Składnia nazw miejscowości

Pomimo że w łacinie istnieją przyimki takie jak "w", "do", "na", nazwy miejscowości oraz małych wysp w wyrażeniach określających miejsce występują bez przyimków. To samo dotyczy nazw małych wysp (wszystkich wysp na Morzu Śródziemnym z wyjątkiem Sycylii i Sardynii), na których zwykle znajduje się jedna miejscowość o tej samej nazwie. Zamiast przyimka, nazwy miejscowości przybierają odpowiedni przypadek: Accusativus wyraża kierunek ruchu "do", Ablativus - kierunek "od". W wyrażeniach oznaczających położenie (bez zmiany ruchu), nazwy występują w Locativie - prawie wymarłym miejscowniku:

• quo? - dokąd? + Accusativus:

Romam - do Rzymu	Corinthum - do Koryntu
Athenas - do Aten	Rhodum - na wyspę Rodos
Carthaginem - do Kartaginy	Varsoviam - do Warszawy
Neapolim - do Neapolu	Cracoviam - do Krakowa
Delphos - do Delf	Wratislaviam - do Wrocławia
Andes - w Andy

• unde? - skąd? + Ablativus:

Romā - z Rzymu	Corintho - z Koryntu
Athenis - z Aten	Rhodo - z wyspy Rodos
Carthagine - z Kartaginy	Varsovia - z Warszawy
Neapoli - z Neapolu	Cracovia - z Krakowa
Delphis - z Delf	Wratislavia - z Wrocławia
Andibus - z Andów

• ubi? - gdzie? + Locativus

• Jeśli nazwa miejscowości jest w liczbie pojedynczej deklinacji I i II, Locativus ma formę Genetivu:

Romae - w Rzymie	Cracoviae - w Krakowie
Corinthi - w Koryncie	Varsoviae - w Warszawie
Rhodi - na wyspie Rodos	Wratislaviae - we Wrocławiu

• Jeśli nazwa miejscowości jest w liczbie mnogiej lub w deklinacji III, Locativus ma formę Ablativu:

Athenis - w Atenach	Delphis - w Delfach
Carthagine - w Kartaginie	Andibus - w Andach
Neapoli - w Neapolu

W Loc. sing. III deklinacji może występować zarówno końcówka -i, jak -e: Carthagine lub Carthagini - w Kartaginie. Jeśli nazwa miejscowości jest równozgłoskowa (parisyllaba) i kończy się na -is, wówczas w Acc. sing. kończy się na -im, zaś w Abl. sing. na -i: Neapolis, -is - Acc. sing. Neapolim, Abl. sing. Neapoli.

Przykłady:

Romam/Athenas/Corinthum/Carthaginem (Acc.) propero.
Spieszę do Rzymu/Aten/Koryntu/Kartaginy.

Roma/Athenis/Corintho/Carthagine (Abl.) venio.
Przybywam z Rzymu/Aten/Koryntu/Kartaginy.

Romae/Athenis/Corinthi/Carthagine (Loc.) sum.
Jestem w Rzymie/Atenach/Koryncie/Kartaginie.

Roma (Abl.) Athenas (Acc.) propero. - Spieszę z Rzymu do Aten.
Romam (Acc.) Athenis (Abl.) propero. - Spieszę do Rzymu z Aten.

Roma (Abl.) abscedam et Carthaginem (Acc.) veniam.
Wyjadę z Rzymu i przybędę do Kartaginy.

Caesar Brundisio (Abl.) ad Africam navigavit.
Cezar żeglował z Brundyzjum do Afryki.

Nazwy większych wysp oraz krajów występują z odpowiednimi przyimkami. Jeśli w wyrażeniu występuje ogólne słowo urbs - miasto, oppidum - osada, insula - wyspa, wówczas zawsze należy użyć przyimka (nadal z odpowiednim przypadkiem):

Romam ad urbem - do miasta Rzym
Roma ex urbe - z miasta Rzym
Romae in urbe - w mieście Rzym

W odniesieniu do nazw państw, przyimek ad dotyczy przybycia do samych granic, zaś in z Accusativem - do kraju. Podobnie, ab oznacza oddalenie się od granic, ex - z wnętrza kraju:

Ad Italiam pervenit. - Dotarł do granic Italii.
In Italiam pervenit. - Przybył do [miejsca w] Italii. (np. do Rzymu)
Ab Italia profectus est. - Opuścił granice Italii.
Ex Italia profectus est. - Przybył z [miejsca w] Italii (np. z Rzymu)

W łacinie występuje także kilka rzeczowników pospolitych, które nie łączą się z przyimkami:

Nom.	Acc. quo? dokąd?	Abl. unde? skąd?	Loc. ubi? gdzie?
domus (dom)	domum (do domu)	domo (z domu)	domi (w domu)
humus (ziemia, kraj)	humi (do ziemi, kraju)	humo (z ziemi, kraju)	humi (w ziemi, w kraju)
forum (dwór, poza domem)	foras (na dworze)	foris (z dworu)	foris (na dworze)
rus (wieś)	rus (na wieś)	rure (ze wsi)	ruri (rure) (na wsi)

Inne rzeczowniki, które zachowały Locativus, to bellum, -i - wojna, militia, -ae - służba wojskowa, vesper, -i - wieczór oraz animus, -i - umysł, dusza. Podobnie, jak w języku polskim, Locativy rzeczowników bellum, militia i vesper mają znaczenie czasowe: belli (Loc.) - na wojnie (= w czasie wojny), militiae (Loc.) - na służbie wojskowej (= w czasie służby), vesperi (vespere) (Loc.) - wieczorem. Locativu animi używa się z kilkoma czasownikami i przymiotnikami oznaczającymi odczuwanie:

Marcus me excruciat animi - Marcus dręczy mój umysł (dosł. mnie w umyśle)
me animi fallit - umysł mnie zwodzi (dosł. mnie zwodzi w umyśle)
aeger animi - chory na duszy
confusus animi - niespokojny w duchu
sanus mentis aut animizdrowy na umyśle lub duchu

Jeśli w apozycji do rzeczownika w Locativie stoi rzeczownik pospolity, który nie posiada Locativu, występuje on w Ablativie. Apozycja, czyli dopowiedzenie, to uzupełnienie informacji, które zwykle występuje w tym samym przypadku, co określany rzeczownik (tak jak w języku polskim). Przykłady:

Antiochiae (Loc.), celebri (Abl.) quondam urbe (Abl.)
w Antiochii, niegdyś słynnym mieście

Albae (Loc.) constiterunt, in urbe (Abl.) munita (Abl.)
zatrzymali się w Albie, w warownym grodzie





---