22.05.2013

Ogólny cel tworzenia programów profilaktycznych:

Kształtowanie właściwych postaw młodzieży wobec zagrożeń współczesnego świata tj.

-dewaluacja wartości

-przemoc wobec słabszych

-agresja

-wandalizm

-różnego rodzaju uzależnienia

-szybko rosnąca dewastacja środowiska naturalnego człowieka.

Rodzaje profilaktyki

Naukowe podstawy profilaktyki zachowań ryzykownych

Teoria zachowań problemowych

(R. Jessor, Sh. Jessor, 1987)

TEORIA PRZYWIĄZANIA

(John Bowlby, 1973)

TEORIA SPOŁECZNEGO UCZENIA

(Alfred Bandura, 1986)

STRATEGIA KSZTAŁTOWANIA UMIEJĘTNOŚCI ŻYCIOWYCH

STRATEGIA ALTERNATYW

STRATEGIA EDUKACJI RÓWIEŚNICZEJ

STRATEGIA ROZWOJU UMIEJĘTNOŚCI WYCHOWAWCZYCH

STRATEGIA PRZEKAZU INFORMACJI

STRATEGIA ROZWOJU ZASOBÓW ŚRODOWISKOWYCH

STRATEGIE PROFILAKTYCZNE A PROGRAMY

Programy informacyjne- których celem jest dostarczanie rzetelnych i adekwatnych informacji o istniejących zagrożeniach i możliwościach zabezpieczenia się przed nimi.

Programy edukacyjne- mają na celu rozwój umiejętności intra i interpersonalnych, a szczególnie umiejętności komunikowania się, odmawiania w sytuacji nacisku, radzenia sobie z przykrymi emocjami, relaksacji.

Programy alternatywne- ich celem jest pomoc w zaspokojeniu ważnych potrzeb oraz osiąganie satysfakcji życiowej poprzez angażowanie się w działalność sportową, artystyczną, społeczną.

Programy interwencyjne- celem tych działań jest pomoc osobom mającym trudności w identyfikowaniu i rozwiązywaniu swoich problemów oraz wspieranie w sytuacjach kryzysowych.

Programy zmniejszenia szkód- przewidziane są głowinie potrzeb profilaktyki trzeciorzędowej. Adresowane są do grup najwyższego ryzyka, wobec których zawiodła wczesna profilaktyka, interwencje, terapia i resocjalizacja.

STRATEGIE ODDZIAŁYWAŃ WŚRÓD MŁODZIEŻY:

-Strategie zorientowane na jednostkę:

-odstraszanie

-wychowanie do odpowiedzialnej konsumpcji

-kształtowanie uczuciowości i umiejętności interpersonalnych

-alternatywne formy aktywności

-strategie skierowane na grupę rówieśniczą

-strategie skierowane na rodziców

-profilaktyka za pomocą środków masowego przekazu

Działania mogą być podejmowane na różnych poziomach funkcjonowania szkoły:

-mogą dotyczyć całej szkoły, np. gry decyzją dyrektora lub rady pedagogicznej wprowadzamy zmiany w regulaminie dotyczące zakazu palenia papierosów w szkole; jeżeli do tej pory niepisanym obyczajem było palenie w określonych przez uczniów miejscach, to teraz wprowadzenie jasno sformułowanej normy jest pierwszym krokiem do zmiany danego obyczaju;

-mogą dotyczyć kilku klas, np. gdy spodziewając się trudności adaptacyjnych w klasie IV szkoły podstawowej, związanych ze zmianą choćby systemu oceniania, przygotowujemy trzecioklasistów do nowych form pracy i ocen, a w klasie czwartej stopniowo wdrażamy do tej zmiany.

-mogą być odpowiedzią na szczególne potrzeby pojedynczego zespołu klasowego lub grupy uczniów, np. gdy zauważamy brak zainteresowania nauką szkolną (gwałtowny spadek ocen, lekceważenie obowiązków szkolnych i pierwsze wagary), wypracowujemy w zespole uczącym w danej klasie nowe metody pracy na lekcjach.

Charakterystyczne cechy różnicujące nowoczesnych programów profilaktycznych

Cechy działań profilaktycznych dawniej	Nowoczesne działania profilaktyczne
-Bez diagnozy -Przypadkowi realizatorzy (np. lekarze) -Dominujące strategie edukacyjne -Formy wykładowe -Izolowane -Krótkotrwałe -Monotematyczne -Incydentalne -Bez ewaluacji -Bez promocji	-Oparte na diagnozie -Realizują profilaktycy -Łączą różne strategie -Różne formy -Udział lokalnej społeczności -Wydłużony czas oddziaływania -interdyscyplinarność -powtarzalność -ewaluacja -promocja i reklama

Zasady profilaktyki

-profilaktyka musi posiadać cechy całościowości i kompleksowości

-należy najpierw określić wpływ interwencji, profilaktycznych na określone czynniki ryzyka i procesy chroniące

-w optymalnych warunkach czynniki ryzyka należy eliminować, zanim utrwalą się predykatory, wiąże się z tym zasady wczesnej interwencji

-ukierunkowanie oddziaływania profilaktycznego, jeden kierunek to osoba narażona na czynniki ryzyka, drugi kierunek to ukierunkowanie na naturalne grupy społeczne, w których stwierdza się liczne czynniki ryzyka lub patologii

-adresatami programu profilaktycznego są osoby narażone na czynniki ryzyka oraz grupy oraz ich środowisko.

-przy realizacji działań profilaktycznych potrzebne są rzeczywiste kwalifikacje emocjonalne i interpersonalne, nie zaś kwalifikacje formalne

-efekty profilaktyczno-wychowawcze uzyskuje się w długofalowym procesie nie zaś w jednorazowej akcji.

-organizacja pracy profilaktycznej powinna opierać się na zasadach- humanizacji, kooperacji, rzetelności i dokładności.

Przy realizacji działań profilaktycznych musimy pamiętać o:

-podmiotowym traktowaniu adresatów oddziaływania profilaktycznego

-demokratycznym stylu kierowania procesem oddziaływania profilaktycznego

-przyjęciu konstruktywnych relacji w układzie wykonawca- adresat.

Cechy działań profilaktycznych

-dostosowanie do poziomu rozwoju adresata w zakresie informacji i projektowanych ćwiczeń,

-rzetelne pod względem przekazywanych informacji,

-rzeczowe bez odwoływania się do emocji i uczuć takich jak strach, poczucie winy czy tez rozbudzania ciekawości,

-dostosowanie do poziomu posiadanej przez uczniów wiedzy bez podawania szczegółów, które mogłyby stanowić instruktaż nieprawidłowych zachowań.

Tworzenie środowiska sprzyjającego profilaktyce

Działania profilaktyczne w szkole:

-musza być spójne z działaniami dydaktycznymi i wychowawczymi szkoły.

-muszą być prowadzone planowo i systemowo

-muszą obejmować wszystkich uczniów

-powinny opierać się na ścisłej współpracy z rodzicami

-odpowiedzialność za szkolną profilaktykę i jej rezultaty powinna być rozłożona na wszystkich nauczycieli

-wymagają interwencji działań dorosłych osób biorących udział w wychowaniu dzieci i młodzieży.

Czynników sprzyjających profilaktyce w szkole należą:

W przypadku zespołu nauczycieli:

-posiadanie aktualnej wiedzy na temat profilaktyki

-posiadanie umiejętności pozwalających na utrzymywanie osobowych relacji z uczniem

-dostarczanie wzorców konstruktywnego stylu życia

-posiadanie umiejętności integrowania działań uczniów i rodziców w programach profilaktycznych

-stałe doskonalenie własnego rozwoju osobowego i profesjonalnego

-współpraca całego zespołu pedagogicznego

W przypadku rodziców:

-posiadanie wiedzy na temat potrzeb rozwojowych dzieci i młodzieży, oraz zagrożeń i możliwości przeciwdziałania im

-dostarczanie wzorców konstruktywnego stylu życia

-uczestnictwo w programach profilaktycznych i stała współpraca ze szkołą.

Tworzenie przyjaznego środowiska szkolnego

Zidentyfikowanie szkolnego lidera profilaktyki.

Liderem szkolnego programu profilaktyki powinna być osoba cechująca się:

-autorytetem wśród nauczycieli, uczniów, rodziców

-mająca dużą motywację wewnętrzną

-posiadająca odpowiednie kompetencje merytoryczne i decyzyjne

-umiejętnościami koordynowania działań i organizowania współpracy w grupie.

Pozyskanie grupy współpracowników:

-wyłonienie grupy, która będzie odpowiedzialna za opracowanie i wdrożenie program profilaktycznego oraz za budowanie pozytywnej postawy wobec profilaktyki.

Ustalenie zasad współdziałania grupy:

-zasady wzajemnego zaufania

-zasady akceptacji odmienności każdego z członków zespołu

-zasada aktywnego działania

-zasada osobistej odpowiedzialności

Zapewnienie możliwości poszerzenia wiedzy i umiejętności:

-stały udział w konferencjach tematycznych

-szkolna biblioteczka profilaktyczna

-wizyty w placówkach profilaktycznych

-udział w szkoleniach warsztatowych umożliwiających rozwój osobisty i zawodowy.

Cechy i umiejętności nauczyciela- uczestnika działań profilaktycznych

-empatia

-życzliwość

-tolerancja

-optymizm, poczucie humoru

-otwartość w kontaktach z ludźmi

-kultura osobista i takt

-konsekwencje w postępowaniu

-poszanowania godności ludzkiej

-umiejętność pracy w grupie z grupą

-poczucie sprawiedliwości

-plastyczność myślenia i zdolność przystosowania się do różnych sytuacji.

Pomagać w wyjściu

POZA SZKOŁĄ

Zapobiec wejściu

Pomagać w wyjściu

SZKOŁA

Kampanie medialne, festyny, konkursy szkolne, pogadanki i programy dla klas

Zapobiec wejściu

SZKOŁA

PIERWSZORZĘDOWA

Ogół populacji

Programy specjalistyczne, świetlice socjoterapeutyczne, obozy dla dzieci z rodzin z zachowaniem problemowym

Punkty konsultacyjne, grupy wsparcia, ALANON, ALATEEN

DRUGORZĘDOWA

Grupy ryzyka

TRZECIORZĘDOWA

Terapia i leczenie

Strategia to dział sztuki wojskowej, obejmujący teorię i praktykę przygotowania oraz prowadzenia wojny, jej poszczególnych kampanii i najważniejszych operacji. (Encyklopedia PWN, 1999 )

Teoria to system pojęć, definicji i twierdzeń ustalających relacje między tymi pojęciami (Wikipedia)

STRATEGIE

TEORIE

Zachowania problemowe pozwalają młodzieży realizować ważne zadania rozwojowe i zaspokajać potrzeby

STRATEGIA ALTERNATYW

STRATEGIA KSZTAŁTOWANIA UMIEJĘTNOŚCI ŻYCIOWYCH

Poczucie więzi z otoczeniem pozwala skutecznie radzić sobie w trudnych sytuacjach

STRATEGIA KSZTAŁTOWANIA UMIEJĘTNOŚCI ŻYCIOWYCH

STRATEGIA ROZWOJU UMIEJĘTNOŚCI WYCHOWAWCZYCH

STRATEGIA ROZWOJU ZASOBÓW ŚRODOWISKOWYCH

Zachowanie kształtuje się i utrwala na skutek modelowania czyli obserwacji i naśladowania osób ważnych i atrakcyjnych: rodziców, rówieśników, wychowawców, ludzi kultury masowej

STRATEGIA EDUKACJI RÓWIEŚNICZEJ

STRATEGIA ROZWOJU UMIEJĘTNOŚCI WYCHOWAWCZYCH

STRATEGIA PRZEKAZU INFORMACJI

Nauka lub wzmacnianie umiejętności życiowych:

-ustalania celów i rozwiązywania problemów

-nawiązywania kontaktów

-podejmowania decyzji i krytycznego myślenia

-budowanie pozytywnego obrazu samego siebie

-wzmacnianie samokontroli

-radzenie sobie ze stresem i lękiem

-asertywność

Umiejętność osiągania celów i zaspokajania potrzeb w konstruktywny sposób zmniejsza ryzyko podejmowania działań ryzykownych

Stworzenie młodzieży możliwości udziału w konstruktywnych i zdrowych formach aktywności, które sprzyjają osobistemu rozwojowi i tym samym wykluczają zachowania ryzykowne.

Oferta może dotyczyć:

-zajęć sportowych

-zajęć artystycznych

-przedsięwzięć biznesowych

-wolontariatu

Włączenie młodego człowieka do grup realizujących pozytywne cele przeciwdziała podejmowaniu zachowań ryzykownych

Kształcenie liderów młodzieżowych, których zadanie w programie polega na:

-propagowaniu postaw i zachowań sprzyjających zdrowiu

-podejmowaniu dyskusji na tematy w których dorośli mają ograniczone możliwości nawiązania kontaktu z młodzieżą

-prowadzeniu zajęć w grupach

O skuteczności decyduje systematyczne wsparcie ze strony dorosłych, odpowiednie przygotowanie do zadań i monitorowanie pracy liderów.

Znaczący i atrakcyjni rówieśnicy mogą skutecznie modelować postawy przeciwne zachowaniom ryzykownym i wpływać na pozytywne zachowania młodych ludzi.

Edukacja i psychoedukacja dotycząca takich umiejętności jak:

-porozumiewanie się

-rozwiązanie konfliktów

-umiejętne stosowanie wzmocnień wychowawczych (kary, nagrody)

-ustalanie zasad domowych, stawianie granic

-wspieranie dzieci w osiąganiu celów i radzeniu sobie z trudnościami.

Wzmacnianie więzi z rodzicami i wychowawcami , przeciwdziała pojawieniu i nasileniu się problemów związanych z zachowaniami ryzykownymi

Przekaz wiedzy na temat:

-rozpowszechnienia używania i nadużywania substancji psychoaktywnych

-indywidualnych, rodzinnych i społecznych konsekwencji ich używania

-możliwości uzyskania pomocy w rozwiązywaniu problemów związanych z sięganiem po substancje psychoaktywne

-przeprowadzone podczas programów szkolnych lub w trakcie kampanii w mediach

Dostarczenie przekonujących informacji może przeciwdziałać sięganiu przez odbiorców po substancje psychoaktywne

KLIMAT- BEEZPIECZEŃSTWO- WSPARCIE- MOŻLIWOŚCI

-tworzenie atmosfery stymulującej prawidłowy i wszechstronny rozwój dzieci i młodzieży

-system jasnych i precyzyjnych zasad ograniczania podaży substancji legalnych i nie legalnych

-poprawa współpracy, komunikacji pomiędzy partnerami w realizacji działań

-zwiększanie dostępności do pomocy specjalistycznej

Zmiana warunków życia w społeczności wpływa na postawy i zachowania

---