Geneza i cele EWG
Początki integracji europejskiej.
W latach czterdziestych XX wieku rosła popularność idei integracji Europy Zachodniej jako podstawy obrony przed ekspansją radziecką i nadmiernym uzależnieniem od USA oraz jako warunek przyszłego rozwoju gospodarczego. Potężnym impulsem do zacieśnienia współpracy europejskiej było ogłoszenie Planu Marshalla (1947) oraz powstanie Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (1948) z udziałem 16 państw korzystających z pomocy amerykańskiej. W 1951 r. utworzono w Paryżu Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg). Lata pięćdziesiąte i początek lat sześćdziesiątych przyniosły szybki rozwój ekonomiczny i technologiczny w wysokorozwiniętych państwach Europy Zachodniej. W tych warunkach koncepcje integracyjne nabierały realnych kształtów. Traktaty rzymskie z 1957 r. powołały do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą (Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg) oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej.
Proces jednoczenia Europy Zachodniej przebiegał wolniej niż się tego początkowo spodziewano, napotykając szereg przeszkód politycznych i ekonomicznych (brytyjski akces do EWG, spory wokół polityki rolnej), jednak W 1956 r. podpisano traktat o połączeniu władz wykonawczych EWG, EWWiS oraz Euratomu.
Lata siedemdziesiąte - to zacieśnianie współpracy ekonomicznej i politycznej pod wpływem trudności gospodarczych i tendencji odprężeniowych. W 1973 r. do EWG przystąpiły Wielka Brytania, Dania i Norwegia. W 1978 r. sformułowano zasady Europejskiego Systemu Monetarnego, a rok później utworzono ECU (European Currency Unit), czyli Euro. Sukcesy w gospodarczej integracji krajów EWG skłaniały kolejne państwa europejskie do prób uzyskania członkostwa Wspólnoty. W 1981 r. przystąpiła do niej Grecja, a w 1986 Hiszpania i Portugalia. Koniec lat osiemdziesiątych zdominowany został przez proces przechodzenia od integracji ekonomicznej do politycznej. W 1987 r. wszedł w życie Akt Europejski stwarzający podstawy prawne do integracji politycznej państw EWG. W wyniku rozpadu bloku punktem odniesienia w Europie, a przez to atrakcyjnym celem polityki wielu państw Europy Wschodniej. W 1992 r. w Maastricht podpisano traktat o Unii Europejskiej. W 1993 r. wprowadzono w życie postanowienia o unii celnej. W 1995r. do UE przystąpiły Austria, Finlandia i Szwecja.
Mimo trudności i zagrożeń, proces integracji europejskiej stale posuwa się naprzód.
Pierwszym krokiem w tworzeniu wspólnej Europy było podpisanie Traktatu Paryskiego. Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS) podpisany 18 IV 1951 roku w Paryżu, wszedł w życie 23 lipca 1952 roku. Sygnatariuszami było sześć państw: Francja, RFN, Włochy, Belgia, Holandia, Luksemburg.
Cele organizacji :
utworzenie wspólnego rynku węgla, stali, rudy żelaza i złomu, rozwój gospodarczy w oparciu o wspólny rynek, racjonalna produkcja i podział produktów przemysłu węglowego i stalowego
zapewnienie państwom EWWiS regularnych dostaw węgla i stali, stworzenie jednakowych warunków dostępu do tych produktów, kontrola cen
połączenie istotnych dla obronności sektorów węgla i stali - co miało przyczynić się do umocnienia pokoju (poprzez powiązanie siecią zależności przemysłów Francji i RFN)
Do nadzorowania postanowień traktatu powołano instytucję o charakterze ponadpaństwowym - Wysoką Władzę (od 1967 roku Komisja WE).
Wspólne Zgromadzenie EWWiS zostały uwspólnione z odpowiadającymi organami pozostałych dwóch Wspólnot po powstaniu EWG i układach o fuzji (1965) i są obecnie wspólnymi instytucjami Unii Europejskiej (Parlament Europejski, Rada UE, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, Trybunał Rewidentów Księgowych i Komitet Ekonomiczno Społeczny).
Kolejnym etapem prowadzącym do integracji europejskiej było powołanie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG). Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (w 1992r. nazwa zmieniona na Wspólnota Europejska) podpisany w Rzymie w 1957, wszedł w życie 1 stycznia 1958r. Impulsem do podpisania traktatów rzymskich był raport Spaaka przedstawiający koncepcję rozszerzenia integracji europejskiej w zakresie ekonomicznym.
Cele Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej:
* stworzenie wspólnego rynku i stopniowe zbliżenie polityki gospodarczej krajów członkowskich
* stały i zrównoważony wzrost gospodarczy
* zwiększenie stabilności gospodarczo-walutowej
* przyspieszony wzrost stopy życiowej
Szczegółowe projekty obejmowały:
* zniesienie opłat celnych i ograniczeń ilościowych w handlu wzajemnym,
* ustanowienie wspólnej taryfy celnej i wspólnej polityki handlowej wobec państw trzecich,
* zniesienie barier w przepływie osób, usług i kapitału między krajami członkowskimi,
* ustanowienie Wspólnej Polityki Rolnej,
* wprowadzenie wspólnej polityki transportowej,
* ochronę wolnej konkurencji,
* zbliżenie ustawodawstwa krajów członkowskich w stopniu umożliwiającym właściwe, funkcjonowanie wspólnego rynku,
*utworzenie Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI),
Od 1992 EWG zmieniła nazwę na Wspólnota Europejska. Jej instytucje pierwotne, takie jak Rada Ministrów, Komisja zostały uwspólnione z odpowiadającymi organami pozostałych dwóch Wspólnot po powstaniu EWG i układach o fuzji (1965) i są obecnie wspólnymi instytucjami Unii Europejskiej (Parlament Europejski, Rada UE, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, Trybunał Rewidentów Księgowych i Komitet Ekonomiczno Społeczny).
Wraz z traktatem o EWG w Rzymie został zawarty - przez te same państwa - traktat o utworzeniu trzeciej Wspólnoty: Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, zwanej Euroatomem. Wszedł w życie 1 stycznia 1958 roku.
Główne cele Euroatomu to:
pokojowa współpraca w dziedzinie rozwoju technologii jądrowych,
utworzenie i szybki rozwój przemysłu nuklearnego,
przyczynianie się do poprawy standardów życia w państwach członkowskich poprzez swobodny rozwój technik,
przepływ specjalistów,
zabezpieczenie transportu i gwarancje wykorzystania materiałów i paliw jądrowych,
rozwój badań,
ustalenie jednolitych standardów i norm bezpieczeństwa.
Instytucje Euroatomu pierwotne, takie jak Rada Ministrów Euroatomu, Zgromadzenie Parlamentarne Euroatomu, Komisja zostały uwspólnione z odpowiadającymi organami pozostałych dwóch Wspólnot po powstaniu EWG i układach o fuzji (1965) i są obecnie wspólnymi instytucjami Unii Europejskiej (Parlament Europejski, Rada UE, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, Trybunał Rewidentów Księgowych i Komitet Ekonomiczno Społeczny).
W skład traktatów rzymskich weszła także Umowa w sprawie wspólnych instytucji, która zakłada fuzje zgromadzeń parlamentarnych trzech Wspólnot i utworzenie Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego (Parlament Europejski) oraz łącząca trzy trybunały Wspólnot we wspólny Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich.
Punktem kulminacyjnym w tworzeniu wspólnej Europy było podpisanie traktatu o Unii Europejskiej (traktat z Maastricht podpisany 7.02.1992). Głównym celem traktatu było stworzenie Unii Europejskiej. Traktat połączył uregulowania dot. Unii Gospodarczej i Walutowej z traktatem o ustanowieniu EWG (Wspólnota Europejska) i włączenie do traktatu regulacji o współpracy w zakresie polityki sprawiedliwości i spraw wewnętrznych i o unii politycznej.
Główne osiągnięcia TUE, to:
stworzenie podstaw do urzeczywistnienia Unii Gospodarczej i Walutowej,
prawne usankcjonowanie przestrzegania Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa,
rozszerzenie obszaru oddziaływania Wspólnot,
wprowadzenie obywatelstwa Unii Europejskiej,
wzmocnienie prerogatyw Parlamentu Europejskiego,
zacieśnienie współpracy w ramach polityki wewnętrznej i wymiaru sprawiedliwości.
Unia Europejska.
Utworzenie jednolitego rynku wewnętrznego było tylko etapem niezbędnym do osiągnięcia wyższego poziomu integracji - Unii Europejskiej (UE). Unia Europejska została utworzona na mocy Traktatu podpisanego 07.02.1992 r. w Maastricht.
Postanowienia Traktatu dotyczące kolejnych kroków na drodze integracji gospodarczej i walutowej obejmują te działania, które w Raporcie Delorsa zostały określone jako drugi i trzeci etap tworzenia UGiW. Zgodnie z Traktatem Unia Gospodarcza i Walutowa oznacza nieodwracalne ustalenie kursów walut państw członkowskich między sobą i wprowadzenie jednolitej jednostki walutowej, jak również uzgadnianie i prowadzenie jednolitej polityki monetarnej i fiskalnej, których celem jest stabilizacja cen
Postanowienia Traktatu z Maastricht określają
kryteria jakie muszą spełniać kraje UE, aby wejść do UGiW,
realizację narodowych polityk budżetowych w obrębie Unii,
zasady funkcjonowania Europejskiego Banku Centralnego,
harmonogram tworzenia UGiW,
procedury podejmowania decyzji przez instytucje Wspólnot.
Traktat nie przewidywał prowadzenia w Unii wspólnej polityki gospodarczej. Kraje UE zobowiązały się jednak do uznania realizowanej polityki gospodarczej za przedmiot wspólnego zainteresowania i do jej koordynacji.
Zgodnie z postanowieniami Traktatu Rada UE sporządza projekt ogólnych wytycznych, co do polityk gospodarczych państw członkowskich i Wspólnoty oraz składa sprawozdanie Radzie Europejskiej. Rada Europejska działając na podstawie sprawozdania Rady UE, opracowuje ogólne wytyczne dotyczące polityki gospodarczej. Aby zapewnić koordynację polityk gospodarczych i trwałą zbieżność działań gospodarczych państw członkowskich, Rada UE, na podstawie sprawozdań przedłożonych przez Komisję, nadzoruje rozwój gospodarczy w każdym państwie członkowskim i we Wspólnocie oraz zgodność polityk gospodarczych z ogólnymi wytycznymi, a także regularnie dokonuje wszechstronnej oceny poszczególnych państw. Rada UE, działając na zlecenie Komisji, może kierować zalecenia pod adresem krajów, których polityka jest niezgodna z określonymi wytycznymi lub stanowi zagrożenie dla funkcjonowania Unii Gospodarczej i Walutowej. Rada UE może także zadecydować o podaniu swoich zaleceń do wiadomości publicznej.
Wiele miejsca w Traktacie poświęcono polityce budżetowej. Wprowadzono zakaz kredytowania przez Europejski Bank Centralny i przez narodowe banki centralne instytucji lub organów Wspólnoty, władz centralnych, regionalnych, lokalnych lub innych władz publicznych, instytucji lub przedsiębiorstw publicznych państw członkowskich. Oznacza to więc uniemożliwienie finansowania przez Europejski Bank Centralny i przez narodowe banki centralne deficytu budżetu UE oraz deficytów narodowych. Zobowiązano także państwa UE do unikania nadmiernych deficytów w budżetach narodowych. Protokół do Traktatu wprowadza następujące wartości bazowe: 3 % PKB dla deficytu budżetowego i 60 % PKB dla długu publicznego. Komisja kontroluje zmiany sytuacji budżetowej i wysokość długu publicznego w państwach członkowskich, badając czy nie dochodzi do rażących błędów.
Jeżeli państwo członkowskie nie spełnia wymagań postawionych przez oba kryteria lub jedno z nich, Komisja przygotowuje sprawozdanie. W sprawozdaniu tym Komisja uwzględnia wszelkie istotne czynniki, łącznie ze średniookresową sytuacją gospodarczo - budżetową państwa członkowskiego. Komisja przekazuje swoja opinię Radzie UE, która po zapoznaniu się z raportem podejmuje decyzję o tym czy deficyt jest nadmierny.
W sytuacji gdy polityka gospodarcza jest niezgodna z ogólnymi wytycznymi lub deficyt i dług publiczny zostaną uznane za nadmierne, Rada UE wydaje danemu państwu zalecenia, mające na celu poprawę sytuacji w określonym terminie. Jeżeli kraj nie dostosuje się do zaleceń, Rada UE działając na zlecenie Komisji może podać je do wiadomości publicznej, a gdy i to nie pomaga, zastosować jeden lub kilka z następujących środków:
zażądać od kraju opublikowania dodatkowych informacji, określonych przez Radę UE, przed emisją obligacji i papierów wartościowych,
zwrócić się do Europejskiego Banku Inwestycyjnego o zrewidowanie polityki pożyczkowej względem tego kraju,
zażądać od danego państwa złożenia nieoprocentowanego depozytu w odpowiedniej wysokości na rzecz Wspólnoty, do czasu, gdy zdaniem Wspólnoty, nadmierny deficyt zostanie skorygowany,
nałożyć kary w odpowiedniej wysokości.
Jeżeli Rada UE poda zalecenia do wiadomości publicznej, to natychmiast po stwierdzeniu poprawy sytuacji, wydaje publiczne oświadczenie o tym, że nadmierny deficyt w danym państwie przestał istnieć.
Należy również zauważyć, że UE nie odpowiada za zobowiązania władz narodowych, regionalnych i lokalnych oraz innych władz, instytucji lub przedsiębiorstw państwowych żadnego z państw członkowskich, co ma zapobiec konieczności ponoszenia konsekwencji ewentualnej niewypłacalności któregoś kraju przez innych członków Unii.
Wprowadzone zasady i ograniczenia są niezbędne do skutecznej antyinflacyjnej polityki pieniężnej na szczeblu Unii Walutowej, ponieważ przy jednej wspólnej walucie skutki deficytu budżetowego jednego lub kilku krajów byłyby odczuwane w całej Unii.
Do Unii Europejskiej obecnie należą :
Belgia (1951r.)
Holandia (1951r.)
Luksemburg (1951r.)
Francja (1951r.)
Niemcy (1951r.)
Włochy (1951r)
Wielka Brytania (1973r)
Irlandia (1973r.)
Dania (1973r.)
Grecja (1981r.)
Hiszpania (1986r)
Portugalia (1986r.)
Austria (1995r.)
Finlandia (1995r)
Szwecja (1995r.)
Do Unii nie należy Szwajcaria (choć blisko z nią współpracuje), Islandia i Norwegia (której obywatele nie zgodzili się na przystąpienie do wspólnoty w referendum w 1994r). Z obszaru UE wyłączona jest również Grenlandia, zamorskie terytorium Danii.
Motywy integracji europejskiej.
Przesłanki integracji europejskiej :
podjęcie wyzwania rzuconego przez kraje "Pacyfiku" i ich chęć stworzenia drugiego gospodarczego centrum świata,
uczynienie euro najważniejszą walutą świata.
Cele Unii Europejskiej.
Głównym zadaniem Unii Europejskiej jest organizacja stosunków między państwami członkowskimi i między narodami Europy w sposób oparty na zasadzie solidarności i zrozumienia.
Główne cele UE to:
Wspieranie i przyczynianie się do rozwoju gospodarczego i społecznego (przykłady: ustanowienie jednolitego rynku wewnętrznego w 1993, ustanowienie wspólnej waluty euro w 1999)
Zapewnienie jednolitej tożsamości Unii Europejskiej na arenie międzynarodowej (poprzez programy pomocy humanitarnej, wspólną politykę zagraniczną, wspólne działania podczas kryzysów międzynarodowych, wspólne stanowiska wobec organizacji międzynarodowych)
Stworzenie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości (działania wynikające z rynku wewnętrznego i swobody przemieszczania się na terytorium UE, koordynacja działania wymiaru ścigania, Europol)
Wprowadzenie obywatelstwa europejskiego (które nie zastępuje obywatelstwa narodowego, a jedynie je uzupełnia wprowadzając nowe prawa polityczne i społeczne dla obywateli europejskich)
Zachowanie i budowa europejskiego dorobku prawnego acquis communitaire (cała legislacja instytucji europejskich oraz traktaty założycielskie).
Instytucje Unii Europejskiej
Unia Europejska zbudowała 5 instytucji zarządzajacych jej działaniem i rozwojem. Nie są one oparte na tradycyjnym modelu trójpodziału władzy (więcej o instytucjach):
RADA EUROPEJSKA - bywa mylona z Radą Unii Europejskiej, różnica polega na tym, że Rada Europejska jest instytucją Wspólnot Europejskich, natomiast Rada Unii Europejskiej jest samodzielną organizacją międzynarodową.
Najważniejsze zagadnienia, którymi zajmuje się Rada to:
sytuacja ekonomiczna i monetarna,
problemy energetyczne,
polityka zatrudnienie,
polityka dotycząca konkurencji w stosunku do państw trzecich, na rynkach państw członkowskich oraz na rynkach światowych,
stosunki gospodarcze z innymi państwami,
sprawy związane z przystąpieniem do Wspólnot lub stowarzyszeniem się z nimi,
problemy dotyczące udziału poszczególnych krajów członkowskich we wspólnym budżecie,
zagadnienia polityki regionalnej.
Rada Europejska określa strategiczne cele rozwoju Unii Europejskiej, formułując swe dyspozycje i wiążąc nimi organy Wspólnot Europejskich, których głównym zadaniem staje się nadanie decyzjom odpowiednich ram prawnych i wcielanie ich w życie. Radę Europejską tworzą szefowie państw i rządów krajów członkowskich oraz w jednym wypadku szef państwa i szef rządu - prezydent Francji. Ranga Rady Europejskiej była i jest w znacznej mierze pochodną pozycji politycznej szefów państw i rządów, którzy ją tworzą, w konstytucyjnej hierarchii instytucji wspólnotowych.
PARLAMENT EUROPEJSKI - składa się z 626 posłów wybieranych przez Społeczeństwo Unii w wyborach bezpośrednich, co pięć lat. Siedzibą Parlamentu jest Strasburg . Jest on demokratycznym wyrazicielem woli narodów Europy. Parlament Europejski ma uprawnienia dotyczące uchwalenia budżetu Wspólnot, przyjmowania nowych członków, oraz zatwierdzania układów stowarzyszeniowych z krajami trzecimi. Umowy stowarzyszeniowe zawierane są przez Radę, po uprzednim uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego. Ponadto Parlament kontroluje pracę Komisji Europejskiej.
Nową instytucją , którą może powołać Parlament jest tymczasowa instytucja zwana Komitetem Dochodzeniowym.
RADA UNII EUROPEJSKIEJ - jest najważniejszym organem decyzyjnym i politycznym Unii, który tworzą przedstawiciele rządów państw członkowskich. Rada na mocy posiadanych uprawnień może wiążąco wypowiadać się na temat zwoływania konferencji przedstawicieli rządów państw członkowskich, aby dokonać zmian w Traktacie o Unii Europejskiej oraz w traktatach założycielskich. Posiada decydujący głos w kwestii przyjmowania nowych członków do Unii Europejskiej. Zgodnie z postanowieniami Traktatu Rzymskiego Rada koordynuje ogólną politykę gospodarczą państw członkowskich, ma kompetencje do podejmowania decyzji i wydawania wszystkich kategorii aktów prawnych, przewidzianych w traktatach założycielskich Wspólnot. Ponadto przekazuje Komisji kompetencje do wykonywania przez siebie przepisów prawnych, określając jednocześnie sposób wykonania tego uprawnienia. Rada ma także ściśle określone kompetencje do zawierania umów międzynarodowych, przy czym realizuje je we współpracy z Komisją Europejską i Parlamentem Europejskim. Wiążący głos Rady Unii dotyczy także wspólnego budżetu, w stosunku do którego Parlament Europejski ma głos doradczy, a tylko w pewnej części stanowiący. Rada Unii może występować w dwóch postaciach: jako Rada do Spraw Ogólnych i tu jej podstawowy skład tworzą ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich i Rada Specjalna, którą tworzą ministrowie odpowiedzialni za ten resort, którego omawianie przewidziano w porządku obrad. Rada Unii jest ostatnim, a zarazem decydującym ogniwem w procesie decyzyjnym Wspólnot, współdziała ona również z innymi organami wspólnotowymi. Na drodze tej współpracy mieści się COREPER - Komitet Stałych Przedstawicieli. COREPER działa na szczeblu ambasadorów państw członkowskich. Kompetencje Rady Unii mają charakter generalny i dotyczą nie tylko dziedzin określonych w traktatach założycielskich Wspólnot, ale także dotyczą dziedzin określonych w Traktacie o Unii Europejskiej oraz innych aktach prawa wspólnotowego.
KOMISJA EUROPEJSKA - stanowi organ wykonawczy Unii. Komisję tworzy 20 wybieranych na 5 lat komisarzy. Jej siedziba mieści się w Brukseli.
Komisja:
inicjuje procesy tworzenia prawa we Wspólnotach,
wyraża i reprezentuje interesy Wspólnot w stosunku do Rady Unii Europejskiej i w stosunkach zewnętrznych,
jest odpowiedzialna za spójność polityki i koordynację działań Wspólnot,
jest organem wykonawczym, realizującym postanowienia traktatów i rozporządzenia Rady,
sprawuje kontrolę nad stosowaniem prawa wspólnotowego(europejskiego).
Komisja jest nazywana "strażnikiem traktatów", gdyż czuwa nad wypełnieniem rozporządzeń i dyrektyw Rady, a w kwestiach spornych może odwołać się do Trybunału Sprawiedliwości, aby doprowadzić do rozwiązania zgodnego z prawem wspólnotowym. Komisja Europejska administruje również wydatkami publicznymi oraz czterema głównymi funduszami do których należą:
Europejski Fundusz Socjalny zajmujący się promocją zatrudnienia, oraz tworzenia możliwości kształcenia zawodowego.
Europejski Fundusz Ukierunkowania i Gwarancji dla Rolnictwa - zajmuje się finansowaniem działalności wspomagającej rolnictwo.
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - ma za zadanie wyrównanie różnic w rozwoju regionów Wspólnot.
Europejski Fundusz Rozwoju - wspomaga strefy szczególnej aktywności Wspólnot; korzysta z niego szczególnie 69 państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku.
Do pomocy komisarzom powołanych jest 26 Dyrekcji Generalnych, które stanowią tyleż sektorów wyspecjalizowanych we wdrażaniu wspólnych strategii politycznych i w ogólnym zarządzaniu administracją.
TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI - jest największym organem sądowym Unii. Składa się z 15 sędziów. Siedzibą jego jest Luksemburg. Trybunał jest jedyną instytucją kompetentną do rozstrzygania na prośbę jurysdykcji narodowych sporów o interpretację Traktatów, jak również o ważność i interpretację aktów wydawanych przez poszczególne instytucje. Trybunał udziela też ochrony prawnej osobom prywatnym przed skutkami nielegalnego aktu o charakterze wykonawczym i został wydany przez którąkolwiek z instytucji Wspólnoty.
Przy Trybunale Sprawiedliwości działa Sąd Pierwszej Instancji, który rozstrzyga spory:
Wspólnot z pracownikami,
osób fizycznych i prawnych z instytucjami Wspólnot
przedsiębiorstw z Komisją Europejską.
Ponadto rozpatruje skargi osób prywatnych przeciwko Komisji Europejskiej. Instancją apelacyjną wobec orzeczeń Sądu Pierwszej Instancji jest Trybunał Sprawiedliwości, który posiada szersze kompetencje oraz obejmuje uprawnienia do interpretacji wykładni prawa wspólnotowego(europejskiego
TRYBUNAŁ OBRACHUNKOWY - sprawuje kontrolę nad wszystkimi dochodami i wydatkami Wspólnoty, a także organów ustanowionych przez Wspólnoty. Trybunał w wykonywaniu zadań wspomagają wszystkie instytucje wspólnotowe, a także organy kontrolne państw członkowskich. Istotną rolą przypisywaną Trybunałowi Obrachunkowemu, jest wspieranie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej w wykonywaniu ich uprawnień związanych z kontrolą realizacji budżetu wspólnotowego. Członków (obecnie piętnastu) Trybunału mianuje Rada Unii Europejskiej w porozumieniu z Parlamentem Europejskim.
Powyższe instytucje wspierane są poprzez działalność innych pomocniczych organów:
Komitet Ekonomiczno Społeczny i Komitet Regionów (ciała doradcze)
Ombudsman - Rzecznik Praw Obywatelskich ( zajmujący się skargami obywateli odnosnie złego funkcjonowania administracji na poziomie europejskim).
Europejski Bank Inwestycyjny (instytucja finansowa Unii Europejskiej) oraz Europejski Bank Centralny (odpowiedzialny za politykę monetarną i wspólną walutę Euro).
Poza tymi formalnymi instytucjami istnieje jeszcze jedno, nieformalne ciało - Rada Europejska - regularne, odbywające się co pół roku spotkanie szefów państw i rzadów członków Unii oraz Przewodniczącego Komisji Europejskiej. Podczas posiedzeń Rady dyskutowane są kluczowe zagadnienia dotyczące aktualnych problemów i kierunków rozwoju Unii Europejskiej.
Rada Europejska i Rada Unii Europejskiej to dwie osobne instytucje UE. Nie należy także żadnej z nich mylić z Radą Europy - instytucją pozostającą poza UE i nie związaną z "piętnastką".
Prawa obywatelskie.
Jednym z głównych ideałów UE jest stawianie w centrum wszystkich działań jednostkę, obywatela Unii Europejskiej, człowieka. Mając ten fakt na uwadze, instytucje Unii Europejskiej uznały fundamentalne prawa człowieka jako podstawę wszystkich aktów prawnych i rozwinęły prawodawstwo dotyczące swobody poruszania się i zamieszkania na terenie całej Unii Europejskiej.
Zasadę tę podkreślił Traktat z Maastricht, który wprowadził pojęcie obywatelstwa europejskiego, co zaowocowało nowymi prawami obywatelskimi i politycznymi. Prawa te zostały następnie rozwinięte i sprecyzowane w Traktacie Amsterdamskim.
Według Traktatów Unia ma prawo przeciwstawiać się wszelkim przejawom dyskryminacji na tle seksualnym, rasowym, etnicznym, religijnym, wiekowym i poglądowym. Unia Europejska ustanowiła specjalna politykę zmierzającą w kierunku wyrównania szans między kobietami a mężczyznami.
Prawo do swobodnego przemieszczania się na terenie UE było początkowo częścią polityki rynku wewnętrznego i dotyczyło transferu pracowników. Stopniowo przeistoczyło się jednak w obywatelskie prawo do swobodnego poruszania się i zamieszkania przez obywateli UE w każdym zakątku Unii Europejskiej.
Inne prawa wprowadzone przez obywatelstwo europejskie to:
*prawo wybierania i kandydowania do Parlamentu Europejskiego
* prawo składania petycji do Parlamentu i Ombudsman'a
*prawo do ochrony konsularnej za granicą UE, gdzie kraj obywatelstwa danej osoby nie jest reprezentowany, przez jakąkolwiek placówkę dyplomatyczną kraju członkowskiego.
Wyzwania na przyszłość
Integracja europejska, ani budowa Unii Europejskiej nie zostały jeszcze zakończone. Unię czeka w przyszłości wiele wyzwań i problemów, które musi rozwiązać pamiętając stale o swojej misji tworzenia w Europie jak najszerszej przestrzeni dobrobytu, bezpieczeństwa, wolności i poszanowania praw człowieka.
W perspektywie najbliższych lat Unię Europejską czekają:
Debata na temat przyszłości Europy. To inicjatywa zapoczątkowana przez szczyt w Nicei w grudniu 2000r. i stanowi część przygotowawczą do nowej Konferencji Międzyrządowej w 2004r., która ma zmienić Traktaty. ebata ma za zadanie włączyć do dyskusji kręgi zawodowe, akademickie i społeczne i będzie skupiać się na kluczowych dla przyszłości UE zagadnieniach. Jako część projektu powołano internetowe forum "FUTURUM" stanowiące narzędzie komunikacji z szeroką publicznością.
Poszerzenie UE. Proces rozszerzenia Unii Europejskiej został rozpoczęty 30 marca 1998r. Negocjacje są obecnie prowadzone z az 12 kandydatami: Bułgarią, Cyprem, Czechami, Estonią, Litwą, Łotwą, Maltą, Polską, Rumunią, Słowacją, Słowenią i Węgrami.
Traktat z Nicei. Szczyt w Nicei (7-9.12.2000) powołał do życia projekt nowego traktatu reformującego UE i zmieniającego niektóre treści traktatów ustanawiających Wspólnoty. Jednak aby wszedł w życie, musi zostać ratyfikowany przez każde z 15 państw członkowskich. Irlandczycy odrzucili Traktat z Nicei w referendum 7 czerwca 2001r.
Euro. 1 stycznia 1999 wprowadzona została przez 11 państw UE wspólna waluta europejska - euro. Działa ona już w obrocie bezgotówkowym w 12 państwach Wspólnoty. Fizycznie została wprowadzona do obiegu 1 stycznia 2002r. Misją Europejskiego Banku Centralnego jest nadzorowanie i wzmacnianie młodej europejskiej waluty.
Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa oraz Unia Polityczna. Unia Europejska stoi w przededniu utworzenia własnych sił zbrojnych i jednolitego systemu bezpieczeństwa zewnętrznego oraz wypracowania wspólnej polityki zagranicznej. Powodzenie tego procesu znacząco wpłynie na międzynarodową pozycję Unii Europejskiej jako jednolitego organizmu politycznego.
Problemy UE.
Integracja europejska przyniosła państwom cznkowskim wiele korzyści, większy rynek poprawił konkurencyjność i wielkość produkcji. Brak granic i ceł znacznie ułatwił handel i rozwój gospodarczy regionów słabiej rozwiniętych. Wspólna waluta i pogłębiająca się integracja polityczna to odpowiedź Unii na wyzwania globalizacji.
Niemniej jednak UE boryka się z dużymi problemami takimi jak :
* duże bezrobocie i wysokie koszty pracy,
*słaby wzrost gospodarczy,
* technologiczne zacofanie np. słabszy rozwój Internetu,
* interwencjonizm gospodarczy w wielu dziedzinach, a zwłaszcza w rolnictwie,
* trudności z przeprowadzeniem reformy instytucjonalnej (np. sprawa głosowania większością).
Problemy te są spowodowane tradycyjną "kontynentalną" mentalnością gospodarczą (w odróżnieniu od liberalnej anglosaskiej). Członkowie Unii mają przesocjalizowane gospodarki i wysokie obciążenia podatkowe, które nie sprzyjają rozwojowi. Koncepcja państwa opiekuńczego zbankrutowała, a ingerencja państwa w gospodarkę przynosi więcej szkód niż korzyści. Duży udział przedsiębiorstw państwowych, ratowanie tych prywatnych przed bankructwem, biurokracja i olbrzymie środki przeznaczane na nieefektywne rolnictwo to także jej słabości.
Etapy integracji gospodarczej i walutowej.
Integracja gospodarcza państw Unii Europejskiej obejmowała pięć podstawowych etapów.
Strefa wolnego handlu (brak ceł wewnątrz ugrupowania):
Unia celna (brak ceł wewnątrz ugrupowania, wspólna taryfa celna)
Wspólny rynek (brak ceł wewnątrz ugrupowania, wspólna taryfa celna, swobodny przepływ kapitału, usług, ludności)
Unia Gospodarcza (brak ceł wewnątrz ugrupowania, wspólna taryfa celna, swobodny przepływ kapitału, usług, ludności, harmonizacja polityki gospodarczej)
Pełna integracja - Unia Gospodarcza i Walutowa (brak ceł wewnątrz ugrupowania, wspólna taryfa celna, swobodny przepływ kapitału, usług, ludności, harmonizacja polityki gospodarczej, wspólna waluta, jedna polityka kursowa i pieniężna)
Integracja gospodarcza i integracja walutowa przebiegały równolegle i były ze sobą ściśle powiązane. Nie można bowiem mówić o pełnej integracji gospodarek bez wspólnej waluty lub choćby stałych kursów walutowych. Podobnie wprowadzenie waluty europejskiej i prowadzenie jednolitej polityki pieniężnej nie może zakończyć się sukcesem jeżeli nie będzie współpracy na płaszczyźnie gospodarczej, nie zostaną zniesione bariery w przepływie towarów, osób, usług i kapitałów, a gospodarki poszczególnych państw nie osiągną podobnego poziomu rozwoju gospodarczego.
Wspólny rynek (strefa wolnego handlu, unia celna).
Wspólny rynek powstał na mocy Traktatu Rzymskiego o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (25 marca 1957 r.). Traktat został podpisany przez 6 państw: Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, Niemcy i Włochy.
Zgodnie z postanowieniami Traktatu zadaniem Wspólnoty jest popieranie:
Strefa wolnego handlu.
harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej na terenie całej Wspólnoty,
stałego i równomiernego rozwoju państw członkowskich,
umacniania stabilności,
szybszego podnoszenia poziomu życia,
zacieśniania stosunków między państwami należącymi do Wspólnoty.
Dla osiągnięcia wymienionych celów, działalność Wspólnoty obejmuje m. in.:
znoszenie między państwami członkowskimi ceł i ograniczeń ilościowych w przywozie i wywozie towarów, jak również wszelkich innych środków wywierających podobny skutek,
ustanowienie wspólnej taryfy celnej i wspólnej polityki handlowej wobec państw trzecich,
usuwanie między państwami członkowskimi wszelkich przeszkód w swobodnym przepływie osób, usług i kapitału,
przyjęcie wspólnej polityki w dziedzinie rolnictwa,
przyjęcie wspólnej polityki w dziedzinie transportu,
ustanowienie systemu chroniącego przed naruszaniem konkurencji na wspólnym rynku,
zastosowanie trybu postępowania, umożliwiającego koordynację polityki gospodarczej państw członkowskich oraz zapobieganie niezrównoważeniu ich bilansów płatniczych,
zbliżanie prawa krajowego państw członkowskich w zakresie niezbędnym dla właściwego funkcjonowania wspólnego rynku.
Zgodnie z postanowieniami Traktatu wspólny rynek miał być tworzony stopniowo w trzech etapach podczas dwunastoletniego okresu przejściowego, czyli do końca 1969 r. Cel ten nie został całkowicie osiągnięty. Tylko w zakresie wolnego przepływu towarów udało się stworzyć możliwość wolnego handlu wewnątrz Wspólnoty. Ograniczenia ilościowe w handlu zostały zniesione już w 1961 r. Proces znoszenia ceł w obrocie wewnętrznym został zakończony w lipcu 1968 r., co oznaczało stworzenie strefy wolnego handlu.
Unia celna.
Kolejnym krokiem w integracji gospodarczej było utworzenie Unii celnej. Unia celna zgodnie z Traktatem obejmuje całą wymianę towarową oraz zakaz nakładania między państwami członkowskimi ceł przywozowych i wywozowych, jak również wszelkich opłat wywierających podobny skutek, a także wprowadzenie wspólnej taryfy celnej w stosunkach z krajami trzecimi. 1 lipca 1968 r. ustalono wspólną taryfę celną wobec krajów nie należących do Wspólnoty.
1 stycznia 1970 r., a więc po upływie okresu przejściowego, państwa członkowskie rozpoczęły realizację wspólnej polityki handlowej wobec partnerów zewnętrznych. Wspólna polityka handlowa obejmuje: ustalenie wspólnej taryfy celnej, zawieranie umów celnych i handlowych, ujednolicenie narzędzi polityki eksportowej i środków ochronnych. Wspólną politykę handlową z upoważnienia Rady UE realizuje Komisja Europejska.
Jednolity rynek wewnętrzny
Pomimo sukcesu w realizacji wolnego przepływu towarów oraz we współpracy walutowej nie udało się wprowadzić swobody przepływu usług, kapitału, osób oraz swobody osiedlania się. Bariery techniczne (zróżnicowane normy, standardy, przepisy), fiskalne (różne systemy podatkowe) i fizyczne (kontrole graniczne) nadal istniały. Postanowienia traktatu o EWG były niewystarczające do stworzenia prawdziwego wspólnego rynku. Traktat ustalił harmonogram dochodzenia do unii celnej, natomiast o swobodzie przepływu towarów, usług, kapitału i siły roboczej mówił bardzo ogólnie.
W 1985 r. przewodniczący Komisji Europejskiej Jacques Delors przedstawił program wprowadzenia europejskiego rynku wewnętrznego. Strategia dojścia do jednolitego rynku została określona przez Komisję w "Białej Księdze". Aby zwiększyć szanse na sukces w tworzeniu jednolitego rynku wewnętrznego dokonano zmiany w traktacie założycielskim EWG. 17 lutego 1986 r. w Luksemburgu został podpisany Jednolity Akt Europejski, który wszedł w życie 1 lipca 1987 r. Uzupełnił on Traktat o EWG o artykuł mówiący, że Wspólnota podejmie działania konieczne do utworzenia rynku wewnętrznego, do 31 grudnia 1992 r. Jednolity rynek wewnętrzny został zdefiniowany jako obszar bez granic wewnętrznych, na którym zostaje zapewniony swobodny przepływ towarów, osób, usług i kapitału.
Pomyślną realizację strategii wspólnego rynku umożliwiła rezygnacja ze szczegółowego ujednolicania przepisów prawa i przyjęcie zasady wzajemnego uznania. Zgodnie z nowym podejściem Rada UE określa tylko podstawowe wymogi dotyczące bezpieczeństwa, ochrony zdrowia, ochrony środowiska i konsumentów, natomiast ustalenie szczegółów ich praktycznego stosowania przekazywane jest europejskim instytucjom normującym. Regulacje narodowe, które nie dotyczą warunków podstawowych, nie są przedmiotem kontroli Wspólnoty, lecz podlegają zasadzie wzajemnego zaufania.
Jednolity rynek wewnętrzny opiera się na czterech podstawowych filarach, są to:
swoboda przepływu towarów,
swoboda przepływu osób,
swoboda przepływu usług,
swoboda przepływu kapitału.
Swobodny przepływ towarów
Utworzenie wspólnego rynku wymagało zniesienia ceł pomiędzy krajami członkowskimi oraz barier technicznych (zróżnicowane normy, standardy, przepisy), fiskalnych (różne systemy podatkowe) i fizycznych (kontrole graniczne). Bariery celne zostały zniesione w połowie 1968 r. 1 lipca 1968 r. ustalono także wspólną taryfę celną wobec krajów trzecich. Aby umożliwić swobodny przepływ towarów, zniesiono wszelkie ograniczenia ilościowe (zakazy importu i eksportu, kontyngenty) oraz środki równoważne ograniczeniom ilościowym np. regulacje dotyczące norm technicznych, składu produktu, rodzaju opakowania itp. Wszystkie towary na rynku Unii podlegają tym samym normom i wymogom certyfikacyjnym i powinny być obłożone takimi samymi podatkami.
Zasada wolnego przepływu towarów dotyczy zarówno wyrobów przemysłowych, jak i produktów rolnych oraz spożywczych. Wszystkie towary, które są produkowane i sprzedawane w jednym z krajów członkowskich zgodnie z tamtejszymi przepisami, mogą być oferowane także w innych krajach Wspólnoty. Ograniczenia przywozu, wywozu lub tranzytu mogą zostać wprowadzone jedynie pod warunkiem, że wymagają tego: względy moralności publicznej, porządku i bezpieczeństwa publicznego, ochrona zdrowia i życia ludzi, ochrona zwierząt i roślin, ochrona majątku narodowego posiadającego wartość artystyczną, historyczną lub archeologiczną oraz ochrona własności przemysłowej i handlowej. Wymienione zakazy i ograniczenia nie powinny jednak stanowić środka samowolnej dyskryminacji, ani utajonego ograniczania handlu między członkami Wspólnoty.
Swobodny przepływ osób
Mieszkańcy Wspólnoty mają zapewnione prawo do pracy, osiedlenia się, życia, korzystania ze świadczeń socjalnych oraz do minimum pomocy na rzecz integracji w wybranym przez siebie kraju bez względu na przynależność państwową.
Swoboda poruszania się pracowników obejmuje prawo do:
przyjmowania zaoferowanej pracy,
swobodnego przenoszenia się w tym celu w obrębie terytoriów państw członkowskich Wspólnoty,
przebywania w jednym z państw członkowskich Wspólnoty w celu podjęcia tam zatrudnienia,
zamieszkania po podjęciu zatrudnienia na terytorium jednego z państw członkowskich Wspólnoty.
Postanowienia te nie odnoszą się jednak do zatrudnienia w administracji publicznej.
Prawo pobytu mają nie tylko osoby aktywne ekonomicznie (pracujący lub poszukujący pracy) i ich rodziny, ale także studenci, emeryci i pozostali obywatele państw członkowskich, pod warunkiem, że posiadają oni wystarczające środki na utrzymanie oraz ubezpieczenie zdrowotne. Obywatele z innego kraju członkowskiego mają prawo do takiego samego traktowania jak pracownicy krajowi, prawo do równego wynagrodzenia i do korzystania z instytucji kształcenia. Unijne regulacje gwarantują także prawo do udziału we wszystkich świadczeniach socjalnych, także w dziedzinie edukacji i ochrony zdrowia (ulgi, zasiłki, stypendia itp.) oraz wzajemne uznawanie dyplomów. Oznacza to zniesienie wszelkiej dyskryminacji wobec pracowników państw członkowskich Wspólnoty, stosowanej ze względu na obywatelstwo w dziedzinie zatrudnienia, płac oraz innych warunków pracy.
Swobodny przepływ usług
Usługi to świadczenia wykonywane w ramach prowadzonej działalności handlowej, przemysłowej, rzemieślniczej oraz wolnych zawodów (np. lekarze, prawnicy). Wykonywanie usługi jest ograniczone czasowo i musi w jakiś sposób przekraczać którąś z granic wewnętrznych Wspólnoty.
Swoboda przepływu usług obejmuje trzy przypadki:
usługodawca udaje się na pewien czas do kraju usługobiorcy, aby wykonać usługę w innym kraju członkowskim,
usługobiorca udaje się do kraju usługodawcy i tam przyjmuje świadczenie (np. turyści),
usługodawca i usługobiorca pozostają w swoich krajach, a tylko usługa przekracza granicę (np. program telewizyjny).
Swobodny przepływu kapitałów i płatności
Zasada swobodnego przepływu płatności jest niezbędna dla swobodnego przepływu towarów, pracowników, usług. Bez niej niemożliwa byłaby zapłata za towary wysłane za granicę, przesłanie należności za usługę, a także wynagrodzenia za pracę osoby pracującej w innym kraju członkowskim.
Zasada swobodnego przepływu kapitału obejmuje transakcje finansowe nie związane z przepływem towarów, usług i osób. Liberalizacja przepływu kapitałów napotykała wiele przeszkód i ograniczeń. Konieczne były liczne wytyczne i zalecenia umożliwiające dopasowanie przepisów prawnych i administracyjnych w celu regulacji rynku kapitałowego. Obejmowały one przede wszystkim działalność banków, kontrolę bankową, obrót papierami dewizowymi, warunki dopuszczania na giełdy, prawo podatkowe itp. Dopiero w 1988 r. podjęto decyzję o całkowitej liberalizacji przepływu kapitału. Zgodnie z ustalonym wielostopniowym programem przepływ kapitału został zliberalizowany 1 stycznia 1993 r.
Swobodny przepływ kapitału daje obywatelom i przedsiębiorstwom prawo do założenia konta bankowego w każdym z krajów członkowskich oraz do nieograniczonego transferu środków pomiędzy krajami. Mogą oni lokować posiadany kapitał, a także uzyskiwać kredyty na całym obszarze Wspólnoty.
Program budowy jednolitego rynku wewnętrznego został w zasadniczej części zrealizowany i wpłynął na poprawę wyników gospodarczych państw członkowskich. Sprzyjało temu poparcie dla działań Wspólnoty ze strony kręgów gospodarczych oraz grup społecznych. Utworzenie wspólnego rynku umożliwiło lepszą alokację czynników produkcji, zwiększenie skali produkcji i osiąganie płynących z tego korzyści, zapewnienie swobodnej konkurencji i stwarzanie zachęt do inwestowania.
Historia integracji walutowej
Traktat Rzymski nie zawierał wyraźnych uregulowań dotyczących integracji walutowej. Przepisy w nim zawarte dotyczyły realizacji celów narodowych, a nie celów Wspólnoty. Zgodnie z artykułem 104 każdy członek Wspólnoty prowadzi politykę gospodarczą, niezbędną do zapewnienia równowagi całości swego bilansu płatniczego oraz umocnienia zaufania do swej waluty, czuwając przy tym nad zapewnieniem wysokiego poziomu zatrudnienia oraz stałości cen. Aby ułatwić realizację celów wymienionych w artykule 104, członkowie Wspólnoty koordynują swoją politykę gospodarczą. Organizują oni w tym celu współpracę między właściwymi działami swoich administracji oraz między swoimi bankami centralnymi (art. 105). Na mocy przepisu zawartego w artykule 106 każdy członek Wspólnoty zobowiązuje się zezwolić na dokonywanie, w walucie państwa członkowskiego, w którym zamieszkuje wierzyciel lub beneficjent płatności związanych z wymianą towarów, usług i kapitałów, jak również transferem kapitałów i płac, w zakresie w jakim zgodnie z Traktatem zostanie objęty zwolnieniami przepływ towarów, usług, kapitałów i osób między członkami Wspólnoty. Traktat przewidywał więc jedynie taki stopień liberalizacji przepływu kapitałów jaki był niezbędny do funkcjonowania wspólnego rynku. Odnośnie polityki walutowej traktat zobowiązywał kraje członkowskie do traktowania prowadzonej przez nie polityki w dziedzinie kursu waluty jako zagadnienie interesujące wszystkich członków Wspólnoty.
Szczegółowa regulacja sfery walutowej nie była konieczna gdyż sprawnie, bez większych zakłóceń, działał Międzynarodowy System Walutowy z Bretton Woods, do którego należały kraje Wspólnoty. Był to system kursów stałych okresowo dostosowywanych. W ramach EWG koordynacją polityk pieniężnych i współpracą w kwestiach monetarnych zajmował się Komitet Walutowy utworzony w 1958 r. oraz Komitet Gubernatorów Banków Centralnych, który powstał w 1964 r. Było to tzw. Podejście koordynacyjne, które stało się punktem wyjścia dla opracowania koncepcji Unii Gospodarczej i Walutowej.
Kryzys gospodarczy lat 70 - tych (wzrost bezrobocia, wzrost inflacji) negatywnie wypłynął na funkcjonowanie Międzynarodowego Systemu Walutowego (rewaluacja marki niemieckiej, dewaluacja franka francuskiego). Powstała konieczność obrony przed regresem osiągniętej integracji gospodarczej i rozwoju handlu pomiędzy krajami Wspólnoty. Państwa członkowskie postanowiły podjąć działania prowadzące do integracji gospodarczej i utworzenia jednolitego obszaru gospodarczego i walutowego - Unii Gospodarczej i Walutowej. Utworzenie takiej Unii miało umocnić pozycję Wspólnoty w świecie oraz wpłynąć na wzrost dobrobytu w krajach członkowskich.
4.1. 1969 r. - decyzja o utworzeniu Unii Gospodarczej i Walutowej (UGiW)
W 1969 r. zgromadzeni w Hadze szefowie państw i rządów krajów EWG podjęli decyzję o utworzeniu Unii Gospodarczej i Walutowej (UGiW). Utworzenie takiej Unii miało umocnić pozycję Wspólnoty w świecie oraz wpłynąć na wzrost dobrobytu w krajach członkowskich. Powołano grupę ekspertów, którzy w ramach Komitetu Wernera przygotowali Raport w sprawie stopniowego wprowadzenia w życie UGiW. Raport Wernera określający kształt Unii został przyjęty przez Radę Europejską w 1971 r. Zgodnie z Raportem miała ona zostać utworzona w trzech etapach do 1980 r. Istotą tego planu była koordynacja polityki gospodarczej, która miała stworzyć podstawy do integracji walutowej.
Trudności ekonomiczne w państwach członkowskich (załamanie się systemu walutowego z Bretton Woods, upłynnienie kursu dolara, szok naftowy (1973 r.), częste zmiany kursów walut) doprowadziły jednak do zaniechania procesu integracji gospodarczej i walutowej. Jedynym rezultatem dotychczasowych dążeń do integracji walutowej był tzw. "wąż walutowy". Z powodu zawieszenia wymienialności dolara na złoto i upłynnienia kursu tej waluty, kraje Wspólnoty przyjęły margines wahań kursów walut narodowych w stosunku do dolara na poziomie do ± 2,25 %, co dawało 4,5 % łącznie. W 1972 r. kraje te podjęły decyzję o zmniejszeniu dopuszczalnej marży wahań kursów walut krajów EWG względem siebie do 2,25 % łącznie od kursu centralnego. Powstał więc "wąż o długości 2,25 % poruszający się w tunelu o szerokości 4,5 %". Tunel stanowiły granice odchyleń kursowych walut w stosunku do dolara, a węża granice odchyleń kursów walut krajów EWG względem siebie.
W związku z funkcjonowaniem węża banki centralne krajów EWG musiały podejmować interwencje na rynkach walutowych w dwóch sytuacjach, kiedy:
zmiana kursu danej waluty w stosunku do dolara przekraczała granice tunelu - interwencje w dolarach,
zmiana kursu danej waluty w stosunku do walut krajów EWG przekraczała dopuszczalne granice - interwencje w walutach wspólnotowych.
Ponieważ potrzebne były środki pieniężne na interwencje na rynkach walutowych w celu utrzymania pożądanego kursu waluty, w 1973 r. kraje EWG utworzyły Europejski Fundusz Współpracy Walutowej (EFWW). Fundusz ten miał za zadanie udzielać narodowym bankom centralnym kredytów na cele interwencyjne, a także koordynować politykę prowadzoną przez banki centralne państw członkowskich. Aby mógł on realizować swoją funkcję, banki centralne oddały mu po 20 % posiadanych rezerw dewizowych. EFWW istniał do końca 1993 r., a więc do powstania Europejskiego Instytutu Monetarnego.
Utworzony system funkcjonował niestety w sposób daleki od założeń (częste zmiany kursów centralnych), dlatego konieczność stabilizacji kursów walut w ramach integracji gospodarczej skłoniła do poszukiwania nowych rozwiązań.
4.2. 05.12.1978 r. - powołanie Europejskiego Systemu Walutowego (ESW)
Europejski System Walutowy został utworzony na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 grudnia 1978 r. Działalność rozpoczął w 1979 r. i zastąpił istniejący do tej pory "wąż walutowy".
Europejski System Walutowy został oparty na trzech elementach, były to:
Europejska jednostka walutowa - ECU,
Mechanizm interwencji,
Mechanizmy kredytowe.
ECU
Podstawowym składnikiem ESW była Europejska Jednostka Walutowa (ECU). ECU była jedynie jednostką rozrachunkową, nie miała fizycznej postaci (banknoty, monety). Stanowiła ona koszyk złożony z określonej ilości walut krajów członkowskich Wspólnoty.
Ilość waluty wchodzącej w skład koszyka zależała przede wszystkim od:
udziału dochodu narodowego kraju w dochodzie narodowym tworzonym przez wszystkie kraje należące do Wspólnoty,
udziału eksportu i importu kraju w eksporcie i imporcie krajów należących do Wspólnoty.
znaczenia danej waluty jako denominatora instrumentów rynku kapitałowego i pieniężnego (ilość transakcji w danej walucie na obu rynkach).
Waga waluty w koszyku to stosunek pomiędzy ilością danej waluty wchodzącej w skład ECU, a wartością ECU wyrażoną w tej walucie. Natomiast wartość ECU wyrażona w jednej z walut składowych jest równa sumie ilości tej waluty w koszyku ECU i ilości pozostałych walut składowych ECU, przeliczonej na tę walutę po obowiązującym kursie centralnym.
Np. w 06.03.1995 r. 1 ECU = 1.91007 DM, a w skład ECU wchodziło 0.6242 DM to waga marki wynosiła 0,6242/1,91007*100 % = 32,68 %1.
01.01.1994 r. skład koszyka zamrożono i ostatecznie wchodziło doń 12 walut, a więc waluty wszystkich obecnych członków Unii Europejskiej z wyjątkiem Austrii, Szwecji i Finlandii. Skład ECU i wagę poszczególnych walut zawiera Tabela 1.
Funkcje ECU:
miernik wartości w mechanizmie kursowym,
podstawa określania wskaźnika odchyleń kursów walut od kursu centralnego,
środek płatniczy do rozliczeń operacji w ramach interwencji na rynku walutowym,
środek płatniczy do rozliczeń między władzami Wspólnoty Europejskiej.
Pierwsza emisja ECU została przeprowadzona przez Europejski Fundusz Współpracy Walutowej. EFWW przekazywał do dyspozycji każdego państwa członkowskiego pewną kwotę ECU w zamian za 20 % zapasów złota i 20 % rezerw dolarowych znajdujących się w banku centralnym danego państwa. Kwota kreowanych w ten sposób ECU zmieniała się w zależności od wielkości rezerw złota i dolarów będących w posiadaniu poszczególnych krajów oraz pod wpływem wahań kursu dolara amerykańskiego i ceny złota na rynku londyńskim.
Tabela 1. Skład ECU i waga poszczególnych walut
Waluty |
Ilość walut w ECU |
Waga waluty w ECU w % |
|
|
|
21 IX 1989 |
8 III 1996 |
Marka RFN |
0,624200 |
30,09 |
32,97 |
Frank francuski |
1,332000 |
19,00 |
20,53 |
Funt brytyjski |
0,087840 |
13,00 |
10,49 |
Lir włoski |
151,800000 |
10,16 |
7,59 |
Gulden holenderski |
0,219800 |
9,40 |
10,37 |
Frank belgijski i luksemburski |
3,431000 |
7,89 |
8,81 |
Peseta hiszpańska |
6,885000 |
5,31 |
4,32 |
Korona duńska |
0,197600 |
2,45 |
2,70 |
Funt irlandzki |
0,008552 |
1,10 |
1,05 |
Escudo portugalskie |
1,393000 |
0,80 |
0,71 |
Drachma grecka |
1,440000 |
0,80 |
0,47 |
Źródło: L. Ciamaga (i in.), Unia Europejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998 r., s. 219.
Mechanizm kursowo - interwencyjny.
Przedział wahań kursów rynkowych pomiędzy walutami krajów Wspólnoty został ściśle określony. Kursy te mogły odchylać się do ± 2,25 %
(lub ± 6 % dla krajów słabszych np. Hiszpanii i Portugalii) wokół bilateralnych kursów centralnych. Przedział ten na skutek licznych kryzysów i trudności w utrzymaniu wahań kursów walut w tak wąskich granicach został w 1993 r. rozszerzony do ± 15 %. Miało to zapobiec rezygnacji państw Wspólnoty z uczestnictwa w ESW.
Przymusowe interwencje banków centralnych na rynkach walutowych polegały na tym, że jeżeli kurs jednej waluty w stosunku do drugiej za bardzo wzrósł lub zmalał, to banki centralne państw zainteresowanych miały obowiązek podjąć kroki zaradcze, a więc bank państwa którego waluta osiągnęła zbyt niski kurs sprzedawał na swoim rynku dewizy, których kurs się obniżył, a bank państwa o silnej walucie kupował odpowiednią ilość waluty słabszej. Do 1993 r. interwencji przymusowych było niewiele ponieważ banki interweniowały dużo wcześniej zanim jeszcze kurs waluty osiągną granice przedziału dopuszczalnych wahań. Tylko w wypadku gdy interwencje nie przynosiły pożądanych efektów, możliwa była zmiana kursów centralnych między ECU a walutami członkowskimi.
Państwa członkowskie straciły prawo do samodzielnego podejmowania decyzji o dewaluacji bądź rewaluacji swojej waluty. Mogły jedynie ubiegać się o wyrównanie parytetów w ramach porozumienia międzyrządowego. Zmiana kursów podstawowych mogła nastąpić tylko na wniosek Komitetu Walutowego przy współdziałaniu Komisji według ustalonej procedury.
4.2.3. Mechanizm kredytowy
Jeżeli została osiągnięta dolna lub górna granica przedziału wahań kursów walut banki centralne dokonywały interwencji na rynkach walutowych. Przy braku wystarczających środków na taką interwencję, banki te korzystały z wzajemnej pomocy kredytowej. Europejski Fundusz Współpracy Walutowej spełniał taką samą funkcje jak w czasie funkcjonowania "węża walutowego", a więc m. in. udzielał kredytów bankom centralnym państw należących do ESW.
4.3. 1989 r. - Raport Komitetu Delorsa - plan integracji gospodarczej i walutowej
Decyzja podjęta na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego o zakończeniu budowy jednolitego rynku wewnętrznego stała się silnym bodźcem do przyśpieszenia integracji walutowej. Aby zapewnić efektywne funkcjonowanie tego rynku zaistniała konieczność odpowiednich dostosowań także w sferze pieniężnej. Pozytywne skutki realizacji rynku wewnętrznego mogły ujawnić się dopiero po wprowadzeniu stałych kursów wymiany walut lub wspólnej waluty. Niezbędne stało się więc prowadzenie intensywnej współpracy w zakresie polityki walutowej. Rozwiązaniem miała stać się Unia Gospodarcza i Walutowa.
Szefowie państw i rządów zebrani w 1988 r. w Hanowerze powołali Komitet, którego zadaniem było zaproponowanie konkretnych działań i etapów dochodzenia do UGiW. Komitet Delorsa (od nazwiska przewodniczącego Komisji Europejskiej), złożony z gubernatorów banków centralnych krajów Wspólnoty oraz niezależnych ekspertów, opracował raport, zawierający propozycje dotyczące integracji gospodarczej i walutowej. Raport Delora został opublikowany w 1989 r.
Raport uzasadniał potrzebę realizacji UGiW, określał jej warunki wstępne oraz propozycje etapów tworzenia Unii. UGiW miała być końcowym rezultatem integracji gospodarczej i stanowić dwie integralne części:
Unia Walutowa - obszar walutowy na którym zapewnione są:
pełna i nieodwracalna wymienialność walut,
całkowita liberalizacja transakcji kapitałowych i pełna integracja rynku finansowego,
eliminacja wahań kursów walutowych oraz nieodwołalne usztywnienie parytetów walutowych;
Unia Gospodarcza - obszar gospodarczy na którym zapewnione są:
jednolity rynek w ramach którego kapitały, towary, usługi i siła robocza mogą się swobodnie przemieszczać,
polityka konkurencji mająca na celu zapewnienie niezakłóconego funkcjonowania rynku wewnętrznego (nieograniczony dostęp do rynku),
wspólna polityka umożliwiająca przemiany struktury w gospodarce krajów członkowskich, zapobieganie pogłębianiu się dysproporcji między krajami (bo zabraknie instrumentu zmiany kursu walutowego),
koordynacja polityki makroekonomicznej, a w szczególności określenie reguł unikania nadmiernego deficytu budżetowego oraz polityka antyinflacyjna
Raport Delorsa przewidywał trzy etapy utworzenia UGiW. W pierwszym etapie kraje Wspólnot Europejskich miały zapewnić pełną swobodę przepływu kapitału, a także ulepszyć mechanizm funkcjonowania ESW i zacieśnić współpracę pomiędzy narodowymi bankami centralnymi. Etap ten miało zakończyć ustalenie działań, które będą realizowane w kolejnych dwóch etapach oraz wynegocjowanie traktatu zawierającego poprawki do Traktatu Rzymskiego.
Drugi etap drugi realizacji UGiW (lata 1994 - 1998)
Traktat z Maastricht ustalił termin rozpoczęcia drugiego etapu tworzenia UGiW na 1 stycznia 1994 r. W drugim etapie kraje zobowiązały się do koordynacji polityki pieniężnej i makroekonomicznej oraz unikania nadmiernego deficytu budżetowego oraz do zapewnienia niezależności swojego banku centralnego.
1 stycznia 1994 r. został zamrożony skład kursowy koszyka ECU oraz po rozwiązaniu Komitetu Gubernatorów Banków Centralnych i Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej powstał Europejski Instytut Monetarny (EIM).
Głównym zadaniem EIM była kontrola zobowiązań wynikających z drugiego etapu utworzenia Unii, a przede wszystkim:
umacnianie współpracy między narodowymi bankami centralnymi,
umacnianie koordynacji narodowych polityk pieniężnych oraz dążenie do zapewnienia stabilności cen,
kontrola funkcjonowania Europejskiego Systemu Walutowego,
przygotowanie dokumentów i procedur koniecznych do prowadzenia w UGiW jednolitej polityki walutowej,
przygotowanie zasad operacji, które będą podejmowane przez narodowe banki centralne w ramach Europejskiego Systemu Banków Centralnych,
przygotowanie emisji banknotów nowego pieniądza.
EIM przejął zadania, a wraz z nimi także aktywa i pasywa Europejskiego Funduszu Współpracy Walutowej. EIM prowadził działania przygotowawcze, aby w przyszłości Europejski System Banków Centralnych mógł sprawnie podjąć realizację swych zadań. EIM nie posiadał żadnych wiążących uprawnień.
Mógł on tylko:
formułować, nie mające mocy wiążącej, opinie lub zalecenia odnośnie ogólnej orientacji polityki walutowej i polityki kursów walut, jak również związanych z nimi środków wprowadzanych w każdym państwie członkowskim,
przedkładać opinie lub zalecenia rządom i Radzie UE odnośnie kierunków działań mogących wpływać na wewnętrzną lub zewnętrzną sytuację walutową we Wspólnocie, a zwłaszcza na funkcjonowanie Europejskiego Systemu Walutowego,
wydawać władzom walutowym państw członkowskich zalecenia odnośnie prowadzenia ich polityki walutowej.
EIM pełnił swoją funkcję do czasu powołania Europejskiego Banku Centralnego, kiedy to uległ rozwiązaniu.
W 1995 r. podczas Szczytu w Madrycie Rada Europejska przyjęła Zieloną księgę dotyczącą problemów przejścia do wspólnej waluty. W Zielonej Księdze zawarto m. in. harmonogram wprowadzania nowej waluty. W trakcie madryckiego szczytu zdecydowano także, że wspólna waluta europejska zostanie nazwana EURO.
Aby zagwarantować dyscyplinę budżetowej nie tylko przed utworzeniem Unii Walutowej, ale i w trakcie jej funkcjonowania w 1996 r. Rada Europejska przyjęła Pakt Stabilizacji i Rozwoju. Zgodnie z postanowieniami Paktu w normalnych warunkach deficyty budżetowe powinny być zrównoważone, a w okresie złej koniunktury nie mogą przekraczać 3 % PKB. W przypadku gdy deficyt budżetowy zostanie uznany za zbyt wysoki, państwo karane jest sankcjami ze strony Rady Europejskiej. Kara polega na obowiązku złożenia nieoprocentowanego depozytu stabilizacyjnego. Jeżeli dany kraj w ciągu dwóch lat nie zlikwiduje nadmiernego deficytu, depozyt przemienia się w karę finansową, której wysokość zawarta jest w przedziale 0,2 do 0,5 % PKB w zależności od skali przekroczenia granicy 3 % PKB4.
Utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej - Trzeci etap realizacji UGiW (01.01.1999 r.)
Kraje UE w protokole dołączonym do Traktatu z Maastricht potwierdziły, że akceptacja przez nie postanowień Traktatu daje nieodwracalny charakter przejściu Wspólnoty w finalne stadium tworzenia UGiW, do którego dążyć będą wszystkie państwa. Powinny więc one respektować wolę Wspólnoty rozpoczęcia trzeciego etapu i nie przeszkadzać sobie nawzajem w dążeniu do tego wspólnego celu.
Przejście do trzeciego etapu uzależniono od tempa dostosowania gospodarek krajów UE do wymogów dotyczących sytuacji ekonomicznej, określonych w Traktacie z Maastricht. Traktat przewidywał składanie Radzie UE przez Komisję Europejską i EIM raportów o sytuacji gospodarczej poszczególnych państw i stopniu wypełnienia stawianych im wymagań. Celem tych działań było zbliżenie poziomu rozwoju gospodarek krajów członkowskich.
Kryteria wejścia kraju do Unii Gospodarczej i Walutowej określone w Traktacie z Maastricht:
Roczny wskaźnik wzrostu cen w państwie członkowskim nie może być wyższy niż 1,5 punktu procentowego od średniej stopy inflacji w trzech krajach UE o najlepszych pod tym względem wskaźnikach;
Wysokość deficytu budżetowego nie może przekroczyć 3 % PKB;
Wysokość długu publicznego nie może przekroczyć 60 % PKB;
Wysokość średniej nominalnej długookresowej stopy procentowej nie może przekroczyć o więcej niż dwa punkty procentowe średniej nominalnej długookresowej stopy procentowej w trzech krajach UE o najniższym rocznym wskaźniku inflacji;
Państwo członkowskie w ramach mechanizmu kursowego Europejskiego Systemu Walutowego przez co najmniej dwa lata musi zachować normalny przedział wahań kursów walut. W tym okresie waluta tego państwa nie może być dewaluowana w stosunku do walut innych krajów UE.
Komisja Europejska i EIW miały za zadanie sporządzić do końca 1996 r. raporty o wynikach gospodarczych państw członkowskich. Na tej podstawie Rada UE złożona z ministrów gospodarki i finansów dokonała oceny (kwalifikowaną większością głosów) w jakim stopnia każde z państw spełniło ustalone kryteria i czy zostały one spełnione przez większość członków UE. Następnie do 31.12.1996 r. szefowie państw i rządów (Rada Europejska) mieli rozstrzygnąć czy większość państw wypełniło kryteria zbieżności. W przypadku pozytywnej decyzji należało do końca 1997 r. ustalić termin rozpoczęcia trzeciego etapu integracji.
Istotne postanowienie stanowiło, że jeżeli do końca 1997 r. nie zostanie ustalona data rozpoczęcia trzeciego etapu tworzenia Unii Walutowej, to etap ten rozpocznie się 1 stycznia 1999r., bez względu na liczbę państw gotowych do wejścia do Unii. Rada Europejska miała za zadanie do 1 lipca 1998 r. określić, które kraje zostaną członkami Unii Walutowej.
25 marca 1998 r. - Komisja Europejska rekomendowała 11 państw, które wprowadziły wspólną walutę. Ocenę stanu gospodarek państw kandydujących do UGiW, dokonaną na podstawie kryteriów określonych w Traktacie z Maastricht, zawiera Tabela 2.
Tabela 2. Realizacja kryteriów wejścia do Unii Walutowej, określonych w Traktacie z Maastricht
Państwo |
Roczny wskaźnik |
Deficyt budżetowy |
Dług publiczny |
Długoterminowa |
należy |
|||
|
1997 |
1998 |
1997 |
1998 |
1997 |
1998 |
1998 |
|
Kryteria |
3,2 |
3,0 |
60,0 |
7,7 |
tak |
|||
Austria |
1,1 |
1,5 |
2,5 |
2,3 |
66,1 |
64,7 |
5,6 |
tak |
Belgia |
1,4 |
1,3 |
2,1 |
1,7 |
122,2 |
118,1 |
5,7 |
tak |
Dania |
1,9 |
2,1 |
-0,7 |
-1,1 |
65,1 |
59,5 |
6,2 |
tak |
Finlandia |
1,3 |
2,0 |
1,1 |
-0,3 |
55,8 |
53,6 |
5,9 |
tak |
Francja |
1,2 |
1,0 |
3,0 |
2,9 |
58,0 |
58,1 |
5,5 |
tak |
Grecja |
5,2 |
4,5 |
4,0 |
2,2 |
108,7 |
107,7 |
9,8 |
tak |
Hiszpania |
1,8 |
2,2 |
2,6 |
2,2 |
68,8 |
67,4 |
6,3 |
tak |
Holandia |
1,8 |
2,3 |
1,4 |
1,6 |
72,1 |
70,0 |
5,5 |
tak |
Irlandia |
1,2 |
3,3 |
-0,9 |
-1,1 |
66,3 |
59,5 |
6,2 |
tak |
Luksemburg |
1,4 |
1,6 |
-1,7 |
-1,0 |
6,7 |
7,1 |
5,6 |
tak |
Niemcy |
1,4 |
1,7 |
2,7 |
2,5 |
61,3 |
61,2 |
5,6 |
tak |
Portugalia |
1,8 |
2,2 |
2,5 |
2,2 |
62,0 |
60,0 |
6,2 |
tak |
Szwecja |
1,9 |
1,5 |
0,8 |
-0,5 |
76,6 |
74,1 |
6,5 |
nie |
W. Brytania |
1,8 |
2,3 |
1,9 |
0,6 |
53,4 |
53,0 |
7,0 |
nie |
Włochy |
1,8 |
2,1 |
2,7 |
2,5 |
121,6 |
118,1 |
6,7 |
tak |
Polska |
13,0 |
11,8 |
2,7 |
2,8 |
49,8 |
43,7 |
- |
- |
Źródło: „Rzeczpospolita” 21.04.98 r.
30 kwietnia 1998 r. Parlament Europejski głosował nad raportem dotyczącym krajów spełniających kryteria konwergencji.
1 maja 1998 r. ministrowie finansów UE sporządzili listę państw które mogły utworzyć UGiW.
2 maja 1998 r. w Brukseli Rada Europejska podjęła ostateczną decyzję o tym, które państwa zostały członkami UGiW w dniu jej powstania, 1 stycznia 1999 r. Było to 11 państw: Austria, Belgia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Niemcy, Portugalia i Włochy.
W pierwszym etapie do UGiW nie przystąpiły: Grecja, Dania, Wielka Brytania, i Szwecja. Wobec Wielkiej Brytanii i Danii zastosowano specjalne ustępstwa, które były konieczne aby Traktat został ratyfikowany przez te państwa. Wielka Brytania nie zgadzała się na oddanie uprawnień do prowadzenia polityki pieniężnej na rzecz ESBC, dlatego uzyskała możliwość rezygnacji z wejścia do Unii Walutowej. W przypadku Dani wejście do takiej Unii uniemożliwił wynik referendum. Propozycja przystąpienia do Unii Walutowej została odrzucona przez obywateli. W 2000 r. w Danii odbyło się drugie referendum w sprawie przystąpienia tego państwa do Unii Walutowej, podczas którego Duńczycy kolejny raz odrzucili możliwość wstąpienia Danii do Unii Walutowej. Pozostałe dwa państwa Grecja i Szwecja nie wypełniły kryteriów Traktatu. Jednak już po dwóch latach, 1 stycznia 2001 r. Grecja została dwunastym członkiem Unii. Każde z trzech państw pozostających poza strefą euro może w zostać przyjęte do UGiW w charakterze pełnoprawnego członka. Musi tylko wypełnić kryteria gospodarcze oraz zgłosić chęć i gotowość do członkostwa.
Wprowadzenie wspólnej europejskiej waluty - EURO
31 grudnia 1998 r. wyznaczono kursy walut państw UGiW wobec euro, a 1 stycznia 1999 r. euro stało się prawnym środkiem płatniczym na terenie krajów UGiW (Tabela 3).
Tabela 3. Wartość 1 euro
Austria |
1 euro = 13,7603 szylingów |
Belgia |
1 euro = 40,3399 franków |
Finlandia |
1 euro = 5,94573 marek |
Francja |
1 euro = 6,55957 franków |
Hiszpania |
1 euro = 166,386 peset |
Holandia |
1 euro = 2,20371 guldenów |
Irlandia |
1 euro = 0,787564 funta |
Luksemburg |
1 euro = 40,3399 franków |
Niemcy |
1 euro = 1,95583 marki |
Portugalia |
1 euro = 200,482 eskudo |
Włochy |
1 euro = 1936,27 lirów |
Źródło: K. Jakubiszyn, B. Karski, D. Rybińska, EURO - nowa waluta, Twigger S.A., Warszawa 1999 r., s. 25 - 26.
W okresie od 1 stycznia 1999 r. do 1 stycznia 2002 r. waluty narodowe pozostaną w obiegu. Będzie istniała prawna równorzędność walut narodowych i euro. Czas ten jest niezbędny na wydrukowanie banknotów i wybicie monet euro. Euro będzie natomiast wykorzystywane w operacjach bezgotówkowych, choć sklepy i restauracje nie mają obowiązku przyjmowania zapłaty kartą lub czekiem w euro. Nie mają też obowiązku wywieszania podwójnych cen. Muszą tylko jasno zaznaczyć czy przyjmują płatności w euro, czy nie. Banki na żądanie klienta mają obowiązek przeliczyć jego konto na euro, ale odwrotna operacja jest niemożliwa. W okresie tym każdy klient może utrzymywać rachunek bankowy w walucie narodowej. 1 stycznia 2002 r. zostaną wprowadzone do obiegu banknoty i monety euro. Przez 6 miesięcy będą się one znajdować w obiegu razem z banknotami i monetami walut narodowych. 1 lipca 2002 r. nastąpi wycofanie z obiegu banknotów i walut narodowych.
Kandydaci do Unii
Unia Europejska dla wielu państw stała się celem polityki zagranicznej. Zwłaszcza po upadku socjalizmu wiele państw skierowało swoją aktywność w kierunku integracji z UE.
Obecnie do wspólnoty kandydują :
państwa z tzw. I grupy :
- Polska,
- Czechy,
- Węgry,
- Estonia,
- Słowenia,
- Cypr,państwa II grupy :
- Słowacja,
- Litwa,
- Łotwa,
- Rumunia,
- Bułgaria,
- Malta.
Oficjalne nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Polską a Europejską Wspólnotą Gospodarczą (EWG) nastąpiło we wrześniu 1988 r. Pierwsze negocjacje dotyczyły umowy o handlu oraz współpracy gospodarczej, którą ostatecznie podpisano w Warszawie 19 września 1989 r. Realizacja umowy spowodowała, że od 1990 r. państwa członkowskie Wspólnot stały się głównym partnerem handlowym Polski.
W dniach 14-15 lipca 1989 r. na szczycie paryskim siedmiu najbardziej uprzemysłowionych państw świata podjęto decyzję o pomocy ekonomicznej dla Polski i Węgier, a następnie Rada Ministrów WE 18 grudnia 1989 r. stworzyła podstawę prawną do funkcjonowania programu PHARE. Pomoc w ramach PHARE została później rozszerzona na inne państwa Europy Środkowej i Wschodniej.
Również w lipcu 1989 r. powołano do życia Przedstawicielstwo RP przy WE w Brukseli (w 1990 roku pierwszym ambasadorem został Jan Kułakowski - do czerwca 1996).
25 maja 1990 r. Polska złożyła w Brukseli oficjalny wniosek o rozpoczęcie negocjacji umowy o stowarzyszeniu ze Wspólnotami Europejskimi. Rezultatem tych rozmów był Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzeczpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi (podpisany 16 grudnia 1991 r.). Konsekwencją takiej polityki było powołanie 26 stycznia 1991 r. Pełnomocnika Rządu do Spraw Integracji Europejskiej oraz
Pomocy Zagranicznej działającego w Urzędzie Rady Ministrów ( Jacek Saryusz - Wolski).
Formalnym potwierdzeniem polskich dążeń do uzyskania członkostwa w Unii Europejskiej było złożenie przez Ministra Spraw Zagranicznych RP 8 kwietnia 1994 r. w Atenach oficjalnego wniosku w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej.
8 sierpnia 1996 r. powstał Komitet Integracji Europejskiej (pierwsze inauguracyjne posiedzenie odbyło się 12.11.1996 r.), zespół określonych ustawą ministrów. Jest to instytucja odpowiedzialna za proces integracji europejskiej w Polsce. Na miejsce urzędu Pełnomocnika Rządu do Spraw Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej powołano Urząd Komitetu Integracji Europejskiej (rozpoczął działalność od 16.10 1996 r., pierwszym szefem była Danuta Hübner), który stał się państwową jednostką organizacyjną obsługującą Komitet Integracji Europejskiej.
Realizując politykę integracyjną Rada Ministrów RP 28 stycznia 1997 r. przyjęła Narodową Strategię Integracji, dokument systematyzujący dotychczasowe przedsięwzięcia integracyjne i określający zadania dostosowawcze w okresie bezpośrednio poprzedzającym członkostwo.
W marcu 1998 r. Rada Ministrów RP przyjęła Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa w Unii Europejskiej (NPPC). Dokument ten określa kierunek koniecznych działań dostosowawczych oraz określa harmonogram ich realizacji , jest aktualizowany co roku, aby był zgodny z kolejnymi wersjami Partnerstwa dla Członkostwa i był spójny ze zobowiązaniami zawartymi w stanowiskach negocjacyjnych. Negocjacje akcesyjne Polski rozpoczęły się 31 marca 1998 r.
Stopień przystosowania do wymogów traktatu z Maastricht
Państwo |
Stopień przystosowania w % |
Bułgaria |
36 |
Czechy |
62 |
Estonia |
72 |
Litwa |
56 |
POLSKA |
58 |
Rumunia |
19 |
Słowacja |
45 |
Słowenia |
60 |
Węgry |
70 |
Źródło: ING Barings
Etapy negocjacji
ETAPY |
UNIA EUROPEJSKA |
FORMALNA PŁASZCZYZNA NEGOCJACJI |
POLSKA |
ETAP I: PRZEGLĄD PRAWA |
KOMISJA EUROPEJSKA (TFAN) |
SESJE PRZEGLĄDU |
MIĘDZYRESORTOWY ZESPÓŁ DO SPRAW PRZYGOTOWANIA NEGOCJACJI AKCESYJNYCH Z UE ZESPÓŁ NEGOCJACYJNYCH |
ETAP II: OPRACOWANIE STANOWISK NEGOCJACYJNYCH |
ETAP V: RATYFIKACJA TRAKTATU AKCESYJNEGO |
SPOTKANIA MIĘDZYNARODOWEJ KONFERENCJI AKCESYJNEJ W BRUKSELI LUB W LUKSEMBURGU |
RADA MINISTRÓW RP ZESPÓŁ NEGOCJACYJNYCH |
ETAP III: NEGOCJACJE NA PODSTAWIE STANOWISK NEGOCJACYJNYCH |
RADA UNII EUROPEJSKIEJ (państwa członkowskie) |
SPOTKANIA MIĘDZYNARODOWEJ KONFERENCJI AKCESYJNEJ W BRUKSELI LUB W LUKSEMBURGU |
RADA MINISTRÓW RP ZESPÓŁ NEGOCJACYJNYCH |
ETAP IV: UZGODNIENIE TREŚCI TRAKTATU AKCESYJNEGO |
RADA UNII EUROPEJSKIEJ (państwa członkowskie) |
OSTATNIE SPOTKANIA MIĘDZYRZĄDOWEJ KONFERENCJI AKCESYJNEJ |
RADA MINISTRÓW RP ZESPÓŁ NEGOCJACYJNYCH |
ETAP V: RATYFIKACJA TRAKTATU AKCESYJNEGO |
PARLAMENTY NARODOWE PAŃSTW CZŁONKOWSKICH UE PARLAMENT EUROPEJSKI |
|
PARLAMENT RP SPOŁECZEŃSTWO POLSKIE W REFERENDUM |
Na podstawie publikacji Negocjacje Członkowskie KPRM 1999 r.
Polska prowadzi negocjacje o przystapienie do Unii Europejskiej w następujących obszarach:
1.Swobodny przepływ towarów
2. Swobodny przepływ osób
3. Swoboda świadczenia usług
4. Swobodny przepływ kapitału
5. Prawo spółek
6. Polityka konkurencji
7. Rolnictwo
8. Rybołówstwo
9. Polityka transportowa
10. Podatki
11. Unia Gospodarcza i Walutowa
12. Statystyka
13. Polityka Społeczna i zatrudnienia
14. Energia
15. Polityka przemysłowa
16. Małe i Średnie Przedsiębiorstwa
17. Nauka i badania
18. Edukacja, kształcenie młodzieży
19. Telekomunikacja i technologie informacyjne
20. Kultura i polityka audiowizualna
21. Polityka regionalna i koordynacja instrumentów strukturalnych
22. Środowisko
23. Ochrona konsumentów i zdrowia
24. Wymiar Sprawiedliwości i Sprawy Wewnętrzne
25. Unia celna
26. Stosunki zewnętrzne
27. Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa
28. Kontrola finansowa
29. Finanse i budżet
Porcedura procesu akcesyjnego
Państwo europejskie zgłasza do Rady Unii Europejskiej wniosek o członkostwo w UE |
|
Rada UE zwraca się do Komisji Europejskiej o wyrażenie opinni na temat wniosku |
|
Komisja przekłada Radzie Opinię o wniosku kandydata |
|
Rada podejmuje jedogłośnie decyzję o rozpoczęciu negocjacji z kandydatem |
|
Rada UE pod przewodnikiem Prezydencji Rady prowadzi negocjacje z kandydatem |
|
Komisja proponuje a Rada uzgadnia i jednocześnie przyjmuje wytyczne na temat stanowiska Unii w negocjacjach z kandydatem |
|
Między Unią a kandydatem zostaje uzgodniony projekt Traktatu Akcesyjnego |
|
Traktat Akcesyjny zostaje przedłożony Radzie UE i ParlamentowiEuropejskiemu |
|
Parlament Europejski wyraża zgodę na Traktat Akcesyjny absolutną większąścią głosów |
|
Rada jednogłośnie aprobuje Traktat Akcesyjny |
|
Państwa członkowskie i państwo kandydujące oficjalnie podpisują Traktat Akcesyjny |
|
Państwa członkowskie i państwo kandydujące ratyfikują Traktat Akcesyjny |
|
Po ratyfikacji Traktat Akcesyjny wchodzi w życie: Państwo kandydujące staje się członkiem UE |
Na podstawie publikacji Negocjacje Członkowskie KPRM 1999 r.
Zamknięte rozdział y w negocjacjach
Nr |
Obszar |
Przedstawienie |
Rozpoczęcie |
Tymczasowe zamknięcie |
1. |
Nauka i badania |
1. IX. 1998 |
10. XI. 1998 |
10. XI. 1998 |
2. |
Edukacja, kształcenie i młodzież |
1. IX. 1998 |
10. XI. 1998 |
10. XI. 1998 |
3. |
Polityka przemysłowa |
1. IX. 1998 |
10. XI. 1998 |
19. V. |
4. |
Małe i średnie przedsiębiorstwa |
1. IX. 1998 |
10. XI. 1998 |
10. XI. 1999 |
5. |
Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa |
1. IX. 1998 |
10. XI. 1998 |
06. IV. 2000 |
6. |
Telekomunikacja i technologie informacyjne |
1. IX. 1998 |
10. XI. 1998 |
19. V. |
7. |
Kultura i polityka audiowizualna |
1. IX. 1998 |
10. XI. 1998 |
4. XII. 2000 |
8. |
Unia celna |
11. XI. 1998 |
19. V. 1999 |
29. III.2001 |
9. |
Statystyka |
11. XI. 1998 |
19. IV. 1999 |
19. IV. 1999 |
10. |
Prawo spółek |
11. XI. 1998 |
19. V. 1999 |
28. XI. 2001 |
11. |
Ochrona konsumentów i zdrowia |
11. XI. 1998 |
19. IV. 1999 |
19. V. |
12. |
Stosunki zewnętrzne |
11. XI. 1998 |
19. V. 1999 |
12. XI. 1999 |
13. |
Unia gospodarcza i walutowa |
29. I. 1999 |
30. IX. 1999 |
7. XII. 1999 |
14. |
Polityka konkurencji |
29. I. 1999 |
19. V. 1999 |
|
15. |
Swobodny przepływ towarów |
29. I. 1999 |
22. V. 1999 |
29. III 2001 |
16. |
Rybołówstwo |
12. II. 1999 |
19. V. 1999 |
|
17. |
Energia |
31. V. 1999 |
12. XI.1999 |
27. VII.2001 |
18. |
Polityka społeczna i zatrudnienie |
31. V. 1999 |
30. IX. 1999 |
1. VI. 2001 |
19. |
Swobodny przepływ usług |
15. VII. 1999 |
12. XI. 1999 |
14. XI. 2000 |
20. |
Swobodny przepływ kapitału |
15. VII. 1999 |
30. IX. 1999 |
|
21. |
Polityka transportowa |
15. VII. 1999 |
12. XI. 1999 |
|
22. |
Swobodny przepływ osób |
30. VII. 1999 |
26. V. 2000 |
21. XII. 2001 |
23. |
Kontrola finansowa |
6. VIII. 1999 |
6. IV. 2000 |
14. VI.2000 |
24. |
Środowisko |
08. X. 1999 |
7. XII. 1999 |
26. X. 2001 |
25. |
Wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne |
08. X. 1999 |
26. V. 2000 |
|
26. |
Podatki |
22. X. 1999 |
7. XII.1999 |
|
27. |
Rolnictwo |
16. XII. 1999 |
14. VI. 2000 |
|
28. |
Polityka regionalna |
30. XI. 1999 |
6. IV. 2000 |
|
29. |
Finanse i budżet |
30. XI. 1999 |
26. V. 2000 |
|
Korzyści integracji dla Polski
Pomimo tych negatywów trzeba stwierdzić, że integracja Polski z Unią jest dla obu stron opłacalna. Unia powoli dostrzega swoje wady i stara się reformować w stronę amerykańskiego modelu. Może to jeszcze długo potrwać, ale kierunek zmian jest pozytywny. Dla Polski wstąpienie do UE może przynieś następujące korzyści :
możliwość prowadzenia działalności i pracowania na całym terenie Unii,
powiększenie prestiżu Polski i jej wiarygodności inwestycyjnej,
dostęp do najnowocześniejszych technologii,
uczestnictwo w jednym z największych centrów gospodarczych na świecie, potencjalnie ze wspólną walutą europejską,
swoboda przekraczania granic, honorowanie polskich dyplomów itd.
Literatura:
L. Ciamaga, Unia Europejska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998 r.
K. Jakubiszyn, B. Karski, D. Rybińska, EURO - nowa waluta, Twigger S.A., Warszawa 1999 r.
Broszuru informacyjne o Unii Europejskiej.
31
Wyszukiwarka