Samorząd w Niemczech

I. RYS HISTORYCZNY ROZWOJU SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

XVIII w. powiat

XIX w. gmina

• edykt Królewski z 19 listopada 1808 r.--> ordynacja miejska

- reforma Steinowska wprowadziła tzn. ustrój magistracki, jednak obejmowała tylko rdzennie pruskie miasta, w pozostałej części wprowadzono przeciwstawny samorząd francuski

• reńska ordynacja miejska z 15 maja 1856 r. zapoczątkowała burmistrzowski( reński) model gminy

- burmistrz miał prawo wybierać swoich pomocników

• ustawy z 1872 i 1891 zrównały gminę wiejską z miejską, wprowadzając samorząd terytorialny ze wszystkimi jego prawnymi konsekwencjami na tereny wiejskie

• okres Republiki Weimarskiej wybory pięcioprzymiotnikowe

• Konstytucja Weimarska z 11 sierpnia 1919 roku gwarantowała prawo do samorządu terytorialnego w granicach prawa

• Bawarska ordynacja gminna z 17 października 1927 r. wraz z ordynacją wittenberską z 1930 r. zapoczątkowała model organizacji gminy z wyraźną dominacją organów wybieralnych w wyborach powszechnych tzn. Ratsverfassung

• Okres władzy hitlerowskiej

• pruska ustawa ustrojowa gmin z 15 grudnia 1933 roku

• Pierwsza w historii wspólna dla całego obszaru państwa die Deutsche Gemeindeordung tj. niemiecka ordynacja gminna z 30 stycznia 1935 r.

• Zastąpienie demokratycznego systemu wyłaniania członków organów gminy ( w szczególności burmistrza) systemem uzgodnień czy wręcz mianowania przez NSDAP

• Strefa brytyjska: dyrektywa wrześniowa model angielski samorządu

• Strefa amerykańska:

- Bawaria 1952r. reforma samorządowa

- Badenia- Wirtembergia Ratsverfassung wzmocniony amerykańskimi wzorcami samorządowymi (wybór burmistrza przez ogół mieszkańców)

- Hesja przywróciła ustrój magistracki v. Steina

• Strefa francuska 1948 r. rozporządzenie nr 60 wprowadzające samorząd terytorialny na szczeblu zarówno gminy, jak i powiatu

• Ustrój samorządu terytorialnego dla Saary został ustalony ostatecznie po jej przyłączeniu do RFN w wyniku referendum z 23 października 1955 r.--> model reński(francuski)

• 1949 RFN

• NRD:

- ustrój rad

- utrzymano model gminy jednostkowej

- na wzór gminy radzieckiej wprowadzono gminy społeczne

- 17 maja 1990 r. parlament NRD uchwalił ustawę o samorządzie terytorialnym w gminach i powiatach NRD, która miała charakter ustawy konstytucyjnej

- 6 maja 1990 r. pierwsze wybory rady gmin na podstawie jednolitej dla całej NRD ordynacji samorządowej z 6 marca 1990 r.

> gmina miała prawo do stanowienia statutów lokalnych zawierających przepisy prawa miejscowego w zakresie zadań własnych oraz zadań zleconych na wyraźne upoważnienie ustawowe, jak również statutu głównego i budżetowego

- jednolita struktura wewnętrzna gminy

- organ stanowiący organ kolegialny pochodzący z wyborów (odpowiednik rady gminy), nazywany przedstawicielstwem gminnym

- burmistrz-> wybierany przez organ stanowiący, czteroletnia kadencja, kierował administracją gminną, reprezentował gminę na zewnątrz oraz przewodniczył wydziałowi głównemu.

- inne organy: obligatoryjny wydział główny, wydział finansowy i rachunkowości

• 3.10.1990 r.--> 5 nowych krajów związkowych prace nad ustawodawstwem samorządowym

• Konstytucja RFN z 23 maja 1949 r. --> demokratyczny i socjalny charakter samorządu, możliwość wyboru przedstawicielstwa

II. POZYCJA USTROJOWA GMINY

1. Ustrój państwa

• Dzisiaj: daleko posunięta autonomia poszczególnych landów wchodzących w skład państwa

• Konieczność podporządkowania się władz krajowych ustaleniom szczebla federalnego w sprawach dla niego zastrzeżonych, ale zarazem zapewnienie krajom wpływu na ich ostateczny kształt ( udział w Bundesracie) oraz prawie do swobodnego kształtowania ustroju samorządowego.

2. Charakter gminy i jej wielkość jako czynniki wyznaczające ustrój gminy

Zróżnicowanie między gminami ze względu na ich wielkość (liczebność mieszkańców) i wiejski lub miejski charakter. Wyróżnia się gminę w rozumienie obszaru niezurbanizowanego i miasto. Kategorie gmin w zależności od liczby mieszkańców są różne w poszczególnych krajach. Występują: miasta-kraje, duże miasta wyłączone z powiatów, duże miasta powiatowe, miasta włączone do powiatów i miasta małe. Dąży się do likwidacji małych obszarowo, a także słabo zaludnionych gmin.

3. Organizacyjne formy współpracy między gminami Konieczność uczestniczenia małych gmin w działaniach wspólnych:

• formy dobrowolne

• formy prawem nakazane

• Stowarzyszenia gmin

• Komunalne związki celowe: powszechne dla całego terytorium RFN konieczność delegowania przedstawicieli gminy do ciał zarządzających sprawami związku nie powodują poważniejszych zmian w ustroju gminy

• Udział gminy w specjalnych formach współpracy wpływa na zadania, jak również na ustrój wewnętrzny gminy ( z reguły w sposób redukujący jej organy)

• Badania- Wirtembergia:

• Wspólnoty administracyjne: 272

• Związki gmin sąsiedzkich: 6

Różnice między obiema formami:

• Wspólnoty administracyjne: jedna gmina wykonuje zadania przekazane jej przez pozostałe należące do wspólnoty i w jej siedzibie działają wyłonione przez gminy wspólne organy stanowiące oraz wykonawcze.

• Związki gmin sąsiedzkich: utworzenie organów związku nie wpływa na funkcjonowanie organów gmin należących do związku

• Bawaria:

• Wspólnoty administracyjne: 341

• Tworzą je gminy sąsiedzkie należące do powiatu( poza miastami wyłączonymi) w celu wzmocnienia siły wykonawczej gmin członkowskich

• Hesja:

• Szczególny charakter regulowany ustawą ma związek okolic Frankfurtu

• Utworzony dla wspierania i ochrony uporządkowanego rozwoju jego obszaru

• Skupia 43 gminy położone w 6 powiatach wokół miasta Frankfurt wobec których wykonuje zadania głównie ze sfery planowania regionalnego.

• Posiada elementy typowe dla powiatu jak i miasta o podziale dwustopniowym, jest terytorialną korporacją publicznoprawną

• Oprócz związku występują: wspólnoty pracy, związki celowe, publicznoprawne porozumienia, związki administracyjne gmin i wspólnoty administracyjne

• Dolna Saksonia

• Szczególna instytucja gmin zespolonych

• Należą do nich gminy liczące nie więcej niż 400 mieszkańców z obszaru jednego powiatu

• Mogą należeć również gminy liczniejsze pod względem mieszkańców, jednak górna granica liczebności takiej gminy wynosi 7000 mieszkańców i powinna składać się z nie więcej niż 10 członków

• Organami gminy zespolonej są: rada, wydział i dyrektor gminy zespolonej

• Płn. Nadrenia- Westfalia

• Wspólnoty pracy, związki celowe i publicznoprawne porozumienia

• Dolna Saksonia

• Duża liczba gminy małych spowodowała utworzenie w Nadrenii-Palatynacie specjalnej formy- związków gmin( gmin powiązanych)

• Zadania administracji gminnej wobec gmin członkowskich sprawuje związek

• Funkcje burmistrzów sprawowane są niezawodowo w odróżnieniu od zawodowych burmistrzów związku

• Ustawa o związkach celowych przewiduje również: porozumienia celowe oraz komunalne wspólnoty pracy

• Występuje również tzn. obszar sąsiedzki

• Saara

• Występują: związki celowe, publicznoprawne porozumienia, komunalne wspólnoty pracy oraz związek miejski Saarbrucken

• W skład „Saarbruckena” wchodzi 5 gmin wiejskich, 4 miasta oraz stolica kraju Saarbrucken

• Jego charakter jest trudny do określenia, przyjmuje się, iż jest zbliżony do powiatu

• Szlezwik- Holsztyn

• Ustawa z 11 listopada 1977 r. wprowadziła tzn. ordynację urzędów

• Na obszarze kraju dzieli się gminy głównie na należące i nie należące do urzędu

• Uczestnictwo w urzędzie redukcja organów gminy

• Gminy przynależne do urzędu przenoszą nań zadania, które wymagają stałej i zawodowej kadry administracyjnej

• Inną formą współpracy są: komisje sąsiedzkie ( co najmniej 5 gmin skupionych wokół miasta o istotnym znaczeniu dla regionu), wspierają i doradzają gminom w wykonywaniu zadań

• Meklemburgia i Brandenburgia

• Ustrój urzędów

• Saksonia Anhaldzka, Turyngia i Saksonia

• Wspólnoty administracyjne

Oprócz wymienionych form współpracy lokalnej należy wskazać także formy o regionalnym, a nawet ogólnokrajowym zasięgu działania, jednak ich bezpośredni wpływ na ustrój gminy jest znikomy. Nie polega on na zastępowaniu, czy redukowaniu organów gmin w wykonywaniu ich zadań, a na propagowaniu nowych form organizacyjnych, wspieranie, doradztwo, szkolenia.

Znaczącą rolę odgrywają związki o charakterze stowarzyszeń na szczeblu ogólnopaństwowym tzw. Spintzenverbande, są to:

• Związek Niemieckich Gmin i Miast

• Związek Miast Niemieckich

• Związek Niemieckich Powiatów

Ich zadania można określić w trzech płaszczyznach;

1) związki interesów, które pozwalają gminą wyartykułować wspólne dla nich problemy i dążenia

2) wymiana doświadczeń między ich członkami, tworzenia wyspecjalizowanych komisji, seminariów i publikacji

3) doradztwo poszczególnych gmin w ich problemach na podstawie zebranych materiałów z różnych gmin

Związki te tworzą federalne porozumienie, które ma swoją siedzibę przy Deutsche Stadtetag.

Główną rolę wśród związków krajowych odgrywa Deutsche Stadtetag. Obecnie liczy 784 czlonków- miast, w których zamieszkuje około 34 mln ludności.

Organami DST jest walne zgromadzenie 400 delegatów wybieranych na 2 lata przez bezpośrednich członków- miasta oraz związki krajowe dla członków- miast pośrednich, które wybiera tzw. Wydział główny ze 106 członkami obradującymi 3-4 razy w roku pod przewodnictwem prezydenta DST. Wydział główny wybiera 29 członków prezydium spośród których walne zgromadzenie wybiera prezydenta. Sprawami związku zarządza naczelny dyrektor, którego wybiera spośród swoich członków prezydium wydział główny.

DST: wydawanie miesięczników, roczników statystycznych, organizacja szkoleń, praca badawcza.

IV. USTRÓJ GMIN

1. Podstawy autonomii gmin

Konstytucje i ordynacje gminne poszczególnych krajów przyznają gminom osobowość publicznoprawną i cywilnoprawną, społeczności lokalne mogą wybierać swoich przedstawicieli, a gminy wykonywać zadania własne w granicach prawa i na własną odpowiedzialność.

Gmina niemiecka jako korporacja terytorialna jej mieszkańców opiera swoją autonomię na:

• Autonomii terytorialnej i administracyjnej tj. możliwość sprawowania władzy na danym obszarze

• Władztwie organizacyjnym, które przejawia się w swobodzie organizowania „wnętrza” gminy, oczywiście w zakresie poza regulacjami ustawowymi(najważniejsza!)

• Prawie stanowienia przepisów prawa miejscowego, w szczególności statutów gminnych, budżetu, podatków lokalnych, nakazów i innych szczególnych przepisów

• Autonomii w zakresie stosunków pracy z pracownikami samorządowymi przy zachowaniu prawa krajowego

• Autonomii finansowej (własny budżet, dochody, wydatki, podatki i opłaty lokalne)

• Autonomii w dziedzinie planowania przestrzennego oraz rozwoju gospodarczego

2. Organy stanowiące

• Organ stanowiący reprezentację ogółu mieszkańców gminy: RADA GMINY

(Gemeinde-Stadtrat)

Jednak termin Rat nie jest jedynym używanym na określenie tego organu, w poszczególnych krajach związkowych występują terminy: Gemeindevertretung ( np. Hesja, Szlezwik-Holsztyn)i Stadvertretung.

• Wybory członków rad odbywają się według zasad określonych w Konstytucji RFN i są pięcioprzymiotnikowe.

• Czynne i bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom gminy, a nie tylko jej mieszkańcom, co oznacza na ogół nie krótszy niż 3-6 miesięcy okres stałego zamieszkania na terenie gminy

• Kadencja organów wybieralnych jest różna w poszczególnych krajach, w większości wynosi 4 lata

• Badenia-Wirtembergia, Nadrenia-Palatynat, Płn. Nadrenia-Westfalia, Saksonia Anhaldzka kadencja wynosi 5 lat

• Bawaria kadencja wynosi 6 lat i stosowany jest system tzw. Rollierendes System polegający na tym, iż co pół roku kadencji(3 lata) zmienia się polowa składu osobowego organu.

• System wybierania radnych także jest różny:

• Hesja, Nadrenia- Palatynat i Saara tzw. czysty system proporcjonalny

• Badenia- Wirtembergia i Bawaria:

• system kumulowany(każdy wyborca ma tyle głosów, ilu wybieranych jest radnych i może maksymalnie do 3 głosów „skumulować na jednym z nich”)

• system panaszerowany ( polega na możności przyznawania głosów kandydatom z różnych list, przeciwnie do systemu blokowego)

• Płn. Nadrenia- Westfalia: tzw. system mieszany większościowo-proporcjonalny ( 50% pochodzi z proporcjonalnych, a 50% z większościowych wyborów)

• Szlezwik-Holsztyn: system personalno-proporcjonalny( większościowy dla pojedynczych kandydatów, proporcjonalny dla partii)

• Stosowana jest dolna granica reprezentatywności wyrażona w liczbie otrzymanych głosów w wysokości 5% oddanych głosów

• Liczebność składów osobowych rad gmin również jest różna w poszczególnych krajach i głównie zależy od liczebności mieszkańców danej gminy:

• Nadrenia-Palatynat do 300 mieszkańców- 5 radnych

• Dolna Saksonia do 500 mieszkańców- 7 radnych

• Saara od gmin liczących do 10000 mieszkańców- 27 radnych

• Szlezwik- Holsztyn od 20000 mieszkańców- 6 radnych

• Górna granica liczebności rady gminy:

• Nadrenia-Palatynat 59 radnych

• Dolna Saksonia 69 radnych

• Hesja 105 radnych dla gmin powyżej 1 mln mieszkańców

• Prace rady mają charakter kolegialny i sesyjny

• Duża część uprawnień rady realizuje się w praktyce przez jej komisje, które mają charakter zarówno doradczy, jak i rozstrzygający

• W Dolnej Saksonii, Płn. Nadrenii-Westfalii i Saarze występują komisje obowiązkowe, w innych krajach powoływane są fakultatywnie

• Udział mieszkańców w samorządzie:

• Wniosek obywatelski, który może złożyć niemniej niż 10% uprawnionych do glosowania mieszkańców w sprawach należących do właściwości gminy. Zobowiązuje to radę gminy do wprowadzenia jego tematyki do porządku obrad sesji

• Referendum rozstrzygające, któremu rada gminy w jednogłośnym glosowaniu może powierzyć ważne sprawy gminy, wyłączając tym samym właściwość rady gminy. Rozstrzygniecie zapada wówczas w głosowaniu tajnym, zwykłą większością głosów przy frekwencji nie mniejszej niż 25% uprawnionych do głosowania.

• Żądanie obywatelskie o realizację jakiegoś przedsięwzięcia, które musi być sfinansowane przez gminę, złożone przez co najmniej 10% uprawnionych do glosowania mieszkańców gminy, co obliguje radę gminy do zarządzenia referendum rozstrzygającego.

3. Organy wykonawcze

• Burmistrz rzadko sprawuje funkcje administracji gminnej jednoosobowo.

• Pozycja burmistrza zależna jest od kategorii gminy, którą kieruje.

• Wyraźne rozróżnienie na burmistrzów (dla gmin mniejszych, a zgłasza wiejskich) i nadburmistrzów (dla gmin liczniejszych, zgłasza miejskich, a szczególnie miast wyłączonych z powiatów)

• Wyjątki: Dolna Saksonia, Płn. Nadrenia- Westfalia i Brandenburgia:

• Dyrektorzy gmin

• Odpowiedni dyrektorzy miast

• W miastach wyłączonych z powiatów Oberstadtdirektor

• W gminach małych ustawowo przewidziane jest sprawowanie funkcji burmistrza honorowo.

• Burmistrz jednocześnie kieruje administracją gminy oraz w większości krajów przewodniczy radzie gminy. Wyjątki:

• Dolna Saksonia, Płn. Nadrenia- Westfalia rozdział tych funkcji według zasady, iż burmistrz przewodniczy radzie, zaś administracją kieruje dyrektor gminy/ miasta.

• Kraje o ustroju magistrackim: Hesja i miasta Szlezwiku- Holsztyna burmistrz przewodniczy także organom kolegialnym administracji gminnej tj. magistratom

• Kompetencje burmistrza:

• Badenia- Wirtembergia, Saksonia i Saksonia Anhaldzka

- kieruje administracją

- przewodniczy radzie, a także wszystkim komisjom stanowiącym

- w radzie uczestniczy z prawem głosowania, ale bez głosu rozstrzygającego (przy równej liczbie głosów za i przeciw)

- przygotowuje treść postanowień rady i komisji, a następnie je realizuje

- jako kierujący administracją prowadzi tzw. sprawy bieżące oraz wszystkie objęte sferą zadań zleconych gminie

- decyzje podejmuje jedynie w sprawach ustawowo lub statutowo mu przypisanych

• Bawaria

- tzw. pierwszy burmistrz przewodniczy radzie z prawem głosu (bez głosu rozstrzygającego)

- ma prawo sprzeciwu wobec postanowień rady oraz zawieszania ich wykonania

- ma zastrzeżone do wyłącznej kompetencji własnej tzw. sprawy bieżące, wszystkie ustawowo zlecone gminie, a także objęte tajemnicą i wyodrębnione postanowieniami rady

• Nadrenia- Palatynat

- kieruje administracją gminną

- reprezentuje gminę na zewnątrz

- przewodniczy radzie z prawem głosu, podobnie jej komisjom

- przygotowuje treść rozstrzygnięć rady i komisji, a następnie je wykonuje

- zajmuje się sprawami bieżącymi

- wykonuje wszystkie zlecone gminie zadania państwowe

- zajmuje się wszystkimi sprawami gminy nie zastrzeżonymi do kompetencji rady

• Saara

- kieruje administracją gminną

- reprezentuje gminę na zewnątrz

- przewodniczy radzie, jednak bez prawa głosu

- przewodniczy komisji finansowej oraz tym pozostałym, którym nie przewodniczą jego zastępcy

- zajmuje się sprawami bieżącymi

- administruje zadaniami zleconymi

- podejmuje rozstrzygnięcia we wszystkich pozostałych sprawach, jednak musi je następnie przedłożyć radzie do akceptacji

• W obu krajach o ustroju magistrackim burmistrz kieruje radą oraz pracą magistratu, ale uprawnienia decyzyjne przysługują jedynie magistratowi, poza przypadkami nie cierpiącymi zwłoki, gdy niemożliwe jest zwołanie posiedzenia magistratu. Rozstrzygnięcia burmistrza podlegają zatwierdzeniu przez magistrat, magistratu zaś przez radę

• Saksonia- Anhaldzka

- oryginalne rozwiązanie polegające na rozdzieleniu personalnym funkcji burmistrzowskiej i przewodniczenia radzie.

- w gminach tego kraju związkowego burmistrz stoi na czele samorządowej administracji, na czele zaś rady stoi przewodniczący rady

• Dolna Saksonia i Płn. Nadrenia- Westfalia

- burmistrz kieruje pracą jedynie rady

- administracją gminną kieruje dyrektor gminy, co polega na przygotowaniu projektów uchwał rady i komisji, a następnie ich wykonywaniu oraz na prowadzeniu spraw bieżących i zleconych gminie, a także objętych tajemnicą, tych związanych z bezpieczeństwem publicznym i innych nie zastrzeżonych dla rady

- dyrektorowi gminy przysługuje prawo sprzeciwu wobec postanowień rady ( w Dolnej Saksonii łącznie z komisją administracyjną)

• Wybór burmistrza

• w drodze wyborów bezpośrednich przez ogół mieszkańców gminy: Badenia- Wirtembergia, Bawaria, Saksonia, Saksonia Anhaldzka, Brandenburgia

• trzy funkcje: przewodniczący rady, kierownik administracji i reprezentant gminy silna pozycja burmistrza

• wybór przez radę (w większości krajów) wzmocnienie pozycji rady

• przy wyborach proporcjonalnych konsekwencją tego systemu jest obsadzenie funkcji burmistrza przez partie najliczniejsze

• wątpliwości, co do właściwości burmistrza w przewodzeniu radzie ( pozbawienie burmistrza gminy w Saarze prawa głosu)

• uzależnienie burmistrza od partii, a nie od mieszkańców

• Odwołanie burmistrza przed upływem kadencji

• Niedopuszczalne w : Dolna Saksonia i Płn. Nadrenia- Westfalia

• Przewidziane jedynie dla organów nadzoru w : Badenia- Wirtembergia i Bawaria

• W pełni dopuszczalne: Hesja, Nadrenia- Palatynat, Saara, Szlezwik- Holsztyn

• Kadencja burmistrza

• Brandenburgia i Badenia- Wirtembergia 8 lat ( przy ponownym wyborze może być wydłużona do 12 lat)

• Saksonia i Saksonia Anhaldzka 7 lat

• Bawaria 6 lat ( przy sprawowaniu funkcji honorowo kończy się wraz z kadencją rady)

• Hesja 6 lat ( przy ponownym wyborze może być wydłużona do 12 lat)

• Dolna Saksonia 12 lat ( kandydat obejmujący tę funkcję po raz pierwszy ma skróconą kadencję do 6 lat)

• Płn. Nadrenia- Westfalia 12 lat ( honorowego na czas kadencji rady)

• Nadrenia- Palatynat 10 lat (honorowego na czas kadencji rady)

• Saara 10 lat ( wybór ograniczony do kandydatów z grona radnych)

• Szlezwik- Holsztyn6-12 lat ( honorowego na czas kadencji rady z grona radnych)

• Zastępcy burmistrza

• Zwani Beigeordnete bądź Stellvertreter

• Samodzielnie sprawują administrację w określonych sferach tzw. decernatach

• Beigeordnete pochodzą z rady

• Liczebność dodatkowych burmistrzów jest określona ustawowo na nie mniej niż 1, 2 osoby, ale statuty gmin lub stosowane uchwały doraźne gmin mogą je zwiększać

4. Modele ustroju gminy

• Dwa układy:

• Monistyczny: dominuje zdecydowanie jeden organ (najczęściej rada)

- występuje w Płn. Nadrenii- Westfalii i Dolnej Saksonii

- rzadziej organ administracji gminnej ( Szlezwik- Holsztyn z kolegialnym magistratem)

• Dualistyczny: obok siebie występuje rada i organ administracji w oddzielonych sferach kompetencyjnych

• Układy te doznają dalszego rozdziału, w wyniku którego wyłaniają się 4 podstawowe modele ustrojów gmin

• W Szlezwiku- Holsztynie inny ustrój panuje w miastach, inny zaś w gminach wiejskich)

1. Model magistracki

• Występuje w Hesji oraz miastach Szlezwiku- Holsztyna, wśród nowych krajów w Meklemburgii, części Turyngii i Saksonii Anhaldzkiej

• Nazwa pochodzi od organu kolegialnego tj. magistratu

• Magistrat wybierany jest przez zgromadzenie deputowanych miejskich, obradujące pod przewodnictwem naczelnika lub prezydenta

• Model ten nazywany jest też pruskim ( najbliższy pierwotnym założeniom ustroju samorządowego v. Steina , kraje te należały do Prus)

• Układ wzajemnego oddziaływania podmiotów samorządu terytorialnego

• Ogół mieszkańców poprzez wybory ustanawia swoją reprezentację Rada lub Zgromadzenie Deputowanych

• Rada bądź Zgromadzenie wybiera kolegialny organ administracyjny magistrat

• Magistrat składa się z burmistrza oraz członków, czy też rajców miejskich w Hesji

• Magistrat jest podległy radzie (rada wybiera magistrat i stale kontroluje jego pracę, celem zapewnienia zgodności działania z postanowieniami rady)

• Magistrat kolegialnie kieruje pracą administracji gminnej, skupione są w nim wszystkie uprawnienia decyzyjne w tym zakresie (decernaty)

• Współpraca organów gminy z mieszkańcami poprzez komisje złożone w równych częściach z członków rady, magistratu oraz fachowo przygotowanych obywateli.

• Są to dawne „deputacje obywatelskie” v. Stein

• Model magistracki stosowany jest również w mieście- kraju Bremie, ale tylko w Bremenhaven, gdyż w Bremie występuje odrębny ustrój samorządowy wielkiej aglomeracji miejskiej z samorządami dzielnicowymi bez praw typowych dla gmin, parlamentem jako organem stanowiącym i senatem jako organem administrującym

• Berlin i Hamburg tak samo

2. Model burmistrzowski

• Zwany jest również reńskim lub francuskim

• Obejmuje Nadrenię- Palatynat i Saarę

• Spośród nowych landów nawiązują do niego niektóre gminy w Turyngii

• Filozofia K. Adenauera

• Mieszkańcy gminy wybierają radę

• Rada wybiera burmistrza i burmistrzów dodatkowych

• Burmistrz kieruje pracą rady, a wspólnie z decernentami administracją gminną

• Wyjątek w Saarze: nie jest traktowany w pełni jako radny i nie ma prawa głosu!

• Gemeindevorstand termin odnoszący się wyłącznie do burmistrza

• W Nadrenii- Palatynacie burmistrz zanim przedstawi tzw. porządek dnia pod obrady gminy, najpierw uzgadnia go z decernentami są to procedury działania typowe dla funkcjonowania zarządu

• Taką formę działania traktuje się jako rozwiązanie pośrednie między modelem magistrackim a burmistrzowskim

3. Model północnoniemiecki o dominującej pozycji rady

• Zwany angielskim

• Obejmuje: Dolną Saksonię, Płn. Nadrenie- Westfalie i Brandenburgie

• Wzorowany na local government

• Rozdzielenie funkcji burmistrza kierującego radą gminy od dyrektora gminy, jako kierownika administracji

• Burmistrza porównuje się do mayora, a kierownika do town Clark

• Jest to model monistyczny z podwójnymi organami naczelnymi gminy

• Mieszkańcy gminy wybierają skład osobowy rady

• Rada ze swego grona wybiera burmistrza kierującego jej pracą oraz dyrektora gminy i Beigeordnete

• Pozycja rady jest silna, gdyż kreuje podstawowe organy i stale kontroluje pracę administracji, mimo iż ta kierowana jest przez dyrektora i decernentów

• W Płn. Nadrenii- Westfalii mówi się o ustroju z dominacją rady, jednakże o podwójnych organach administracji (rada i dyrektor), ale też dostrzegając silną pozycję dyrektora, dla którego zastrzeżone są sprawy z bieżącego zarządu, niekiedy nazywa się ten model „ustrojem dyrektorskim”

• W Dolnej Saksonii pomiędzy radę a dyrektora włączona jest tzw. komisja administracyjna, której przewodniczy burmistrz, a dyrektor jest jedynie jej członkiem. Komisja ma prawo wydawania wiążących zaleceń dla administracji gminnej. Model ten nazywany jest zmodyfikowanym modelem ustroju z dominacją rady lub nawet o ustroju komisji administracyjnej

4. Model południowoniemiecki ustroju gminy z dominacją rady

• Zwany bawarskim

• Obejmuje: Bawarię, Badenię- Wirtembergię, Saksonię i niektóre gminy w Turyngii

• Model dualistyczny z monokratycznym organem stojącym na czele administracji gminnej

• W nazwie użyto terminu Rat wskazującego an dominację rady, w rzeczywistości jednak model tej jest bliższy modelowi reńskiemu

• Burmistrz wybierany jest bezpośrednio

• Burmistrz skupia wszystkie kluczowe pozycje w gminie

• Jest politycznym reprezentantem mieszkańców

• Jest pełnoprawnym członkiem rady z prawem głosu

• Przewodniczy radzie

• Jest szefem administracji gminnej

• Przewodniczy zgromadzeniom obywatelskim, które mają istotne znaczenie jako forma bezpośredniej demokracji

• Obywatele w wyborach samorządowych wyłaniają skład osobowy rady, a także burmistrza

• Rada ze swojego grona wybiera Beigeordnete ( w Badenii- Wirtembergii) lub tzw. weitere Burgermeister ( w Bawarii), którzy pełnią funkcję zastępców burmistrza oraz decernentów

• Rada kontroluje pracę administracji, ma obowiązek wykonywania jej uchwał i zdawania sprawozdań, oraz przez zasadę zatwierdzania decyzji burmistrza dotyczących gminy w Badenii- Wirtembergii

• Burmistrz kieruje pracą rady i administracji oraz reprezentuje gminę na zewnątrz

V. Zadania gmin

1. Zadania samorządowe, które gmina wykonuje samodzielnie pod nadzorem państwa, dzielą się na:

1. Obowiązkowe, które gmina wykonuje samodzielnie, ale nałożone są na nią ustawowo

2. Dobrowolne, które gmina może wykonać w ramach swojej sprawności organizacyjnej (technicznej, kadrowej, finansowej)

2. Zadania powierzone gminie przez państwo

1. Zasadniczo przynależą związkowi (rzadziej) lub krajowi (najczęściej), ale może je wykonywać w ich imieniu gmina

2. W tej sferze gmina podlega nadzorowi nie tylko według kryterium legalności, ale także fachowości i celowości

3. Mogą być stosowane wobec niej instrukcje i wytyczne

3. Zadania własne samorządu o charakterze obowiązkowym ustawowo nałożone na gminę:

1. Opieka socjalna, opieka nad młodzieżą, szkolnictwo podstawowe( budowa i utrzymanie placówek oświatowych), budowa i utrzymanie dróg, zaopatrzenie w wodę, odbiór i oczyszczanie ścieków, ochrona przeciwpożarowa, zakładanie i utrzymanie cmentarzy

4. Zadania własne samorządu o charakterze dobrowolnym:

2. zakładanie i utrzymanie domów dziecka i starców, szpitali, kąpielisk, terenów sportowych i rekreacyjnych, bibliotek, przedsiębiorstw użyteczności publicznej

5. Zadania powierzone z zakresu administracji państwowej

3. Sprawy meldunkowe, wydawanie paszportów, obrona cywilna, nadzór nad sprawami opieki zdrowotnej, nadzór budowlany, inspekcja przemysłowa, wyrównywanie szkód wojennych, rejestracja aktów stanu cywilnego

Wykonywanie zadań przez gminy zależy od wielkości gminy i jej charakteru (miejski, miasta wyłączone z powiatów), a także uczestniczenie w różnych formach współpracy międzygminnej. Jeżeli zadań nieobowiązkowych nie podejmie się gmina, to musi je wykonać powiat.

• Powiaty ziemskie wykonują zadania z zakresu opieki społecznej (poza gminą), opieki nad młodzieżą, szpitali, urzędu zdrowia, szkolnictwa średniego, zawodowego i specjalistycznego, usuwania odpadów.

• Miasta wydzielone z powiatów wykonują zadania przynależne gminie i powiatowi

VI. Finanse gmin

• Prawo do stanowienia własnego budżetu

• Prawo do stanowienie opłat na terenie gminy, w tym podatków

• Dwie sprzeczne tendencje:

• Indywidualizacja działalności samorządowej, także w dążeniu do jak największej swobody finansowej

• Ujednolicenie wyrównawczego poziomu życia mieszkańców RFN we wszystkich krajach i gminach subwencjonowanie gmin głównie według liczebności mieszkańców

• Dofinansowanie działalności komunalnej odbywa się w dwóch wymiarach:

• Wertykalnym: podział środków między związek, kraje i gminy

• Horyzontalnym: na każdym poziomie między krajami i między gminami

• Art. 106 ust. 5 Konstytucji RFN gminy uczestniczą w dochodach z podatków pobieranych na ich terenie (system wyrównawczy)

• Gmina: subwencje i inne formy pomocy finansowej od związku i kraju

• Pomoc finansowa związku subwencja wyrównawcza, która ma na celu utrzymanie dyferencjacji między gminami na poziomie około 8% oraz finansowanie szczególnych rodzajów inwestycji gminnych

• Wpływy z udziału w podatkach pobieranych przez gminy na rzecz związku i kraju

• Dochody własne: udział w podatku dochodowym i od wynagrodzeń w wysokości 15% pobranych kwot

• Podatki realne: podatek przemysłowy i gruntowy

• Lokalne podatki od konsumpcji i luksusu (od sprzedanych biletów)

• Podatek od psów i od polowań

• 20% wpływów w finansach gmin stanowią opłaty administracyjne oraz za użytkowanie, które w odróżnieniu od podatków mają swe źródło w usługach świadczonych przez administrację lokalną

• 2% składki (inwestycje w postaci budowy dróg)

• 3% dochody z działalności gminnych podmiotów gospodarczych w dziedzinie zaspokajania potrzeb bytowych, jak również ze sprzedaży mienia komunalnego

• 7% wpływy z kredytów udzielonych komunalnym podmiotom

POWODZENIA ;-)

---