(Historii nie będzie na egzaminie - tylko to co on podkreśla i powtarza 2 razy)

Rola banków w gospodarce

Dla każdej gospodarki jest określany system instytucjonalny (finansowy). Na tą strukturę składają się 2 człony:

1. System bankowy jako podstawowy człon:

1. podstawowy - instytucje bankowo - kredytowe

2. 2-szczeblowy system bankowy:

• Bank Centralny,

• system banków komercyjnych i innych np. Urząd Nadzoru Bankowego, Krajowa Izba Rozliczeniowa, Związek Banków Polskich

2. Finansowe instytucje niebankowe:

1. instytucje rynku kapitałowego (giełda papierów wartościowych, komisja papierów wartościowych, centralna tabela ofert, krajowy depozyt papierów wartościowych)

2. pośrednicy rynku kapitałowego:

• domy maklerskie (bankowe i niebankowe),

• firmy zarządzające aktywami,

• fundusze Venture Capital,

ogólnopolskie i regionalne fundusze rozwoju

• agencja rynku rolnego,

• agencja rozwoju przemysłu,

• agencje rozwoju regionalnego,

• przedsiębiorstwa leasingowe,

• firmy ubezpieczeniowe, które obejmują sektor ubezpieczeń majątkowych i osobowych i sektor ubezpieczeń na życie

• instytucje sektora ubezpieczeniowego

• Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny,

• Podstawowa izba ubezpieczeń

• Bankowy Fundusz Gwarancyjny,

• Polska Izba Ubezpieczeniowa,

• Komisja Ubezpieczeniowa, która zastąpiła Państwowy Urząd Nadzoru Ubezpieczeniowego

Pierwsza duża instytucja bankowa na ziemiach polskich powstała w 1825 r. w Warszawie, było to Towarzystwo Kredytowe Ziemskie - udzielało kredytów długoterminowych wielkim gospodarstwom rolnym. W 1828 r. powstał Bank Polski jako bank emisyjny. W 1887 r. powstał Bank Handlowy.

Rozwój bankowości po I wojnie światowej.

W 1918 r. powstała Krajowa Kasa Pożyczkowa emitująca marki polskie. W 1924 r, Bank Polski wprowadził nowy system pieniężny jako Bank Centralny, Bank Gospodarstwa Krajowego powstał w 1924 r., Bank Rolny powstał w 1925 r. i Pocztowa Kasa Oszczędności w 1919 r. (głównie jako obsługa ludności).

Były też inne formy bankowości takie jak : domy bankowe

Okres po II wojnie światowej.

W 1945 r. NBP wprowadził złote polskie jako walutę polską. W 1948 r. zostały zlikwidowane wszystkie przedwojenne formy bankowe, NBP objął kontrolę, bezpośrednie kredytowanie i finansowanie działalności jednostek uspołecznionych. Potem powstał Bank Inwestycyjny, Bank Rolny itd.

W 1950 r. powstała Powszechna Kasa Oszczędności jako bank ludności. W 1975 r. Bank gospodarki żywności, któremu podporządkowano wszystkie banki spółdzielcze.

Bank Centralny NBP finansował działalność gospodarczą.

Reforma systemu bankowego nastąpiła w 1972 r. w ramach reformy Krasińskiego :

• wyodrębniono aparat bankowy i usamodzielnienie systemu bankowego,

• podporządkowanie najwyższemu organowi państwa,

• podniesienie rangi planów pieniężnych,

• powołano radę banków jako organ koordynujący,

• ustanowiono stosunki między bankami, a przedsiębiorstwa działały na zasadach umownych.

Aktualne funkcjonujący system bankowy jest efektem 3 procesów:

1. zmian ustawodawstwa bankowego w 1989 r. które stworzyło podstawy do budowy systemu 2-szczeblowego (czyli jednym słowem ustawodawstwo)

2. systemu rynkowej transformacji gospodarki (umożliwiła warunki rynkowych form przeprowadzenia transakcji) (czyli jednym słowem transformacja)

3. dostosowanie polskiego systemu bankowego do nowych warunków finansowania europejskiego sektora finansowego oraz do norm integracji z Unią Europejską, dostosowanie systemu monetarnego do systemu europejskiego.

W Polsce istnieje : (to chyba nieistotne!)

• 27 banków prywatnych w tym 4 zagraniczne

• 28 domów bankowych

• 353 kasy oszczędnościowe

• 970 gminnych kas oszczędnościowo-pożyczkowych

• 1500 banków spółdzielczych

Instytucja bankowa powinna obejmować:

• wewnętrzne warunki działalności

• pracownicy,

• system zarządzania,

• system pieniądza

• Zewnętrzne warunki działalności - wszystkie składniki otoczenia

• klientela banku,

• usługobiorcy,

• właściciele banku,

• inne banki,

• polityka pieniężna państwa

• interes społeczny

Bank - definicja z punktu widzenia klienteli bankowej obejmuje różne rodzaje działalności - zaciąga i udziela kredytu, świadczy usługi w obrocie pieniężnym, kapitałowym, kredytowym; oferowanie innych usług - jest to definicja banku uniwersalnego.

Bank - definicja z punktu widzenia ogólnogospodarczego (tzn. z podziału pracy) - banki są podmiotami dokonującymi akumulacji i dystrybucji kapitału pieniężnego, a także są pośrednikami, którzy dzięki transformacji, wielkości terminu i ryzyka doprowadzają do wzajemnego uzgodnienia struktur podaży i popytu na pieniądz.

Bank - definicja z punktu widzenia prawnego w dokumentach Unii Europejskiej - wymienienie wykonywanych czynności:

• banki depozytowo - kredytowe (przyjmują wkłady, udzielają kredytów na własny rachunek)

• banki inwestycyjne (obsługują operacje papierami wartościowymi)

• banki uniwersalne (czynności banków depozytowych i inwestycyjnych)

Rola banków w gospodarce. Wyróżniamy 3 sfery działalności :

1. Udział w kreacji pieniądza - kreacja pieniądza bankowego przez banki komercyjne następuje przez wzrost wielkości kredytów udzielanych przez te banki, a także przez zwiększenie zakupu walut obcych (wzrost środków płatniczych w danym banku, otrzymanie środków w formie kredytu)

2. Udział w społecznym podziale pracy - bank jest instytucją, która prowadzi działalność gospodarczą na celu przejęcia od jednostek gospodarczych i osób fizycznych czynności finansowych i jest także instytucją dokonującą transformacji terminu, wielkości i ryzyka w stosunkach pieniężnych miedzy pożyczkobiorcą a pożyczkodawcą.

3. Dokonywanie alokacji i transformacji środków - banki spełniają istotną rolę jako instytucje transformacyjne pośredniczące w doprowadzaniu do wzajemnego uzgodnienia różniących się struktur podaży i popytu, odnosi się do transformacji informacyjnej, wielkości zapotrzebowanej sumy pieniądza, transformacji terminu i transformacji ryzyka.

Rola banku jako agenta w zakresie emisji papierów wartościowych:

• Rola gwaranta

• Rola pośrednika

• Rola instrumentu w zakresie informacji

Elementy systemu bankowego

System bankowy - obejmuje całokształt instytucji bankowych, a także normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem (normy prawne, ustawodawstwo). Można o nim mówić z chwilą powstania sytemu wieloszczeblowego powstał Bank Centralny i banki komercyjne oraz inne banki.

Funkcje systemu bankowego :

1. Stworzenie mechanizmu gromadzenia środków i ich inwestycji w różne przedsięwzięcia

2. Zapewnienie możliwości dokonywania płatności miedzy podmiotami gospodarczymi, transferu w czasie i ponad granicami

3. Zapewnienie skutecznych rozwiązań w zakresie zarządzania ryzykiem bankowym

4. Zapewnienie pewnej oferty produktowej, informacji cenowej co stwarza możliwości podejmowania decyzji przez podmioty gospodarcze

5. Stworzenie warunków do transformacji środków co do czasu, wielkości i ryzyka.

Co wpływa na rozwój systemu bankowego :

• ustrój społeczno - gospodarczy - który określa cele

• struktura i wielkość popytu na usługi bankowe

• regulacje prawne działań bankowych

• skłonność banków do innowacji

Bank Centralny. Jego rola w gospodarce ma kluczowe znaczenie. Pełni 3 podstawowe funkcje:

1. Bank państwa - jest najważniejszym organem wykorzystywanym przez państwo w dziedzinie polityki gospodarczej dotyczącej systemu monetarnego

2. Bank emisyjny - tylko ten bank ma przywilej emitowania pieniądza gotówkowego, organizowania obiegu pieniężnego, emisji znaków pieniężnych i regulowania podaży pieniądza.

3. Bank banków - banki mają rachunki w tym banku, na których utrzymują rezerwy pieniężne innych banków i jest to dla nich źródłem rezerwy kredytowej.

Obszary działalności Banku Centralnego:

1. Polityka refinansowania - Bank Centralny udzielając bankom komercyjnym kredytu refinansowego zwiększa ich możliwości w sferze prowadzenia akcji kredytowej

2. Polityka otwartego rynku (operacje otwartego rynku) - kupno i sprzedaż papierów wartościowych przez Bank Centralny. Celem jest oddziaływanie Banku Centralnego na wielkość płynnych rezerw banków i wpływanie na rozmiary akcji kredytowych. Nadmiar pieniądza - sprzedaż obligacji - zwiększenie akcji kredytowej

3. Polityka obowiązkowych rezerw - bank może oddziaływać na podaż pieniądza, zróżnicowanie stóp tych rezerw i wpływ na rozmiary akcji kredytowych.

4. Polityka kursowa - ingerencje dewizowe stosowane w celu obrony stabilności kursu danych walut (sprzedaż lub skup waluty na rynku).

Bank Centralny prowadzi :

1. Działalność licencyjną - musi dbać o dopuszczanie do działalności ludzi i kapitału, aby spełniał warunki instytucji zaufania.

2. Działalność regulacyjną - określanie minimalnych standardów bezpieczeństwa (normy kapitałowe, limity, rezerwy na złe kredyty)

3. Działalność kontrolną - systematycznie, szybko i precyzyjnie dokonywać oceny i określać zagrożenia

4. Działalność sanacyjną - podejmowanie działań naprawczych, zapobiegawczych. (powoływanie i odwoływania władz)

2 szczebel systemu bankowego to różne instytucje bankowe:

• bank komercyjny,

• banki uniwersalne,

• banki specjalne, których sfera działania w porównaniu z bankami komercyjnymi ma specjalny charakter pod względu zakresu i formy działania oraz klienteli

• banki depozytowo-kredytowe

• banki inwestycyjne

• banki ogólnokrajowe

• banki regionalne

• Specjalizacja branżowa : banki rolne, handlu zagranicznego, budowlane, instytucje kredytu długoterminowego, banki komunalne, banki przemysłowe, banki hipoteczne

Do systemu bankowego można odnieść takie instytucje bankowe jak:

• Holding bankowy - korporacja która posiada akcje 1 lub więcej banków.

• Konglomeraty finansowe.

• Spółdzielnie kredytowe - instytucje drobnego kredytu zorganizowanego na zasadach spółdzielczych poprzez wkłady członkowskie.

• Kasy oszczędnościowe - powiązanie oszczędności z potrzebami gospodarstw domowych oraz samorządu.

Instytucje banków spółdzielczych

Bank Polskiej Spółdzielczości powstał w 2002 r. - obsługuje rolnictwo i klientów indywidualnych oraz podmioty gospodarcze. Zrzesza 360 banków spółdzielczych co stanowi 63 % wszystkich banków w Polsce.

Największe banki pod względem aktywów :

1. PKO BP 42 mld - z polskim kapitałem

2. Bank PKO 33 mld

3. BRE BANK 21 mld

4. BANK SLASKI ING 16 mld

5. BZ WBK

… Bank Gospodarki Krajowej - z polskim kapitałem

… Bank BPS (bank spółdzielczy - prywatny właściciel ale polski kapitał)

… BOŚ Bank - z polskim kapitałem

20. EURO BANK 3,3 mld

Ryzyko bankowe

Zarządzanie aktywami i pasywami banków komercyjnych.

Celem działalności banków komercyjnych jest zysk, dążenie do osiągnięcia optymalnego wyniku finansowego, aby wygospodarować ten zysk banki musza odpowiednio zarządzać aktywami i pasywami.

Podstawowe rodzaje ryzyka :

1. Ryzyko utraty płynności - związane z wypłacalnością banku, zdolnością z wywiązywania się z zobowiązań, płynność oznacza posiadanie takiej ilości środków pieniężnych, które w każdym momencie pozwalają na realizacje wypłat gotówkowych.

2. Ryzyko kredytowe - występuje, gdy sytuacja kredytobiorców stwarza niebezpieczeństwo niespłacania w terminie rat kredytu wraz z odsetkami.

3. Ryzyko stopy procentowej - występuje wówczas gdy ma miejsce niedopasowanie długości okresów i terminów zmian oprocentowania składników aktywów i pasywów banku. Bank powinien na bieżąco monitorować sytuacje na rynku.

4. Ryzyko kursowe - ma miejsce gdy na skutek wahań kursu walutowego dochodzi do zmian wartości poszczególnych elementów aktywów i pasywów banku wyrażonych w walucie krajowej. W zależności od przyczyn wystąpienia tego ryzyka dzielimy je na :

• strategiczne ryzyko kursowe,

• transakcyjne ryzyko kursowe

• translacyjne ryzyko kursowe

Podział podstawowych operacji bankowych :

1. Operacje czynne banku (aktywne) - wszystkie operacje, które dostarczają bankowi dochody (zyski) np.: kredyty, wszystkie lokaty bankowe także w innych bankach, nabywanie papierów wartościowych)

2. Operacje bierne banku (pasywne) - polegają na gromadzeniu środków pieniężnych. Źródłem tych środków są wkłady oszczędnościowe ludności, pieniądz transakcyjny, lokaty terminowe, środki pieniężne sfery budżetowej, lokaty z innych banków, kredyt refinansowy, środki pochodzące z emisji własnych obligacji, powiększenie kapitału przez emisje własnych akcji)

3. Operacje pośredniczące (komisowe, usługowe) - maja charakter usług bankowych wykonywanych przez banki odpłatnie na zlecenie i na rachunek klienta.

Krajowa Izba Rozliczeniowa (KIR)

Pomiędzy bankami maja miejsce rozrachunki, które mogą być przeprowadzane w 3 postaciach :

• Krajowa Izba Rozliczeniowa

• banki prowadzące rachunek dla innych banków

• w drodze bezpośredniej wymiany zleceń miedzy bankami oraz rejestracji wynikających z nich wzajemnych wierzytelności

Podstawowe role odgrywa KIR - za jej pośrednictwem przeprowadza się ponad 90% rozrachunków, do 1993 r. rolę Centralnej Izby Rozliczeniowej pełnił NBP. Swoim zasięgiem obejmuje wszystkie banki w Polsce.

Przykładowe pytania na egz.

1. Wymień instrumenty rynku kapitałowego.

2. Wymień zasadnicze elementy składające się na strukturę systemu bankowego.

3. Funkcje Banku Centralnego.

4. Obszary polityki Banku Centralnego.

5. Dziedziny działalności Banku Centralnego (3 sfery działalności).

6. Wymień rodzaje ryzyka kursowego w zależności od przyczyn.

Rozliczenia krajowe i międzynarodowe Wykład 2 13.11.2011




8

---