Walka o jezyk polski w XVIII w, filologia polska, HJP


  1. Okres saski (II poł. XVII-I poł. XVIII)

DYNASTIA WETTYNÓW: August I Sas (1697- 1733), August II Sas (1733-1763)

Ponad 60 lat panowania królów z dynastii saskiej nie zapisało się dobrze w historii RP. Żywe do dziś są przysłowia i powiedzonka: Od Sasa do lasa, Za króla Sasa jedz, pij, popuszczaj pasa, saskie ostatki, przypominają bowiem rozbicie polityczne i sposób życia.

Dwór królewski nie używał języka polskiego. Młodzież kształcili obcokrajowcy (albo wyjeżdżali na studia zagranicę, albo jak dziewczęta w osobnych szkołach klasztornych uczono przede wszystkim francuskiego, lekceważąc polski.

Wzorzec cywilizacyjno-kulturowy sarmatyzmu panował wśród szlachty w XVII i XVIII wieku. Udowadniano powszechnie, że szlachta polska wywodzi się od starożytnego plemienia Sarmatów. Polacy mieli przejąć ducha pobożności, zamiłowanie do rzemiosła rycerskiego, moralność i patriotyzm. W XVII w. byliśmy 2. co do wielkości krajem Europy, Polska liczyła wtedy przeszło milion kilometrów kwadratowych. Ten kolos na glinianych nogach miał jednak bardzo wątłą strukturę polityczną: mamy do czynienia z rozkładem państwowości (sprzeczność ustroju republikańskiego), osłabieniem pozycji monarszej, ciągłym wzrostem znaczenia magnaterii. Polacy stanowili jedynie 40 % ludności etnicznie polskiej, powiększała się przepaść między stanem szlacheckim a chłopstwem. Ludność dzieliły różnice wyznaniowe. Od połowy XVII w. kraj popadał w regres, czego skutkiem była utrata 4 części ludności, ogromne zniszczenia spowodowane przez wojny prowadzone przez Rzeczpospolitą z Turcją i Moskwą i utrata blisko 40% terytorium.

  1. Działalność stanisława Konarskiego

- nacisk kładziony na nauki typu: prawo, historia, geografia,

- ograniczono naukę łaciny na rzecz francuskiego i niemieckiego,

- cyceroński styl wymowy (przeciwstawny do barokowego),

- odwoływano się do myślenia obywatelskiego,

- konieczność walki z prywatą i zabobonami.

Lata 50. Reforma jezuitów dokonana przez Stanisława Bohomolca, ważna ze względu na rozbudowaną sieć szkół

Gruntowna reforma szkolnictwa umożliwiała zaszczepienie literatury u dzieci i młodzieży.

  1. Działalność braci Załuskich: Andrzeja Stanisława i Jerzego Andrzeja

(Nie powiodła się inicjatywa Andrzeja Jerzego Załuskiego, mająca na celu utworzenie Akademii Nauk - organizacji koordynującej badania naukowe: zaledwie 5 lat działało Towarzystwo Literatów w Polszcze Ustanowione, usiłujące wprowadzić obyczaj wydawania literatury naukowej i odbywania regularnych dyskusji uczonych)

W latach 1754-63 - wokół nich skupiało się najwięcej uczonych, moralnych i półuczonych czasopism.

  1. Mecenat Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764-95)

  1. 1765- Szkoła Rycerska utworzona z inicjatywy króla St. A. Poniatowskiego i A. K. Czartoryskiego, pierwsza w Polsce Akademia wojskowa

Dodatkowo należy wspomnieć, że w latach 70. W kręgu Adama Kazimierza Czartoryskiego powstał ośrodek magnacki, mający swoją siedzibę w pałacu Błękitnym, później na Powązkach, a także po przeniesieniu - w roku 1783 - w Puławach. Za najwybitniejszego twórcę uznawano Franciszka Dionizego Kniaźnina.

  1. 1765 - Teatr Narodowy - funkcja „świeckiej kazalnicy”, ważna trybuna wypowiedzi, budziciel narodu polskiego, skąd padały hasła przeobrażeniowe w nowym duchu -> animator uczuć wolnościowych; widownia zaś terenem otwartej manifestacji przeciw magnackim zdrajcom

19 XI 1765 decyzją króla Stanisława Augusta Poniatowskiego powstaje Teatr Narodowy, instytucja, która już niebawem okaże się ważnym czynnikiem sprawczym dla rozwoju dramaturgii. Po raz pierwszy kształci się mężczyzn na zawodowych aktorów. W założeniu miał być kilkujęzyczną instytucją kulturalną: zaczęto wówczas sprowadzać grupy aktorów, śpiewaków i tancerzy francuskich, włoskich, stąd częstym zjawiskiem były przekłady teatrów obcych.

Największy wpływ miał jednak programodawca i mecenas kultury Stanisław August Poniatowski, choćby sprowadzając w latach 70. Wileński zespół Bogusławskiego.

W ostatnim 5-leciu przed upadkiem RP pokazał swoje możliwości wystawiając I tragedię klasycystyczną „Meropę” (1792), pierwszą bajroniczną operę, a także pierwsze widowiskowe dramy (czerpiąc, jako pierwsi z historii Polski, wtedy o Kazimierzu Wielkim). Chodzi również o aktywne uczestnictwo w życiu politycznym kraju poprzez bezpośrednie nawiązania do problemów RP, walk stronnictw rozgrywających się na forum sejmowym (patrioci przeciw starej szlachcie).

Potwierdzeniem jego zasług było wznowienie działalności przerwanej przez wybuch powstania i przyznanie Bogusławskiemu subwencji, finansowanej nie jak wcześniej przez króla, ale przez państwo.

  1. Czasopiśmiennictwo

  1. 1773- Komisja Edukacji Narodowej

Kształcenie dziewcząt na prywatnych pensjach, nie jak dotychczas w szkołach prywatnych przez cudzoziemców pod warunkiem korzystania z polskich podręczników

W latach 80. w 74. szkołach średnich nadzorowanych przez KEN rocznie pobierało naukę ok. 17 tys. Uczniów. Niektórych podręczników polecanych przez Komisję używano do poł. XIX w. Sam system przetrwał rozbiory.

  1. 1803- W okresie rusyfikacji za panowania liberalnego Aleksandra I, zarząd kuratora oświaty powierzono Adamowi Jerzemu Czartoryskiemu. Podjął on działania reformatorskie według wzorców Komisji Edukacji Narodowej; w zaborze rosyjskim panowała polszczyzna i był pod nadzorem Uniwersytetu Wileńskiego. Język polski występował, jako wykładowy, uczono z podręczników KEN i gramatyki Kopczyńskiego, podczas gdy Akademia Krakowska była germanizowana. W tej sytuacji Uniwersytet Wileński stał się jedynym ośrodkiem uprawy języka polskiego w stopniu wyższym.

  2. Zmiany w systemie językowym, które zaszły podczas doby oświeceniowej:

0x01 graphic



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Powstanie państwa polskiego, filologia polska, HJP
język mediów, Notatki, Filologia polska i specjalizacja nauczycielska, Kultura języka polskiego
Antologia polskiego futuryzmu, Filologia polska, HLP po 1918, DO DRUKU
Polszczyzna powojenna, filologia polska, HJP
Język starocerkiewnoslowiański, Notatki, Filologia polska i specjalizacja nauczycielska, Starocerkie
sekret alchemika Sędziwoja cz. 01, STUDIA JEZYK POLSKI, Współczesna proza polska
Jezyk polski - Pozytywizm i Mloda Polska, LO, Jezyk polski
Zapozyczenia z laciny, filologia polska, HJP
polemiki poprawnosciowe, filologia polska, HJP
Urbańczyk Słowniki, filologia polska, HJP
Stasiuk-Wędrówka Po Albanii, STUDIA JEZYK POLSKI, Współczesna proza polska
sekret alchemika Sędziwoja cz. 04, STUDIA JEZYK POLSKI, Współczesna proza polska
PzK-Polski Z wizja, FILOLOGIA POLSKA, projekty
sekret alchemika Sędziwoja cz. 02, STUDIA JEZYK POLSKI, Współczesna proza polska

więcej podobnych podstron