Produkcja i jej rodzaje.

Produkcja jest to użytkowanie różnego rodzaju materiałów, środków technicznych i usług w celu wytworzenia nowych produktów i usług wymaganych przez klienta.

Ma ona podstawowe znaczenie społeczne, gdyż od rodzaju i ilości wytwarzanych dóbr i usług zależy liczba zatrudnionych oraz stopień zaspokojenia potrzeb ludności, co świadczy o zamożności kraju i o poziomie stopy życiowej społeczeństwa.

Rodzaje produkcji:

• produkcja kapitałochłonna- wymaga dużych nakładów rzeczowych składników majątkowych (maszyn, urządzeń, wyposażenia),

• produkcja materiałochłonna - wymaga zużycia dużej ilości materiałów, co wyraża się w znacznym udziale kosztów materiałowych w koszcie wyrobu np. przemysł metalurgiczny,

• produkcja pracochłonna - przeważają nakłady pracy ludzkiej np. przemysł precyzyjny.

Inny podział produkcji;

• produkcja jednorodna - występuje w przedsiębiorstwach wytwarzających jeden rodzaj wyrobu (np. cukrownia, kopalnia węgla),

• produkcja różnorodna - występuje w przedsiębiorstwach wytwarzających różne wyroby ( np. zakład przemysłu odzieżowego).

Asortyment produkcji to zestaw wyrobów wytwarzanych przez przedsiębiorstwo przemysłowe i wykaz świadczonych przez nie usług.

W skład asortymentu wchodzą rodzaje i grupy wyrobów lub poszczególne wyroby. Prawidłowa struktura asortymentowości produkcji zapewnia jak najlepszy zbyt wyrobów na rynku, a jednocześnie umożliwia pełne wykorzystanie kwalifikacji zatrudnionych, parku maszynowego oraz surowców i materiałów.

Zadanie 1

Określ, które z niżej wymienionych zakładów mają produkcję jednorodną, a które różnorodną; stolarnia, cukrownia, browar, fabryka maszyn rolniczych, kopalnia węgla kamiennego, drożdżownia, zakłady odzieżowe, drukarnia, wytwórnia sprzętu komunikacyjnego, cementownia, fabryka wyrobów z drutu.

Produkcja jednorodna	Produkcja różnorodna
Cukrownia Browar Kopalnia węgla kamiennego Drożdżownia Cementownia	Stolarnia Fabryka maszyn rolniczych Zakłady odzieżowe Drukarnia Wytwórnia sprzętu komunikacyjnego Fabryka wyrobów z drutu

Typy organizacji produkcji.

Typ organizacji produkcji określa stopień specjalizacji poszczególnych stanowisk roboczych wraz z obciążeniem tych stanowisk, związanych z wykonywaniem wyznaczonych części i operacji.

Typ produkcji wynika z częstotliwości przezbrajania stanowiska roboczego, odnosi się do konkretnego stanowiska, które stanowi decydujące ogniwo produkcyjne w strukturze podstawowego procesu wytwórczego. O typie produkcji decydują rozmiary produkcji, asortyment produkowanych wyrobów i ich pracochłonność.

1. produkcja jednostkowa - charakteryzuje się wytwarzaniem pojedynczych wyrobów lub kilku wyrobów jednego rodzaju. Przykładem produkcji jednostkowej mogą być pojedyncze egzemplarze maszyn ciężkich, statków, aparatury specjalnej, mostów. Produkcja jednostkowa charakteryzuje się dużą pracochłonnością, stosuje się uniwersalne maszyny, przy czym stopień wykorzystania tych maszyn jest niewielki. Pracownicy wykonują większość prac i to różnorodnych, muszą wiec posiadać wysokie kwalifikacje. Asortyment produkcji jest bardzo szeroki, gdyż prawie każdy wyrób jest inny. Wszystko to powoduje, że koszt wyrobu jest bardzo wysoki.

2. produkcja seryjna - stosowana jest w wytwarzaniu wyrobów w kolejnych partiach składających się z większej ilości. Liczba wyrobów składająca się na jedną serię może być różna i z tego względu dzieli się produkcję seryjną na:

1. małoseryjną - charakteryzuje się wykonywaniem od 20 do 100 części i operacji, partie produkcyjne są niewielkie, czas obróbki wynosi do kilku godzin,

2. średnioseryjną - charakteryzuje się wykonaniem 20 do 50 części i operacji w okresie powtarzalności,

3. wielkoseryjną- charakteryzuje się wykonaniem 2 do 5, a niekiedy przy bardziej podobnych obrabianych częściach i operacjach, do 10 części i operacji w okresie powtarzalności.

3. produkcja masowa - oznacza wytwarzanie dużej liczby jednorodnych wyrobów w nieprzerwanym ciągu. W produkcji masowej stosowane są specjalne maszyny dostosowane do wytwarzania określonego wyrobu, koszty produkcji są stosunkowo niskie. Warunkiem wprowadzenia takiej produkcji jest odpowiednio duże zapotrzebowanie na dany wyrób.

2. 3 Zasady organizacji produkcji przy różnych typach.

a) Różnice w zakresie przygotowania produkcji:

Produkcja jednostkowa - brak wymagania, aby wszystkie części od jednego egzemplarza pasowały do drugiego.

Produkcja seryjna - rysunki muszą być opracowane bardziej szczegółowo, części musza być w pełni wymiarowane.

Produkcja masowa - wysoka szczegółowość opracowań.

b) Przygotowanie dokumentacji technologicznej.

Produkcja jednostkowa - opracowanie procesów technologicznych polega na ogólnym określeniu przebiegu procesu, przyjmując, że roboty te wykonują pracownicy o wysokich kwalifikacjach.

Produkcja seryjna - procesy technologiczne są opracowywane bardziej szczegółowo, z rozbiciem na operacje, a nawet na zabiegi robocze. Przeprowadza się szczegółową, analityczną kalkulację normowania czasu pracy, typuje się szczegółowo narzędzia i maszyny, na których mają być wykonane roboty.

Produkcja masowa - opracowania procesów są doprowadzane do najdrobniejszych szczegółów do zabiegów i ich elementów.

c) Przygotowanie przyrządów i narzędzi.

Produkcja jednostkowa - stosuje się mało przyrządów specjalnych ze względu na ich nieopłacalność.

Produkcja seryjna - oprzyrządowanie znacznie bogatsze, gdyż oprzyrządowanie ma zapewnić jednorodność wykonywania robót, wymiarów i tolerancji przez niżej wykwalifikowanych robotników.

Produkcja masowa - oprzyrządowanie jest bardzo bogate, zapewniające wykonanie produkcji w pełni zamiennej przy niskich kwalifikacjach robotników.

d) Różnice w zakresie realizacji produkcji.

Produkcja jednostkowa - wyposażenie stanowisk jest uniwersalne.

Produkcja seryjna - wyposażenie stanowisk w narzędzia uniwersalne jest niewielkie, a narzędzia specjalne pobiera się wg potrzeb z wypożyczalni narzędzi.

Produkcja masowa - do każdego stanowiska są przydzielane stałe narzędzia do tej pracy, która jest na nim wykonywana. Stanowisko jest dostosowane do potrzeb operacji.

e) Różnica w zakresie wymaganych kwalifikacji załogi.

Produkcja jednostkowa - wymaga znacznego nakładu pracy konstruktorskiej i wysokich kwalifikacji fachowych robotników.

Produkcja seryjna - wyższe wymagania wobec personelu technologicznego przygotowania produkcji, a niższe wobec robotników bezpośrednio produkcyjnych.

Produkcja masowa - najwyższe wymagania wobec personelu konstruktorskiego i technologów,a dopuszcza niższe kwalifikacje robotników.

f) Różnice w zakresie organizacji procesów pomocniczych.

Produkcja jednostkowa - duża ilość szerokiego asortymentu narzędzi uniwersalnych

Produkcja seryjna - znaczna ilość narzędzi specjalnych tj. wykonywanych wg wymiarów dostosowanych do potrzeb poszczególnych operacji.

Produkcja masowa - narzędzia dostosowane do potrzeb wyrobu.

g) Różnice w zakresie kosztów własnych.

Produkcja jednostkowa- oblicza się koszty na poszczególne zamówienia czy zlecenia

Produkcja seryjna - koszty oblicza się dla poszczególnych serii kolejno wychodzących z produkcji,

Produkcja masowa - koszty oblicza się w stosunku do wyrobów wypuszczonych w poszczególnych okresach kalendarzowych

Zadanie 2

Dla oznaczenia cech, jakimi charakteryzują się poszczególne typy produkcji, można przyjąć następujące określenia:

• asortyment wyrobów: szeroki, średni, wąski,

• ilość jednorodnych wyrobów: bardzo wielka, wielka, mała,

• cykl produkcyjny: długi, krótki, bardzo krótki,

• stopień wykorzystania maszyn: duży, dość duży, mały,

• kwalifikacje pracowników: wysokie, dość wysokie, średnie,

• koszt jednostkowy produkcji: wysoki, niski, bardzo niski

Uzupełnij niżej podaną tabele:

Proszę uzupełnić tabelkę, sprawdzimy na zajęciach)

Typ produkcji	Cechy typów produkcji
		Asortyment wyrobów	Ilość jednorodnych wyrobów	Cykl produkcyjny	Stopień wykorzystania maszyn	Kwalifikacje pracowników	Koszt jednostkowy produkcji
Produkcja jednostkowa
Produkcja seryjna
Produkcja masowa

Formy organizacji produkcji.

Forma organizacji produkcji jest to inaczej rodzaj (forma) przepływu części, zespołów, wyrobów pomiędzy stanowiskami roboczymi w cyklu produkcyjnym.

Można wyróżnić dwie podstawowe formy organizacji procesu produkcji:

• produkcja niepotokowa - produkcja, w której kierunek przebiegu przedmiotu produkcji między stanowiskami jest zmienny, czyli przedmiot może przechodzić od jednego stanowiska do innych stanowisk w dowolnej kolejności. Więź między stanowiskami nie jest ściśle określona, kolejność operacji może być zmienna. Tę formę organizacji stosuje się najczęściej w produkcji jednostkowej i małoseryjnej,

• produkcja potokowa - charakteryzuje się ściśle określonym powiązaniem stanowisk pracy, a przebieg przedmiotu produkcji ma wyraźnie wyznaczoną trasę i ustalony kierunek. Stanowiska pracy rozmieszczone są w kolejności przebiegu procesu produkcyjnego i przedmiot produkcji przechodzi z jednego stanowiska na drugie ściśle określone stanowisko. System potokowy znajduje najczęściej zastosowanie w produkcji masowej i wieloseryjnej.

W produkcji potokowej przebieg przedmiotu produkcji powinien odbywać się równomiernie (bez przerw). Można więc wyróżnić: potok synchroniczny i potok asynchroniczny.

• potok synchroniczny - to forma produkcji, w której czasy wykonania poszczególnych operacji są równe lub stanowią wzajemne wielokrotności, a stanowiska pracy są jednakowo obciążone i między stanowiskami nie powstają zapasy robót w trakcie procesu,

• potok asynchroniczny - stanowiska pracy są różnie obciążone (jedne zajęte są przez cały czas przebiegu produkcji, a na innych istnieją przestoje).

Najwyższą forma organizacji linii potokowej jest potok zautomatyzowany, w którym prace ręczne są całkowicie wyeliminowane. Wysoki koszt linii potokowej sprawia, że ta forma potoku znajduje zastosowanie wyłącznie w produkcji masowej.

5

---