METODY SPECJALNE FIZJOTERAPII - Drenaż Limfatyczny

Terapia przeciwobrzękowa

• Układ limfatyczny jest systemem drenażowym. Transportującym limfę do układu żylnego.

• Jest to układ półzamknięty

• Limfa powstaje w kapilarach limfatycznych z płynu tkankowego w wyniku ultrafiltracji.

Budowa układu

• Kapilary limfatyczne - tworzą bezzastawkowy system naczyń, leżą przy kapilarach krwionośnych w tkance łącznej luźnej skóry i błonie śluzowej.

• Przedkolektory - łączą się z kapilarami i kolektorami

• Kolektory - właściwe naczynia transportowe. Posiadają zastawki, które biernie zapobiegają cofaniu się limfy. Środkowa warstwa naczyń zbudowana jest z komórek mięśni gładkich.

• Przestrzeń między dwoma zastawkami nazywamy „limfangionem”

• Limfangiony posiadają własny rytm skurczu, który pozwala na przesuwanie chłonki.

• Częstotliwość rytmu skurczu wynosi ok. 10/min

• Motoryka limfangionu jest zapewniona przez niezależną czynność naczyń limfatycznych

• Ściany limfangionu reagują na rozciąganie.

• Kolektory powierzchowne - leżą w tkance podskórnej. Drenują skórę i tkankę podskórną.

• Kolektory głębokie - drenują mięśnie, stawy i więzadła. Położone śródpowięziowo często wspólnie z naczyniami krwionośnymi w pochewce naczyniowej.

• Kolektory trzewne.

• Kolektory powierzchowne i głębokie są połączone przez naczynia przeszywające

Węzły chłonne

• Stanowią w układzie limfatycznym połączony system „filtrów”.

• Występują jako skupiska lub jako łańcuchy węzłów wzdłuż naczyń krwionośnych.

• Działy wodne - obszary ubogie w naczynia limfatyczne.

Przepływ chłonki jest możliwy dzięki:

• Rytmicznym skurczom naczyń chłonnych

• Istnieniu zastawek

• Skurczą mięśni szkieletowych

• Pulsacyjnym ruchom tętnic w pobliżu naczyń limfatycznych

• Ujemnemu ciśnieniu w klatce piersiowej w czasie wdechu (wywołując efekt ssący)

• Ruchy przepony powodują wypieranie limfy ze zbiornika mleczu

Niewydolność układu limfatycznego

• Dynamiczna - ilość wytworzonej chłonki przekracza anatomiczne i funkcjonalne możliwości układu

• Mechaniczna - spowodowana chorobami układu limfatycznego (niedorozwój, wady wrodzone, resekcja)

• Kombinowana

Obrzęk limfatyczny

• Zaburzenie czynności układu limfatycznego, polegające na odprowadzeniu z tkanki zbyt małej ilości płynu limfatycznego w porównaniu z ilością, która została tam odprowadzona

• Wpływa na miejscowe osłabienie immunologiczne

• Może być przyczyną nawracających stanów zapalnych

• Stanowi podłoże do rozwoju gronkowców i paciorkowców

• Zakłóca funkcję kończyny

• Wpływa na estetykę kończyny

Podział obrzęku

• Pierwotny

• Wrodzony - występuje po urodzeniu, spowodowany jest brakiem lub niedostatecznym wykształceniem naczyń chłonnych

• Przedwczesny - pojawia się w okresie dojrzewania, najczęściej wywołany infekcją lub szybkim wzrostem

• Późny - pojawia się po 30 r. ż.

• Wtórny - spowodowany zamknięciem naczyń

• Zamknięcie naczyń przez guz, włóknienie

• Infekcje bakteryjne - paciorkowce

• Urazy, złamania, zwichnięcia

• Brak funkcji kończyny (porażenie)

• Chirurgiczne usunięcie węzłów

Przyczyny obrzęku w onkologii

• Usunięcie węzłów chłonnych

• Zbliznowacenie okolicy pooperacyjnej

• Zwłóknienie tkanek po radioterapii

• Chemioterapia

• Zwężenie światła żyły pachowej w wyniku bliznowacenia lub skurczu odruchowego

• Infekcje, zakażenia wtórne kończyny po stronie operowanej,

• Przerzuty nowotworowe

• Ucisk na struktury tkankowe między obojczykiem a pierwszym żebrem - napięte ramiączko stanika,

• Ograniczenie aktywności ruchowej - zmniejszone działanie pompy mięśniowej na przepływ krwi żylnej i chłonki,

• Nadmierne obciążenie kończyny po stronie operowanej wysiłkiem fizycznym, zwłaszcza w pozycjach ułatwiających zaleganie chłonki - obrzęk powysiłkowy.

Diagnostyka obrzęku

• Limfoscyntografia - to badanie polegające na podaniu podskórnie preparatu znakowanego izotopowo.

• Limfografia - to metoda badania układu limfatycznego z uzyciem promieni rentgenowskich. Do naczynia lub węzła chłonnego podaje się oleisty środek cieniujący (silnie pochłaniający promienie RTG). Pozwala to na uwidocznienie naczyń chłonnych, ich liczby, położenia oraz struktury i wielkości węzłów chłonnych.

Stadia obrzęku

• Stadium utajone - klinicznie nie obserwuje się obrzęku tkanek, jednakże zdolność układu limfatycznegodo transportu jest osłabiona.

• Stadium I - obrzęk jest miękki, ciastowaty, ustępuje w spoczynku i po uniesieniu kończyny.

• Stadium II - średnio-twardy, bogato białkowy, ułożenie kończyny nie zmniejsza wielkości obrzęku

• Stadium III - słoniowacizna limfatyczna, twardy obrzęk często ze zmianami skórnymi.

Leczenie obrzęku

• Farmakologia

• Wzmaganie tonusu i kurczliwości naczyń limfatycznych

• Zmniejszenie ciśnienia w naczyniach chłonnych

• Uszczelniające nabłonek

• Przeciwzapalne

Fizjoterapia

• Pozycje złożeniowe

• Automasaż

• Ćwiczenia czynne i oddechowe

• Masaż wirowy i kąpiel perełkowa

• Masaż wibracyjny, sekwencyjny

• Elektrostymulacja

• Kinesiotaping

• Ręczny drenaż limfatyczny

• Kompresoterapia

Ocena fizjoterapeutyczna

• Manualna ocena konsystencji obrzęku

• Pomiar objętości

• 10 cm powyżej nadkłykcia bocznego kości ramiennej,

• 10 cm poniżej nadkłykcia bocznego kości ramiennej,

• W części środkowej śródręcza z pominięciem kciuka.

Interpretacja wyniku

• Oceniamy różnice obwodów

• 2-3 cm w obwodzie świadczy o niewielkim obrzęku,

• Różnica 3-5 cm - obrzęk średni,

• Ponad 5 cm - obrzęk ciężki.

Terapia przeciwobrzękowa

• Ręczny drenaż limfatyczny - pielęgnacja skóry - kompresja - terapia ruchem

• Udrażniająca - drenaż limfatyczny min 3 tyg., bandażowanie na noc 10 dni

• Optymalizująco - utrwalająca - kompresoterapia na dzień, drenaż limfatyczny 1-2 razy w tyg., bandażowanie na noc.

Drenaż limfatyczny

• Wspomaga przenikanie chłonki do naczyń

• Przyspiesza odpływ chłonki

• Chwyty wg Voddera (okrężny, pompujący, czerpiący, obrotowy)

• Rytm jednosekundowy

• 5-7 powtórzeń

• Praca od części proksymalnych do dystalnych

Drenaż limfatyczny - wskazania

• Obrzęk pierwotny i wtórny

• Obrzęk tłuszczowy

• Obrzęk żylno - limfatyczny

• Obrzęk pourazowy i pooperacyjny

Przeciwwskazania bezwzględne

• Obrzęk sercowy

• Niewydolność prawokomorowa

• Stan zapalny wywołany przez bakterie

• Przeczulica i ból

• Róża

Przeciwwskazania bezwzględne - szyja

• Nadczynność tarczycy

• Nadwrażliwość zatok tętnicy szyjnej

• Zaburzenia rytmu serca

Przeciwwskazania bazwzględne - jama brzuszna

• Ból

• Powiększona wątroba lub śledziona

• Zmiany wskutek radioterapii jamy brzusznej

• Niedrożność jelit

• Zapalenie żył głębokich miednicy

• Ciąża, menstruacja

• Zrosty, tętniaki, epilepsja

Kolejność drenażu (brak węzłów prawej pachy)

• Przód ciała

• Opracowanie szyi

• Pacha i strona nieoperowana

• Droga pachowo - pachowa

• Brzuch

• Pachwina strony operowanej

• Droga pachowo - pachwinowa strony operowanej

• Tył ciała

• Pacha i strona nieoperowana

• Droga pachowo - pachowa

• Droga pachowo - pachwinowa strony operowanej

• Ręka od części proksymalnej do dystalnej

1

---