PODSTAWY PRAWOZNAWSTWA

Literatura: „Wstęp do prawoznawstwa” lub „Podstawy prawoznawstwa” lub „Prawoznawstwo” - autor dowolny (np. prof. Łopatka)

PRAWO (w znaczeniu przedmiotowym) - zespół norm i wzorów zachowań ustanowionych przez kompetentne organy państwa, usankcjonowane (wymuszane) przez państwo za pomocą przymusu. Prawo zajmuje się tylko czynami.

Prawo w znaczeniu podmiotowym - coś co nam państwo daje - przysługuje.

Prawo ma swój zalążek w czasach człowieka pierwotnego, kiedy powstały pierwsze normy zachowań. Później wykorzystywano religię do wymuszania pewnych norm zachowań.

Koncepcja pozytywizmu prawniczego (XIXw.) - prawo jako zespół norm postępowania. Koncepcja pozytywizmu prawniczego zakłada, że źródłem prawa może być tylko akt władzy publicznej (władzy państwowej), to państwo tworzy prawo. Po drugie pozytywizm prawniczy zakładał, że prawo jest oddzielone od moralności, że czym innym jest obowiązujące prawo, a czym innym jest moralność. Według zwolenników tej koncepcji uchylenie jakiegoś obowiązującego przepisu, reguły prawnej leży w gestii państwa i tylko wtedy obywatele mogą nie stosować jakiegoś przepisu jeżeli państwo go uchyli.

Podejście do prawa:

- podejście legalistyczne - opiera się na uznaniu wartości prawa i jego przestrzegania. Zaakceptowany zostaje dany porządek prawny i istniejący system społeczno-polityczny, jednocześnie wskazując na jego niedoskonałość i podejmując działania na rzecz jego zmiany, „walcząc” o egzekwowanie nieprzestrzeganych praw.

- podejście oportunistyczne - akceptacja dla prawa z obawy utraty jakiejś korzyści lub ciążącej za dany czyn kary.

- podejście konformistyczne - przestrzeganie norm prawa, aby wtopić się w społeczeństwo, aby nie „odstawać” od innych; przestrzeganie norm bo inni też ich przestrzegają.

Nie zachowanie się do norm przez danego adresata tych norm, daje negatywne konsekwencje dla tego adresata (począwszy od kary w postępowaniu karnym, aż do nieważności danej umowy w postępowaniu cywilnym).

Prawo stanowione to (prawo pozytywne) - prawo pozytywne rozumiane może być jako prawo tworzone przez człowieka, zarówno przez generalne, normatywne akty prawne, jak i orzecznictwo czy zwyczaj. Prawo stanowione jest przede wszystkim przez organ ustawodawczy z uwzględnieniem ogólnych norm oraz zachowaniem formalnych procedur. Taki system występuje w państwach Europy kontynentalnej, w tym w Polsce oraz niektórych krajach Ameryki Południowej.

Moralność to ukształtowane w procesie długotrwałego rozwoju społecznego zespół norm postępowania wg. których ocenia się zachowania człowieka jako dobre lub złe.

Normy moralne i normy prawne

↓ ↓

uznawane przez stanowione przez prawo

społeczeństwo jako dobre

zachowanie - postępowanie

Różnice w funkcjonowaniu norm moralnych i prawnych.

Normy prawne są chronione przez państwo czyli wymuszane jest stosowanie się do nich przez państwo. Norma prawna musi być precyzyjna.

Normy moralne chronione są przez sumienie i otoczenie.

Dn. 01.12.2007r.

Państwo a prawo.

1.

Państwo to organizacja społeczeństwa, terytorialna, suwerenna, przymusowa, polityczna i hierarchiczna lub inaczej

polityczne zorganizowanie społeczeństwa, wyposażone w suwerenną władzę oraz zajmujące określone terytorium. Przynależność do państwa ma charakter sformalizowany (obywatelstwo). Państwo jako organizacja hierarchiczna musi posiadać strukturę hierarchiczną - w obrębie państwa występuje stosunek: władza - podporządkowane jej osoby i grupy.

Atrybutem państwa jest suwerenność rozumiana jako całkowita niezależność od jakiejkolwiek siły zewnętrznej i wewnętrznej.

Funkcja wewnętrzna państwa polega na podejmowaniu działań, z których wynika, że władza państwowa jest najwyższa na danym obszarze i decyduje sama o zakresie swoich kompetencji, a wszystkie inne instytucje i organy funkcjonują za jej zgodą i na warunkach przez nią określonych.

Funkcja zewnętrzna to realizacja celów niezależnych od innych państw i ochrona interesów danego państwa. Ograniczenie suwerenności może nastąpić w wyniku przyjętych przez państwo zobowiązań (np. w następstwie przegranej wojny).

Państwo jest organizacją terytorialną, co oznacza, że obejmuje ludzi związanych z określonym terytorium. Powstanie państwa wiązało się z przejściem ludzi do osiadłego trybu życia, ale może ono powstać także w wyniku: wyzwolenia się określonej grupy ludzi spod panowania innego państwa i oderwania od niego części terytorium, rozpadu państwa na kilka nowych, połączenia się kilku istniejących w jedno, na podstawie aktu prawa międzynarodowego, w wyniku podboju itp.

Polityczny charakter państwa - celowe ukierunkowane działanie.

Na obszarze państwa jego władze sprawują zwierzchność nad wszystkimi przebywającymi tam osobami, z wyjątkiem osób posiadających immunitet dyplomatyczny. Terytorium jest zawsze ściśle ograniczone. Osoby fizyczne wiąże z państwem instytucja obywatelstwa, którego nabycie może nastąpić poprzez fakt urodzenia się z rodziców będących obywatelami danego państwa (prawo krwi, np. w Polsce) lub urodzenia się na obszarze danego państwa (prawo ziemi, np. w Australii).

Państwo jako organizacja przymusowa - przynależność do państwa ma charakter przymusowy. Każdy obywatel ma określone obowiązki i prawa zwane obywatelskimi. Elementem składowym państwa jest także władza najwyższa, sprawująca pełnię władzy na jego terytorium i nad ludnością. obywatel musi poddać się rygorom oraz normom stanowionym w państwie.

2.

Wzajemne relacje między państwem a prawem opierają się o trzy teorie:

-teoria pozytywistyczna - zakłada, że prawo główne znaczenie w utrzymaniu państwowości; prawo ma na celu zapewnienie funkcjonowania państwa i tym samym społeczeństwa,

- teoria prawno - naturalna - funkcjonowanie norm prawnych,

- teoria socjologiczno - psychologiczna - prawo tkwi w normach moralnych.

3.

Państwo a prawo.

1. Państwo jest głównym czynnikiem prawotwórczym.

2. Państwo tworząc i realizując prawo, realizuje funkcje władcze (polityczne).

3. Prawo określa strukturę, kompetencje, tryb działania państwa i jego organów, i tym samym legitymizuje (umocowuje) władzę.

4. Prawo określa status obywateli państwa po przez określenie ich praw i obowiązków.

4. Prawo w procesie sprawowania władzy.

1. Prawo jest podstawowym elementem w sprawowaniu władzy publicznej.

2. Prawo wyznacza ramy w których porusza się władza.

3. Prawo określa sytuację prawna osób niesprawujących władzę.

4. Prawo wyraża treści aksjologiczne - czyli wartościowanie.

Prawo powinno cechować się równowagą w zakresie ukierunkowania na realizację celów politycznych a jego społeczną akceptację. Instrumentalizacja prawa powoduje konsekwencje w przypadku:

-upadku prestiżu prawa,

- prawo staje się kazuistyczne - wprowadza normy prawne do konkretnych przypadków,

- wybieranie norm prawnych przez inne systemy normatywne.

5. Język prawa (to język specjalistyczny) - dzieli się na dwa podzbiory:

- język prawny - język normy prawnej, dzięki której wyrażona jest treść normy prawnej,

- język prawniczy - jest to język dzięki któremu wysławia się doktryna (nauczanie, wiedza).

6. Luki w prawie - jest to brak regulacji prawnej w pewnych obszarach, które można likwidować na dwa sposoby:

- Analogia legis (z ustawy) - polega na eliminowaniu luk prawnych po przez zastosowanie norm prawnych najbardziej zbliżonych do stanu faktycznego,

- Analogia jurys (z prawa) - wśród norm prawnych nie ma norm regulujących podobny stan faktyczny.

Analogi nie można stosować na niekorzyść.

---