DETERMINANTY DOCHODU NARODOWEGO. ANALIZA KRÓTKOOKRESOWA - rozdział IX (Milewski)

Od czego więc zależy poziom czynników determinujących dochód narodowy w krótkim okresie?

1. Zarys głównych stanowisk teoretycznych

Produkcja potencjalna- produkcja, którą można by wytworzyć w gospodarce, gdyby racjonalnie wykorzystać wszystkie czynniki produkcji, tj. zasoby pracy, kapitału ziemi. Rozmiary produkcji potencjalnej zależą od wielkości zasobów czynników produkcji występujących w gospodarce oraz od efektywności ich wykorzystania; warunkiem wzrostu tej produkcji jest wzrost wspomnianych zasobów oraz poprawa efektywności ich wykorzystania

Produkcja faktyczna- produkcja rzeczywiście wytwarzana w gospodarce. W gospodarce rynkowej, w której produkty wytwarzają przedsiębiorstwa nastawione na zysk, jej poziom wyznaczony jest przez możliwości opłacalnej sprzedaży. Przy odpowiednio wysokim popycie na towary produkcja faktyczna może osiagnąć poziom produkcji potencjalnej, co oznacza pełne wykorzystanie czynników produkcji.

Agregatowy popyt- łączna ilość towarów, jaką nabywcy decydują się zakupić w danych warunkach (a.p. jest malejącą funkcją ogólnego poziomu cen i rosnącą funkcją dochodów ludności)

Agregatowy popyt zależy przede wszystkim od dwóch czynników:

• Ogólnego poziomu cen towarów

• Od wysokości dochodów ludności (jako wskaźnik tych dochodów można przyjąć dochód narodowy na 1 mieszkańca)

Agregatowa podaż- łączna ilość towarów, jaką producenci decydują się wytworzyć w danych warunkach i dostarczyć na rynek. Termin „w danych warunkach” należy rozumieć jako dane czynniki determinujące agragatowy popyt i agregatową podaż. ( a.p. jest rosnącą funkcją ogólnego poziomu cen i malejącą funkcją kosztó produkcji)

Agregatowa podaż zależy przede wszystkim od trzech czynników:

• Zasobów czynników produkcji i efektywności ich wykorzystania

(Wyznaczają max rozmiary a.p., odpowiadające poziomowi produkcji potencjalnej; im ↑ są zasoby oraz efektywność ich wykorzystania,

tym ↑ są max rozmiary agregatowej podaży)

• Ogólnego poziomu cen towarów

• Kosztów produkcji ponoszonych przy wytwarzaniu towarów

( ↑ opłacalności produkcji /związany ze spadkiem kosztów produkcji/ powoduje ↑ a.p. )

Faktyczne rozmiary produkcji (dochodu narodowego) ustalaja się w wyniku wzajemnego oddziaływania agrgatowego poytu i agregatowej podaży.

Krzywa agregatowego popytu ukazuje zależność agregatowego popytu od ogólnego poziomu cen towarów (zakładamy, że pozostałe czynniki determinujące a.p. są niezmienne). Krzywa ta określa łączne ilości towarów, jakie nabywcy decydują się zakupić przy poszczególnych poziomach ich cen; krzywa ta opada- przy niższych poziomach cen wielkości agregatowego popytu są wyższe (APp)

Krzywa agrgatowej podaży- określa zależność agrgatowej podaży od ogólnego poziomu cen (przy założeniu niezmienności pozostałych determinantów agragatowej podaży). Krzywa ta określa łączne ilości towarów, jakie producenci decydują się wytworzyć i dostarczyć na rynek przy różnych poziomach cen;

Poziom cen APd

APp

0 Yp Dochód narodowy

Krzywe agregatowej podaży i agregatowego popytu - stanowisko kompromisowe

APd- krzywa pdaży

App- krzywa popytu

Yp- produkcja potencjalna

Kształt krzywej a. podaży wywołuje dosyć ostre spory w teorii ekonomii; wyróżniamy dwa krańcowe stanowiska:

• Ekstremalne neoklasyczne, zakładające pionową krzywą a. podaży; kształt ten wynika z neoklasycznego przekonania o doskonałej gietkości cen i dużej skuteczności działania mechanizmów rynkowych; dzięki giętkim cenom i skutecznym mechanizmom rynkowym stany nierównowagi na rynkach czynników produkcjii na rynku towarowym są szybko likwidowane i w rezultacie fakt. prod. ustala się na poziomie odpowiad. pełnemu wykorzyst. czynników produkcji;

zmiany a. popytu powod. zmiany poziomu cen; zmiana rozmairów prod. wymaga zmiany zasobów czynników produkcji lub zmiany efektywnosci ich wykorzystania

• Ekstremalne keynesistowskie, zakładające poziomy przebieg krzywej w typowej sytuacji gospodarczej; odrzucają przekonanie o doskonałej giętkości cen i dużej skuteczności mechanizmów rynkowych

Według stanowiska keynesistowskiego, faktyczny dochód narodowy zdeterminowany jest przez wielkośc agregatowego popytu na towary=PODEJŚCIE POPYTOWE

• Kompromisowe- krzywa ma kształt zgodny z krzywą Apd (krzywa p. jest dosyć płaska aż do osiągnięcia poziomu prod. potencjalnej- w warunkach niepełn.wykorzyst. czynników wytwórczych prod. jest wysoce elastyczna względem popytu); wzrost popytu na towary powoduje wzrost cen towarów, natomiast produkcja wzrasta w niewielkim stopniu

Poziom cen APd

Pe A

APp

0

Yp Dochód narodowy

Krzywe agregatowej podaży i agregatowego popytu- ekstremalne stanowisko neoklasyczne

Poziom cen APd

A B

Pe

0

Dochód narodowy

Krzywe agregatowej podaży i agregatowego popytu - ekstremalne stanowisko keynesistowskie

Zgodnie ze stanowiskiem neoklasycznym, faktyczny dochód narodowy określony jest przez zasoby czynników produkcji i efektywność ich wykorzystania= PODEJŚCIE PODAŻOWE-gdyż determinantów dochodu narodowego upatruje się w czynnikach określających maksymalne rozmiary podaży; w podejściu tym opisywana jest gospodarka w warunkach pełnego wykorzystania czynników produkcji; akcentuje się tu analizy długookresowe

Według stanowiska keynesistowskiego, faktyczny dochód narodowy zdeterminowany jest przez wielkośc agregatowego popytu na towary =PODEJŚCIE POPYTOWE- ze względu na akcentowanie popytowych determinantów dochodu narodowego; gospodarka w warunkach niepełnego wykorzystania czynników produkcji; akcentuje się tu analizy krótkookresowe

2. Pojęcie i mechanizm równowagi

Równowaga na rynku towarów oznacza sytuacje, w której nabywcy chcą kupić dokładnie taką ilość towarów, jaką się w gospodarce wytwarza.

W sytuacji równowagi łączne zamierzone (planowane) wydatki na towary są równe wielkości produkcji tych towarów.

Nierównowaga pojawia się wtedy, gdy zamierzone (planowane) wydatki na towary nie są równe wielkości produkcji tych towarów. Teoretycznie, stan nierównowagi może zostać zlikwidowany albo przez zmiany produkcji, albo przez zmiany popytu, albo też przez kombinację zmian obu wielkości. Produkcja może się zmienić, jeśli nierównowaga powoduje zmiany czynników determinujących produkcję. Popyt na towary również może zmienić się wtedy, gdy nierównowaga prowadzi do zmian w czynnikach determinujących popyt.

W sytuacji nierównowagi występuje tendencja do ustalenia się dochodu narodowego na poziomie wyznaczonym przez agregatowy popyt na towary.Tendencja ta oznacza zarazem ustalanie się dochodu narodowego na poziomie zapewniającym równowagę na rynku towarów.

Warunek równowagi:

Y=APp

Równoawaga wystepuje wówczas, gdy dochód narodowy jest równy agregatowemu popytowi na towary

Y- dochód narodowy wytworzony w gospodarce w pewnym okresie

APp- zamierzony (planowany) agregatowy popyt na towary w tym samym okresie

Dezagragacja łącznego popytu na 4 elementy składowe:

• Wydatki na dobra konsumpcyjne

• Wydatki na dobra inwestycyjne

• Wydatki rządowe

• Eksport netto, tj. nadwyżkę wartości eksportu nad importem towarów (nadwyżka ta jest różnicą między popytem zagranicy na towary krajowe a popytem krajowym na towary zagraniczne). Zatem:

APp = C+I+G+( Ex - Im)

C- wydatki konsumpcyjne

I- wydatki inwestycyjne

G- wydatki rządowe

Ex- eksport

Im- import

3. Funkcja konsumpcji

Dochody gospodarstw domowych mogą być przeznaczone na wydatki konsumpcyjne lub na oszczędności .

Y = C + S

Y- dochód narodowy

S- oszczędności

Przy danym poziomie dochodów im ↑ wydatki konsumpcyjne, tym ↓ oszczędności (i odwrotnie) Tak więc decyzje gospodarstw domowych w sprawie wysokości wydatków konsumpcyjnych są zarazem decyzjami w sprawie oszczędzania

Podział wydatków gosp.dom. zależy od:

• Wysokości dochodów uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe

• Wielkośc nagromadzonego majątku (bogactwa)

Kwestia wpływu dochodów na wielkośc wydatków konsumpcyjnych:

• Hipoteza dochodu absolutnego (Keynes) wlk wydatków konsum. zależy od poziomu bieżących dochodów uzysk. przez gosp. domowe, przy czym gdy dochody te wzrastają, wydatki konsumpcyjne również wzrastają , ale ich udział w dochodzie jest w miare wzrostu dochodów coraz niższy

• Hipoteza dochodu relatywnego (Duesenberry) wysokośc wydatków kons poszczególnych osób w istotnej mierze zależy od standardu życia ich znajomych i sąsiadów (maleją więc dochody relatywne)

• Hipoteza dochodu permanentnego (Friedman) wydatki kons zależą nie iod dochodu bieżącego, lecz od tzw dochodu permanentnegotj. przecietnego dochodu, jaki jednostka spodziewa się uzyskać w ciagu całego życia

Efekt majątkowy (bogactwa)- A.C. Pigou - zmiana wydatków konsumpcyjnych spowodowana zmianą realnej wartości majątku

Funkcja konsumpcji = zwiazek pomiędzy wydatkami kons a bieżącymi dochodami;

Oszczędności- nie skonsumowana część dochodu: S = Y - C

Przeciętna skłonnośc do konsumpcji- stosunek wydatków konsumpcyjnych do dochodu narodowego; C/Y →mówi jaka część przeznaczana jest na konsumpcję

Stosunek przyrostu wydatków konsumpcyjnych do przyrostu dochodu nazywamy krańcową skłonością do konsumpcji:

Ksk = ΔC/ΔY

ΔC i ΔY - przyrosty wydatków konsumpcyjnych i dochodu narodowego

Wykresem funkcji kons jest linia prosta- jej nachylenie zależy od wysokości krańcowej skłonności konsumpcji; przy wyższej skłonnosci prosta jest bardziej pionowa, przy niższej-bardziej płaska

Stosunek oszczędności do dochodu narodowego ( S/Y ) nazywamy przeciętną skłonnością do oszczędzania → wskazuje jaką część dochodu przeznacza się na oszczędności

Krańcowa skłonność do oszczędzania → Kso = ΔS/ ΔY (stosunek przyrostów oszczędności i dochodu narodowego) mówi jaką część przyrostu dochodu przeznacza się na oszczędności (im ten stosunek większy tym prosta ilustrująca funkcję oszczędności jest nachylona bardziej pionowo)

Inwestycje (nie włączamy do nich zakupów akcji i obligacjiczy też jakichkolwiek własności):

• Część agregatowego popytu na towary, toteż ich zmiany nie pozostają bez wpływu na zmiany popytu i dochodu narodowego

• Przyczyniają się w dłuższym okresie do rozbudowy zdolności wytwórczych gospodarki i wzrostu produkcji potencjalnej

Wpływ na inwestycje (kształtujące zysk przedsiebiorstwa)-ich rozmiary mają:

• Stopa procentowa (im↑ s.p. tym droższe jest finansowanie inwestycji-bo % kredytów ↑ )

• Zmiana popytu konsumpcyjnego

• Koszty i efektywność wyposażenia kapitałowego (gdy koszty wyposażenia kapitałowego ↓ to przychody z inwestycji ↑ )

• Oczekiwania (Decyzje inwestycyjne przeds. muszą się opierać na oczekiwanych wlk popytu, cen, kosztów; optymistyczne oczekiwania ↑ rozmiary bieżących inwestycji; przy oczekiwaniach pesymistycznych rozmiary inwestycji ↓ )

Inwestycje można potraktować jako malejącą funkcję stopy procentowej

Inwestycje przyczyniaja się do rozbudowy zdolności wytwórczych

Postać funkcji agregatowego popytu przy założeniu autonomicznych inwestycji:

APp = Ca + Ia + ksk * Y

W sytuacji równowagi planowane inwestycje są równe planowanym oszczędnościom.

Mnożnik inwestycyjny informuje jak zmienia się dochód narodowy pod wpływem zmiany autonomicznych wydatków inwestycyjnych; jest odwrotnością krańcowej skłonności do oszczędzania

Zjawisko polegajace na spadku dochodu narodowego pod wpływem wzrostu oszczędności nazywane jest paradoksem zapobiegliwości

Mnożnik podatkowy- określajacy wpływ zmiany podatków autonomicznych na zmianę dochodu narodowego

Krańcowa skłonność do importu- wskazuje jak zmienia się import towarów pod wpływem zmian dochodu narodowego

Giętkość cen - zmiana cen jako reakcja na zmianę warunków rynkowych, w szczególności popytu i podaży

---