnieć konflikt i konkurencja . Rynki nie mogłyby funkcjonować bez własności prywatnej, czyli ustawowo zagwarantowanego prawa do posiadania rzeczy i swobodnego nim dysponowania. Ludzie pracują za pieniądze, gdyż dzięki temu mogą zwiększyć swój majątek, swoje bogactwo. Ludzie produkują, aby powiększyć swój stan posiadania, podnieść swoją stopę życiową. Wszystko to, co ogranicza prawa własności, jednocześnie ogranicza chęć do pracy. Jeśli rząd podnosi podatki, to ogranicza własność prywatną -dochód- i tym samym zniechęca ludzi do pracy.

Gospodarstwa domowe są właścicielami czynników wytwórczych. Dzięki zatrudnieniu ich przez firmy w procesach produkcyjnych właściciele tych czynników osiągają dochody. Ponieważ czynniki te są rzadkie, to trzeba zdecydować, do produkcji jakich dóbr i usług należy je zatrudnić. Jeśli w gospodarce funkcjonuje mechanizm rynkowy, to dokonywany wybór zapewnia osiągnięcie maksymalnych zysków. Właściciele czynników mają pełną swobodę dysponowania nimi i dlatego każdy z nich przeznaczy posiadane czynniki do takiego wykorzystania, które przyniesie największy dochód, czyli jest najbardziej pożądane przez społeczeństwo. Wyobraźmy sobie, że jakiś wysoce wyspecjalizowany rodzaj pracy staje się jednocześnie bardzo ważny dla życia społeczeństwa. Taka praca jest więc rzadkim lub raczej bardzo rzadkim czynnikiem wytwórczym. Oznacza to, że społeczeństwo bardzo potrzebuje ludzi potrafiących wykonać właśnie taką pracę i dla tego cena (płaca)oferowana za nią będzie bardzo wysoka. Ta wysoka płaca zachęci innych ludzi do zdobycia wykształcenia umożliwiającego wykonywanie poszukiwanej pracy. Im więcej osób będzie przygotowanych do wykonywania tej pracy, tym mniej rzadkim stanie się ona czynnikiem i jej cena obniży się a więc jej atrakcyjność zmaleje, będzie więc mniej chętnych do jej wykonania. Widać z tego, że rynek w sposób automatyczny przesuwa czynniki wytwórcze do zastosowań bardziej cenionych i pożądanych przez społeczeństwo. Jest to możliwe, gdyż właściciel każdego czynnika dąży do osiągnięcia najwyższego dochodu. Jednocześnie i również automatycznie rynek rozwiązuje problemy dystrybucji: każdy otrzymuje swój dochód zgodnie z tym, jak sprawnie reaguje na potrzeby społeczeństwa i je kieruje, czyli jak potrafi wykorzystać posiadane przez siebie czynniki wytwórcze do produkcji tego, czego społeczeństwo chce. Okazuje się, że praca, ziemia, kapitał i przedsiębiorczość będą przysparzać dochodów im właścicielom tylko wtedy, gdy zostaną zatrudnione do produkcji tego, co ludzie zechcą kupić. Jeśli czynniki nie przemieszczały by się szybko w odpowiedzi na zmieniające się zapotrzebowanie kupujących, to na rynkach pojawiły by się niedobory, a ceny rosłyby i rosły. Zasadnicza rola konkurencji w funkcjonowaniu rynku jest właściwie oczywista. konkurencyjne firmy przechodzą do gałęzi, na produkty których zapotrzebowanie rośnie, a to przemieszcza czynniki wytwórcze do zastosowań najbardziej pożądanych przez społeczeństwo. Jest to sposób, w jaki funkcjonuje

-2-

mechanizm rynkowy. Wyobraźmy sobie dobrze prosperujący przemysł, w którym wszystkie firmy dogadują się i nie pozwalają nikomu nowemu wejść na swój rynek. Czy to zwiększy opłacalność produkcji dla nich? Oczywiście. Wszystkie poczynania ograniczające konkurencję zwiększają możliwości osiągnięcia dodatkowych korzyści, np. wyższych zysków. Jednak w takiej sytuacji inne firmy nie mają swobody wejścia na rynek i mechanizm rynkowy nie może funkcjonować w pełni sprawnie. Oznacza to, że rynek nie może funkcjonować bez konkurencji. Dzięki siłom konfliktu i konkurencji na rynku ustala się większość cen. Konflikt pojawia się, gdyż każda ze stron zawierających transakcje dąży do przeciwnego celu. Sprzedający chcą otrzymać jak najwięcej za swoje dobra, usługi i czynniki wytwórcze. Dążą oni do osiągnięcia jak najwyższej ceny, gdyż zapewnia im to wyższe dochody, czyli największe korzyści z wymiany. Kupujący zainteresowani są czymś odwrotnym. Pragną oni zapłacić jak najniższą cenę za to, co kupują, gdyż właśnie niskie ceny zapewniają im większe korzyści z wymiany. Jednocześnie więc na tym samym rynku sprzedający dążą do podnoszenia cen, a kupujący do ich obniżania. Powstały w ten sposób konflikt jest rozwiązywany dzięki istnieniu konkurencji. Zarówno kupujący, jak i sprzedający konkurują ze sobą. Sprzedający, który żąda zbyt wygórowanej ceny, wkrótce pozostaje sam, bez klientów, gdyż inni skłonni są sprzedać to samo dobro po nieco niższej cenie. Byt każdego sprzedającego zależy od zachowania innych sprzedawców, również i kupujący napotykają rywali, gdyż dobra rzadkie wędrują do tego, kto skłonny jest zapłacić więcej. Ceny rosną, gdy produktów brakuje, a spadają , gdy jest ich nadmiar. Większość cen jakie płacimy, ustalana jest na rynku dzięki siłom konfliktu i konkurencji.

Rynek składa się ze strony popytu i podaży . Wielkość popytu jest to ilość dóbr i usług ,

którą konsumenci chcą i mogą kupić po określonej cenie. Czynnikami wpływającymi na wielkość popytu są : cena danego dobra , jakość , liczba kupujących, ceny innych dóbr szczególnie : substytutu czyli są to takie dobra , które mogą się wzajemnie zastępować , gdyż zaspokajają tę samą potrzebę ; przykładami substytutów są masło i margaryna , sok pomarańczowy i sok porzeczkowy , kanapka z szynką i kanapka z polędwicą itp.. Wyróżnia się też dobra komplementarne, które konsumowane są razem np. lewy but i prawy but , samochód i benzyna , taśma i magnetowid, również występuje dochód (suma pieniędzy na zakup produktów) = konsumpcja - oszczędność , oraz wielkość zapotrzebowania.

cena

dobra

Z

D

wielkość

popytu na dobro Z.

Prawo popytu mówi , że wzrostowi ceny towarzyszy spadek popytu a spadkowi ceny wzrost popytu. Krzywa popytu D pokazuje wielkość popytu przy każdym poziomie ceny w danym okresie , zmianie ulegają cena i wielkość popytu , inne czynniki

-3-

wpływające na wielkość popytu nie zmieniają się (zasada ceteris paribus - czyli oznacza to, że wszystkie pozostałe wielkości , oprócz analizowanych, nie zmieniają się - są stałe).

Wzrost i spadek popytu :

cena D 2

dobra

Z

(P)

D D1

Q2 Q Q1

wielkość

popytu na dobro Z.

Zmiana wielkości popytu związana jest ze zmianą ceny. Wzrost lub spadek popytu związany jest z przesunięciem całej krzywej.

Podaż jest to ilość dóbr jaką producent jest gotowy sprzedać przy określonej cenie i określonym czasie. Czynniki które wpływają na podaż to min. cena danego dobra, ceny czynników wytwórczych, dostępność czynników wytwórczych w odpowiednim czasie, technologia, ceny innych dóbr oraz liczba produktów.

Prawo podaży mówi, że wzrostowi ceny dobra towarzyszy wzrost wielkości podaży, a spadkowi ceny spadek wielkości podaży.

ceny

dobra

A

P1

P

0 Q Q1

wielkość podaży dobra A

Krzywa podaży S przedstawia wielkość podaży przy każdym poziomie ceny w danym okresie, przyjmujemy, że pozostałe czynniki wpływające na podaż nie zmieniają się.

-4-

cena

dobra S

A

S1

P

0 Q Q1 (podaż) ilość dobra A

cena

dobra

A

P

Q1 Q ilość dobra (podaż)

Równowaga na rynku.

Nadwyżka

cena

p 3 S

E

2

1 D

ilość dobra

10 50 100

Krzywe podaży i popytu pokazują ile dobra ludzie chcą sprzedać i kupić. Ostateczną wielkość transakcji i cenę ich zawarcia określa rynek. Producenci dobra przy cenie trzech złotych , która jest dla nich korzystna zgłaszają ofertę sprzedaży w wysokości 100 sztuk , ale

ta cena 3 zł. , jest zbyt wygórowana dla konsumentów , którzy przy tej cenie chcą kupić 10 sztuk. Na tym rynku pojawiają się nadwyżki w ilości 90 szt. , jest to różnica oferty sprzedaży

-5-

( 100 szt. ) i oferty kupna 10 szt. Rynek dąży do ustalenia ceny, która umożliwiłaby zawarcie transakcji kupna - sprzedaży. Przy cenie 1 zł. dobro staje się tanie i kupujący są gotowi kupić 100 sztuk. Jednak przy tej cenie producenci chcą sprzedać 10 szt. Przy tak niskiej cenie na rynku pojawia się niedobór ( wielkość popytu przewyższa wielkość podaży) 90 sztuk ceny

1 zł. i 3 zł. nie satysfakcjonują wszystkich uczestników rynku . Przy cenie 2 zł. producenci zgłaszają ofertę sprzedaży wynoszą 50 sztuk kupujący przy tej cenie , również chcą nabyć

50 szt.

wielkość S = wielkość D

Rynek znalazł cenę , którą nazywamy ceną równowagi , umożliwia ona zawarcie wszystkich transakcji. Wielkość równowagi przy tej cenie wynosi 50 sztuk. Elastyczność

popytu jest cenowa , dochodowa , mieszana. Do elastyczności cenowej należy to iż mierzy reakcje wielkości popytu na cenę ( formuła elastyczna )

Procentowa zmiana wielkości popytu na jedno dobro

E =

Procentowa zmiana ceny innego dobra

Q P

E = Q : P

Natomiast elastyczność podaży mierzy zmiany wielkości popytu na dane dobro wywołane zmianami dochodów gospodarstw domowych. Do mierzenia elastyczności podaży służy formuła:

Procentowa zmiana wielkości podaży

E =

Procentowa zmiana ceny

Wielkość równowagi jest wielkością transakcji zawieranych przy cenie równowagi, czyli wtedy gdy wielkość popytu równa się wielkości podaży.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---