Skład obecnego systemu bankowego
Najważniejszymi częściami systemu bankowego są następujące grupy banków:
Bank Centralny- jest to bank państwowy, który spełnia następujące funkcje:
jest bankiem emisyjnym tzn. jedynym bankiem uprawnionym do emisji pieniądza. Emisja pieniądza oznacza wprowadzenie do obiegu pieniądza gotówkowego w postaci banknotów i bilonu. Nadmiar pieniądza powoduje inflację;
jest bankiem banków- Bank Centralny nadzoruje operacje banków komercyjnych, udziela im pożyczek na rozszerzenie działalności kredytowej. Ustala stopę rezerw obowiązkowych;
jest bankiem państwa- gromadzi dochody i realizuje wydatki budżetu państwa, udziela rządowi kredytów na finansowanie deficytu budżetowego, zarządza długiem publicznym, dokonuje operacji otwartego rynku, gromadzi rezerwy złota i dewiz.
Banki operacyjne (depozytowo-kredytowe i uniwersalne)- banki operacyjne z jednej strony świadczą usługi niezbędne z punktu społecznego np. obsługa obrotu gotówkowego i bezgotówkowego, a z drugiej strony są przedsiębiorstwami, których celem jest osiągnięcie zysku.
Banki specjalne- są to banki, które mają specjalny charakter pod względem zakresu i formy działania albo rodzaju klienteli. Do banków specjalnych zalicza się:
banki inwestycyjne- to instytucja bankowa lub instytucja finansowa, która zajmuje się koncentracją środków dla finansowania inwestycji. Zapewniają one usługi:
- operacje na rynku papierów wartościowych,
- operacje na rynku pieniężnym,
- zarządzanie funduszami,
- doradztwo finansowe.
banki hipoteczne- to banki wyspecjalizowane, które zajmują się udzielaniem pożyczek zabezpieczonych na hipotece nieruchomości.
towarzystwa kredytowe, rolne i melioracyjne- spółdzielnie kredytowe są to instytucje drobnego kredytu zorganizowane na zasadach spółdzielczych, polegających przede wszystkim na solidarnej odpowiedzialności materialnej kredytobiorców m.in. przez ich wkłady członkowskie, za działalność danej spółdzielni. Obecnie są bankami uniwersalnymi. Dzięki współpracy z bankami zrzeszającymi mogą świadczyć wszystkie usługi charakterystyczne dla banków uniwersalnych, zwłaszcza w zakresie realizacji bezgotówkowego obrotu płatniczego, kredytowych transakcji bankowych, transakcji papierów wartościowych i transakcji zagranicznych. Zrzeszenia tych banków reprezentują ich interesy wobec państwa i banku centralnego oraz zajmują się szkoleniem, a także kontrolą.
banki komunalne.
Kasy oszczędnościowe- zadaniem ich jest ścisłe powiązanie oszczędnościowej działalności tych instytucji z potrzebami drobnych wytwórców i gospodarstw domowych, a także samorządu. Muszą być to jednostki rentowne, zainteresowane swoimi wynikami. Są samodzielnymi bankami uniwersalnymi, organem założycielskim są samorządy lokalne, które ustalają statut kasy oraz wybierają radę kasy. Z jednej strony gromadzą oszczędności i udzielają kredytów, zwłaszcza dla drobnych przedsiębiorstw i gospodarstw domowych, a z drugiej strony udzielają kredytów samorządowi, a także część zysku przeznacza do kasy gminy. Nadzór nad kasami sprawuje lokalna władza wykonawcza, nadzór bankowy sprawuje Bank Centralny lub odpowiedni urząd państwowy.
Budowlane kasy oszczędnościowe- udzielają kredytów na budownictwo mieszkaniowe. Ich działalność polega na przyjmowaniu wkładów oprocentowanych poniżej oprocentowania rynkowego, a następnie udzielają oszczędzającym kredytów oprocentowanych poniżej stopy rynkowej, w wielkości przekraczającej nagromadzony wkład.
2. Rozwój sieci placówek bankowych, przyczyny i konsekwencje.
Banki dążąc do zwiększenia swojej skali operacji rozbudowują swoją siec terenową. Bankową sieć terenową stanowią placówki bankowe, do których należą: oddziały, filie i agencje. Najbardziej rozbudowanym w Polsce bankiem pod względem placówek jest PKO BP.
Przyczyny i konsekwencje rozwoju placówek:
szybki wzrost „ubankowienia” społeczeństwa
nasilenia aktywnego współzawodnictwa o klientów, wynikającego z poprawy ich pozycji negocjacyjnej
dotarcie do szerszego grona klientów
łatwiejszy dostęp do różnorodnych produktów bankowych
lepszy i łatwiejszy dostęp klientów do własnych pieniędzy
ukierunkowanie banków również na klientów indywidualnych
powstawanie banków uniwersalnych
zwiększenie konkurencyjności, poprzez bardziej wymyślne produkty bankowe, indywidualnie dopasowane do poszczególnych klientów
rozwój bankowości
3. Koncentracja kapitałów przez bank
Banki od dłuższego czasu pełnią trzy istotne funkcje, są to:
Koncentracja kapitałów,
Transformacja pieniądza w czasie,
Przeprowadzenie rozliczeń
Koncentracja kapitałów polega na wykorzystaniu drobnych oszczędności do niewielkich inwestycji bankowych.
System bankowy jest zasilany w dwóch trzecich drobnymi oszczędnościami, dzięki którym dokonywane są duże inwestycje finansowe np. udzielane duże kredyty.
W Polsce oszczędności gospodarstw domowych stanowią około 70% wszystkich depozytów bankowych, duża część tych gospodarstw ma w bankach depozyty nigdy nie przekraczające 3000 zł
Aby móc dokonać koncentracji kapitałów, bank musi pozyskiwać pieniądze wielkiej liczby drobnych deponentów. Wymaga to istnienia rozbudowanej sieci placówek bankowych. Duże banki mają co najmniej po kilkaset tysięcy deponentów, którzy w sposób nieregularny wpłacają skromne sumy, a banki wykorzystują te sumy do dużych operacji. W praktyce oznacza to przyjęcie na sobie przez bank dużego ryzyka, ale również zapewnienie sobie źródła zysków.
4. Bankowe grupy kapitałowe
Naturalną tendencją jest dążenie banków do stworzenia kontrolowanych przez siebie grup kapitałowych, w skład których wchodziłyby rozmaite instytucje finansowe, a także inne przedsiębiorstwa usługowe.
Bankowe biura maklerskie
Szczególnie przydatna dla banków jest kontrola nad biurami maklerskimi. Biura maklerskie można podzielić na trzy grupy;
bankowe biura maklerskie, stanowiące integralną część banków,
bankowe domy maklerskie, które są odrębnymi przedsiębiorstwami o kapitałach kontrolowanych prze banki,
niezależne domy maklerskie, należące do innych właścicieli.
Towarzystwa ubezpieczeniowe
Niektóre banki starają się też włączyć do swoich grup kapitałowych towarzystwa ubezpieczeniowe.
Zapewnia im to przynajmniej częściową kontrolę nad przepływami finansowymi towarzystw ubezpieczeniowych.
Pierwszym polskim bankiem, który w pełni kontrolował towarzystwo ubezpieczeniowe, był Powszechny bank kredytowy; w 1996 roku utworzył on Towarzystwo Ubezpieczeniowe PBK i PBK-Życie.
Towarzystwa ubezpieczeniowe często podpisują z bankami umowy o charakterze typowo agencyjnym, pozwalające na dystrybucję produktów ubezpieczeniowych poprzez sieć bankową.
Jest to podwójnie korzystne dla banków:
banki pobierają znaczne opłaty za swoje usługi,
klienci wpłacają znaczne sumy na rachunki bieżące towarzystw ubezpieczeniowych
w danym banku, co stawia do dyspozycji banku „tani pieniądz” z tych lokat.
Przedsiębiorstwa leasingowe
Kolejnym typem przedsiębiorstw finansowych, w których kapitale chcą uczestniczyć banki, są spółki leasingowe.
Banki dążą do pozyskania dobrych kredytobiorców, jakimi są zarówno spółki leasingowe jak i ich klienci; oraz chcą sobie zapewnić kontrolę przepływów finansowych tych spółek, a także osiągnąć wpływy z obsługi finansowej, m.in. dzięki prowizjom od przelewów pieniężnych.
Banki rozważają możliwość powołania własnych spółek leasingowych; zrobiły to m.in. BISE, BRE, Millennium, Deutsche Bank
Oprócz wymienionych, banki stworzyły też lub przejęły kontrolę nad innymi typami instytucji finansowych, np.: instytucjami zajmującymi się factoringiem.
Uzupełnieniem tych grup kapitałowych są spółki zajmujące się consultingiem i dziedzinami pokrewnymi.
Zapewnia to bankom gwarancję kontroli znacznych przepływów środków finansowych, choć równocześnie jest związane z dużymi obciążeniami organizacyjnymi, jednym z rezultatów zachodzących zmian jest wzrost roli odgrywanej przez banki w polskiej gospodarce.
5. Kapitał własny banku, jego wielkość, skład i znaczenie dla banku
Kapitał banku to fundusz właścicieli banku, którzy ponoszą ryzyko, że bank nie osiągnie przewidywanej stopy zwrotu z kapitału a nawet zbankrutuje.
WIELKOŚĆ KAPITAłÓW WłASNYCH- kapitały własne banku stanowią najczęściej mniej niż 10% wielkości sumy bilansowej (wartości pasywów).
SKłAD:
Kapitały własne banków dzielą się na znaczną liczbę pozycji, każda z nich podlega właściwym przepisom. Podstawowe znaczenie ma podział wynikający z ustawy o rachunkowości. Zgodnie z nim wyróżniamy cztery podstawowe części składowe kapitałów własnych:
1. kapitał (fundusz) podstawowy, który w prawie wszystkich bankach komercyjnych nosi nazwę kapitału zakładowego lub akcyjnego;
2. kapitały zapasowe i rezerwowe;
3. zyski:
- niepodzielny zysk za lata ubiegłe,
- zysk z roku bieżącego;
4. rezerwy celowe.
FUNKCJE KAPITAłU WłASNEGO:
1) funkcja założycielska- posiadanie kapitału jest warunkiem otrzymania zezwolenia na założenie banku. Kapitał założycielski banku nie może być niższy niż 5 mln. Euro.
2) funkcja hamulcowa (ograniczająca)- działalność kredytowa banku jest uzależniona od wielkości kapitału (wielkości jednego kredytu, wskaźnik Cooka).
3) funkcja finansowa- kapitał własny stanowi źródło finansowania środków trwałych (majątku i długoterminowych inwestycji).
4) funkcja przejściowego wyrównywania poniesionych strat i osiągniętego zysku- w okresach, kiedy bank generuje zyski powinien część z nich akumulować tworząc kapitały zapasowe i rezerwowe, które w okresach ponoszenia strat mogą być wykorzystane na ich pokrycie.
5) funkcja tworzenia zaufania do banku- prezentacja wielkości kapitału jako miary solidności banku a także pozwala go zaliczyć do grupy małych bądź dużych banków.
6. Lokaty bieżące i ich rola w finansowaniu operacji bankowych.
Około 40% wszystkich depozytów bankowych przypada na lokaty bieżące. Najważniejszą cechą charakterystyczną rachunku bieżącego jest brak określenia terminu, na jaki klient składa pieniądze. Oznacza to, że pieniądze są stawiane do dyspozycji klienta w każdej chwili i bez żadnego uszczerbku na oprocentowaniu. Fakt, że bank nie może być pewien, jak długo pieniądze klienta pozostaną do jego dyspozycji, jest jednym z czynników sprawiających, iż oprocentowanie lokat jest niskie. Rzutuje to na charakter operacji zawieranych za pośrednictwem rachunku lokaty bieżącej. Rachunki te służą przede wszystkim dla operacji rozliczeniowych.
Niskie oprocentowanie sprawia, że ani przedsiębiorstwu, ani osobie fizycznej nie opłaca się przetrzymywać przez dłuższy czas pieniędzy na rachunku lokaty bieżącej.
Mimo niskiego oprocentowania, ilość pieniędzy na rachunkach bieżących rośnie. Wynika to z dwóch czynników:
-znacznego wzrostu liczby rachunków bieżących przedsiębiorstw i wzrostu wielkości przeprowadzanych przez nie operacji, a także konieczności posiadania przez przedsiębiosrwto rezerw finansowych na płatności,
- bardzo szybkiego wzrostu liczby operacji na rachunkach bieżących osób fizycznych, m.in. w wyniku upowszechniania się wypłacania przez zakłady pracy pensji za pośrednictwem tych rachunków.
Banki dzielą prowadzone przez siebie rachunki bieżące na dwa następujące typy:
rachunki bieżące osób prawnych (zwane najczęściej rachunkami a vista),
rachunki bieżące osób fizycznych (zwane rachunkami oszczędnościowo-rozliczeniowymi - ROR)
Obsługa rachunków bieżących wiąże się dla banków ze znaczną pracą: zachodzi konieczność księgowania bardzo dużej liczby operacji, przesyłania klientowi zawiadomień o zmianach stanu rachunku, dokonywania często złożonych rozliczeń.
Naliczając klientowi należność z tytułu rachunku, bank przyjmuje za podstawę obliczeń podane oprocentowanie. Jest ono naliczane wtedy, kiedy środki finansowe są lokowane na koncie w okresie podanym przez bank (zwykle ponad 24 godziny), w przeciwnym przypdku nie nalicza się nic. Odsetki z tytułu lokat bieżących wylicza się wg wzoru:
O=K*P*(T-1/365)
gdzie:
O - kwota odsetek,
K - kapitał depozytu,
P - stopa procentowa (wyrażona w skali rocznej),
T - czas wykorzystania kapitału w dniach.
Zasadniczą zaleta lokat bieżących jest dla banku ich niski koszt, dlatego tez są one uważane za podstawowe źródło „taniego pieniądza” dla banku. Niskie oprocentowanie lokat zapewnia wysokie zyski bankom, ponieważ pieniądze te są wykorzystywane głównie do wysoko opłacalnej akcji kredytowej i do lokat w papiery wartościowe.
Dążąc do przyciągnięcia nowych klientów, część banków wprowadziła dodatkowe udogodnienia dla posiadaczy rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych. Otrzymują oni karty płatnicze i książeczki czekowe. Równocześnie z wprowadzeniem udogodnień dla posiadaczy rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych banki zadbały także o swój interes finansowy i wprowadziły - nieraz znaczne - prowizje (np. Opłaty za prowadzenie rachunku, za przesyłanie wyciągów z przeprowadzonych operacji, za pobieranie gotówki w bankomatach).
Banki od dłuższego czasu skarżą się, że nie mogą wykorzystywać całości lokat bieżących, gdyż są zobowiązane do tworzenia na nie rezerw obowiązkowych (wysokość ustala Rada Polityki Pieniężnej). Rezerwy te zwiększają koszt pozyskania pieniądza przez bank. Mimo wszystko rachunki bieżące pozostały najtańszym źródłem finansowania banku, a ich znaczenie jest z punktu widzenia finansów banków podstawowe.
Cena pieniądza z lokat bieżących ulega znacznym wahaniom, w zależności od aktualnych potrzeb banków i ich prognoz na najbliższą przyszłość.
7.Depozyty terminowe (podstawowe zasady, oprocentowanie, kapitalizacja, rola w finansowaniu banku)
Przez pojęcie depozytów terminowych rozumiemy depozyty o podanym okresie, przez który deponent zobowiązuje się przetrzymywać pieniądze na swoim rachunku bankowym. Zarówno długości tych okresów jak i oprocentowanie zależą wyłącznie od banku, stanowią elementy oferty bankowej, którą klient może przyjąć lub odrzucić. Z kolei oferta bankowa zależy oczywiście w znacznej mierze od konkurencji.
Wszystkie banki wprowadziły terminy miesięczne, trzymiesięczne, półroczne i roczne, na te cztery okresy przypada ponad 80% pieniędzy złożonych w polskich bankach na rachunkach terminowych. Niektóre banki wprowadziły jednak także i znacznie krótsze terminy (np. depozyty jednodniowe), w kilku bankach występują też okresy czteromiesięczne, dziesięciomiesięczne, dwuletnie, itd. W bankach ustanowiono też minimalne kwoty depozytu, ich wysokość świadczy o tym, na jakiego klienta nastawia się bank.
W przypadku bardzo wysokich depozytów banki najczęściej zgadzają się na ustalanie oprocentowania w drodze negocjacji, czyli w praktyce- na podwyższenie obowiązujących stawek.
Zgodnie z regulaminami depozytu, jeśli klient przetrzyma na rachunku terminowym pieniądze przez określony czas, to otrzyma pełne oprocentowanie depozytu, jeśli natomiast wycofa pieniądze przed terminem, to oprocentowanie będzie niższe. Wysokość oprocentowania depozytu terminowego zależy od okresu umownego. Przestrzeganą przez wszystkie banki regułą jest wzrost stopy procentowej w miarę wydłużania się okresu depozytu. Wynika to z faktu, że wykorzystując pieniądz długoterminowy, bank mniej obawia się o jego wycofanie niż w przypadku depozytu krótkoterminowego, ponieważ strata klienta na oprocentowaniu byłaby większa przy wycofaniu pieniądza przed czasem. Prawo bankowe zezwala bankom na obniżenie oprocentowania w trakcie trwania depozytu, jeśli taką możliwość przewidziano w umowie kredytowej (o każdej zmianie oprocentowania musi on powiadamiać klienta). Prawdziwy problem powstaje oczywiście przy dłuższych terminach. Klient nigdy nie wie, ile naprawdę otrzyma za powierzone bankowi pieniądze.
Ważnym elementem oprocentowania depozytu jest kapitalizacja odsetek. Aby można było mówić o kapitalizacji, konieczne są dwa etapy działań:
Włączenie odsetek do kapitału po określonym terminie,
naliczanie następnych odsetek od tak skapitalizowanej sumy.
W wielu przypadkach mamy do czynienia z wielokrotną kapitalizacją odsetek. Kapitalizacja sprawia, że naliczane odsetki są w praktyce wyższe, nieraz znacznie. Banki stosują trzy podstawowe typy kapitalizacji:
kapitalizacja miesięczna lub kwartalna, co oznacza, że co miesiąc lub co trzy miesiące naliczane odsetki są włączane do kapitału,
kapitalizacja roczna - po roku odsetki automatycznie są doliczane do kapitału,
kapitalizacja po terminie - odsetki są doliczane do kapitału po upływie okresu umownego.
Odsetki otrzymywane przy kapitalizacji oblicza się według wzoru na odsetki składane:
O=K*(1+P)N-1
gdzie:
O - kwota odsetek,
K - kapitał depozytu,
P - nominalna roczna stopa procentowa,
N - liczba okresów kapitalizacji.
Przy depozytach terminowych, podobnie jak przy lokatach bieżących, banki muszą część zebranych sum przeznaczyć na przymusową rezerwę obowiązkową. Rezultatem przymusu tworzenia rezerwy obowiązkowej jest wzrost kosztu pozyskania pieniądza przez bank.
Właściciele depozytów terminowych, podobnie jak lokat bieżących, otrzymują tylko 80% naliczonego przez bank oprocentowania (uwzględniającego kapitalizację), pozostałe 20% to podatek odprowadzany do Izby Skarbowej.
8. Lokaty Międzybankowe bierne i czynne
Wszystkie banki lokują znaczne sumy na określone terminy w innych bankach, a równocześnie same przyjmują takie lokaty. Lokaty te nazywamy lokatami międzybankowymi. Lokaty przyjmowane z innych banków nazywamy lokatami biernymi (pasywnymi), a lokaty dokonywane w innych bankach - czynnymi (aktywnymi). W skali systemu bankowego lokaty bierne i czynne oczywiście się równoważą. Lokaty międzybankowe pełnią trzy istotne funkcje w systemie bankowym:
1) przywracają równowagę finansową w bankach, czyli równowagę między potrzebną a posiadaną ilością pieniędzy,
2) ułatwiają utrzymanie płynności banków,
3) są źródłem zysku.
Każdy bank dokonujący lokat międzybankowych ponosi z tego tytułu pewne ryzyko, związane z możliwością utraty płynności przez inny bank.
Największy udział w lokatach międzybankowych mają lokaty jednodniowe. Banki lokują na jeden dzień nie tylko nadwyżki krótkoterminowe, lecz także i znaczną część nadwyżek na dłuższe okresy - wtedy zwykle lokaty jednodniowe są codziennie przedłużane na kolejny dzień.
Dokonywanie lokat międzybankowych jest bardzo proste. Dwa banki zawierają między sobą umowę, która nie jest nigdzie potwierdzana ani rejestrowana. Podstawą transakcji na rynku lokat międzybankowych są średnie stopy procentowe, które w danym momencie skłonne są zapłacić duże polskie banki i stopy procentowe, po jakich duże banki są skłonne sprzedać swoje nadwyżki. Stopa procentowa, jaką banki są gotowe zapłacić za środki przyjęte w depozyty nazywa się WIBID, a stopa procentowa, po jakiej banki są skłonne udzielić pożyczek innym bankom nazywa się WIBOR. Transakcje zwierane są na różne okresy, najbardziej popularne są lokaty na jeden dzień od dnia bieżącego (overnight-O/N), na jeden dzień od dnia następnego (next day-T/N), na jedne tydzień (1 week-1W) i na jeden miesiąc (1 month- 1M).
Pieniądz pozyskiwany z lokat międzybankowych jest względnie drogi, kosztuje znacznie więcej nie tylko od lokat bieżących klientów, ale także i od krótkoterminowych depozytów terminowych. Pozyskiwanie tego pieniądza ma pewne zalety:
1)banki nie mają obowiązku tworzenia rezerw obowiązkowych od lokat międzybankowych, czyli mogą wykorzystać całą pozyskiwana sumę,
2)zyski z lokat międzybankowych nie są opodatkowane,
3)koszt własny i nakład pracy na uzyskanie lokat międzybankowych są bardzo małe
Lokaty międzybankowe czynne można podzielić na dwa typy:
dokonywane na bardzo krótkie okresy lokaty pieniędzy, które trudno byłoby inaczej wykorzystać,
lokaty dokonywane na dłuższy czas.
Najpowszechniejsze są lokaty krótkoterminowe. Można do nich zaliczyć lokaty jednodniowe typu 0/N i T/N, lokaty dwudniowe S/N, am w pewnych okresach - także lokaty na jeden tydzień (1 W).
9. Bankowa polityka rezerw
Ponieważ działalność bankowa powiązana jest z ryzykiem, konieczne jest tworzenie w bankach zabezpieczeń nazywanych rezerwami. Od 1999 roku banki są obowiązane równoważyć skutki ryzyka wynikającego z ich działalności w drodze tworzenia i utrzymania rezerw celowych dla zapewnienia bezpieczeństwa środków pieniężnych zgromadzonych przez klientów. W tym celu banki dokonują co najmniej raz na koniec kwartału klasyfikacji aktywów 9w tym kredytów) bilansowych oraz zobowiązań pozabilansowych, wyodrębniając:
- normalne
- pod obserwacją
- zagrożone.
Rezerwy celowe tworzą banki na podstawie indywidualnej oceny ryzyka obciążającego należności lub udzielone zobowiązania pozabilansowe, przy czym w odniesieniu do grupy zagrożonych wynoszą one:
- 20% ich kwoty zakwalifikowanej do kategorii poniżej standardu
- 50% ich kwoty zakwalifikowanej do kategorii wątpliwych
-100% ich kwoty zakwalifikowanej do kategorii straconych
Bank tworzy rezerwę przede wszystkim na tzw. „złe kredyty”, których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek przekracza jeden miesiąc bankowy, czyli 30 dni.
Rezerwy celowe tworzy się w ciężar kosztów i są one sukcesywnie zmniejszane odpowiednio do spłaty należności banku lub po przekwalifikowaniu do kategorii o niższym ryzyku. Rozwiązanie (likwidacja) rezerwy następuje po całkowitym wygaśnięciu lub spisania należności w straty.
10. Czy transformacja pieniądza w czasie jest sprzeczna ze złotą regułą bankową
Złotą regułę można sformułować następująco - terminowi płatności pasywów powinny odpowiadać odpowiednie kwoty i terminy aktywów. Reguła ta wymaga , żeby działalność aktywna i pasywna banku była zgodna co do kwot i terminów. W ten sposób zostaje wyłączona możliwość dokonywania transformacji terminowej. Złotą regułę bankową należy oceniać krytycznie gdyż:
- nie uwzględnia prolongaty wkładów, wychodząc z założenia, że wszystkie uzgodnione terminy będą się zgadzać z rzeczywistymi,
- nie bierze pod uwagę nowych wpłat depozytów, uznaje bowiem, że jedynym źródłem spłat są spłacane kredyty, a także własne środki, nie bierze pod uwagę możliwości otrzymania środków na rynku pieniężnym
jeżeli nawet bank zrezygnuje z transformacji środków to i tak nie jest bezpieczny, gdyż istnieje ryzyko niespłacenia kredytów w terminie.
O ile w bankach uniwersalnych „złota reguła” może być wykorzystywana raczej w formie ustalania terminów końcowych spłat i wypłat, o tyle w bankach wyspecjalizowanych, zwłaszcza hipotecznych występują duże rozbieżności w strumieniach wpłat i wypłat, zatem nie można liczyć na bieżące wyrównanie potrzebnych środków przez bieżące płatności.
11. Pojęcie i funkcjonowanie rachunku bankowego
Banki prowadzą rachunki bankowe dla osób fizycznych i osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie mających osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną.
Rachunki bankowe prowadzone są w złotych i w walutach obcych.
Banki mogą prowadzić w szczególności następujące rodzaje rachunków bankowych:
rachunki bieżące
rachunki pomocnicze
rachunki lokat terminowych
rachunki oszczędnościowe - wkłady oszczędnościowe
Rachunki bieżące - służy do gromadzenia chwilowo wolnych środków pieniężnych oraz prowadzenia rozliczeń pieniężnych z innymi podmiotami.
Rachunki pomocnicze - służą do gromadzenia środków pieniężnych oraz przeprowadzania rozliczeń pieniężnych związanych z określonym rodzajem działalności lub ułatwiają rozliczanie z podmiotami mającymi rachunki w innych miejscowościach lub bankach.
Rachunki lokat terminowych - służą do przechowywania środków pieniężnych zarówno dla osób prawnych jak i fizycznych na okres zawarty w umowie z klientem.
Rachunki oszczędnościowe - wkłady oszczędnościowe są prowadzone dla osób fizycznych; szkolnych kas oszczędności i pracowniczych kas zapomogowo pożyczkowych. Nie mogą być wykorzystane przez ich posiadaczy do przeprowadzania rozliczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
12. Aktywa pracujące i niepracujące (skład, rola składników, współczynniki aktywów pracujących)
Aktywa, których zadaniem jest generowanie zysku, zostały nazwane aktywami pracującymi. Zaliczono do nich kredyty, lokaty międzybankowe i papiery wartościowe.
Aktywa, które w zasadzie zysku nie przynoszą, zostały nazwane aktywami niepracującymi. Należą do nich : rzeczowy majątek trwały, wartości niematerialne i prawne, środki pieniężne w kasie i NBP oraz pozostałe aktywa ( w tym rozliczenia międzyokresowe). W wielu bankach do aktywów niepracujących zalicza się także” złe kredyty”.
Aktywa niepracujące są niezbędne do normalnej pracy banku; składają się one głównie z potrzebnej infrastruktury (środki trwałe) i gotówki.
Stopniowe ograniczenie wielkości inwestycji w środki trwałe i zmniejszenie średniego stanu środków pieniężnych pozwoliły w wielu bankach na poważne ograniczenie wielkości aktywów niepracujących. Banki zaczęły obliczać tzw. wskaźnik aktywów pracujących (WAP), czyli udział aktywów pracujących w sumie aktywów.
Wskaźnik aktywów pracujących (WAP) = aktywa pracujące / aktywa ogółem
13. Dokumentacja kredytowa i jej weryfikacja
Aby uzyskać kredyt przyzby kredytobiorca musi wypełnić wniosek kredytowy i złożyć go w wybranym przez siebie banku wraz z informacjami (dokumentami) dodatkowymi.
Wniosek kredytowy - jest pisemnym wystąpieniem kredytobiorcy do banku o przyznanie kredytu. Zawiera on ekonomiczne uzasadnienia rodzaju i kwoty potrzebnego kredytu oraz okresu jego trwania, ewentualnych rat spłaty.
Wniosek kredytowy zawiera podstawowe informacje dotyczące:
Klienta - np. nazwa, adres firmy, jej status.
Jego dotychczasowej działalności - informacje te dotyczące rodzaju działalności, czasu jej prowadzenia, wielkości, głównych kontrahentów i form współpracy z nimi.
Majątku - informacje te dotyczą składników finansowych materialnych i niematerialnych, zużycia majątku trwałego itp.
Kredytu, możliwości i form spłat - rodzaj kredytu, określony c El przeznaczenia, okres na jaki jest udzielony, termin spłaty itp.
Zobowiązań - zobowiązania krótko - długoterminowe, przeterminowane, zobowiązania dotyczące urzędów publiczno - prawnych, udzielone poręczenia.
Współpraca z innymi bankami - rachunki, kredyty i terminy spłaty, gwarancje.
Proponowanych zabezpieczeń - opis formy prawnej przy zabezpieczeniach prawnych, wycena wartości np.: przy nieruchomości i wypis z księgi hipotecznej, przy poręczeniach - informacje o poręczycielach.
Wniosek powinien być podpisany przez osoby, które są upoważnione do zaciągania zobowiązań majątkowych w imieniu firmy.
Do sporządzenia oceny zdolności kredytowej oprócz wniosku niezbędne jest złożenie załączników w postaci: dokumentów, sprawozdań finansowych (bilans, rachunek zysków i strat), informacji np.: zezwolenie na prowadzenie działalności (NIP, REGON), zaświadczenie o nie zaleganiu z płatnościami podatków, składek ZUS, itp.; których ilości i zakres uzależnione śa od:
Wielkości kredytu
Wielkości i rodzaju firmy
Wcześniejszej współpracy z klientem
Po złożeniu wniosku kredytowego wraz z załącznikami przez klienta, inspektor kredytowy rozpoczyna - dokonuje weryfikacji wniosku przez:
Sprawdzenie kompletności i wiarygodności dokumentów i informacji:
Sprawdzenie dotychczasowej działalności poprzez kontakt ze współpracującymi podmiotami, bankami, urzędami: Skarbowym, ZUS, przeprowadzenie wywiadów środowiskowych, sprawdzenie czy kredytobiorca nie figuruje w rejestrze niesolidnych klientów banków.
Inspekcje u klinta
Wizyty u poręczycieli
Sprawdzenie stanu nieruchomości i innych przedmiotów, które mają stanowić zabezpieczenie, jak również sprawdzenie stanu prawnego własności.
14. Zasady naliczania prowizji i odsetek od kredytów
Prowizję kredytową nazywamy opłatę klienta za usługi bankowe związane z udzieleniem kredytu. Banki zwykle pobierają prowizję w momencie wypłacania kredytu. Przy kredytach ratalnych i gospodarczych prowizja wynosi najczęściej 1%, choć wiele banków stosuje inne stawki.
Przy kredycie rocznym mierzonym zgodnie z zasadami bankowymi koszt prowizji w skali rocznej wyniesie 1%, jeżeli jednak klient pobiera kredyt miesięczny, koszt prowizji przeliczony na skalę roczną wyniesie 12%.
Zwykle prowizja jest odliczana od kapitału kredytu. Jeżeli więc kapitał kredytu wyniesie np. 1000 zł., a prowizja 10 zł., to kredytobiorca będzie winien bankowi 1000 zł., ale bank postawi do jego dyspozycji 990 zł. Niektóre banki wprowadziły inne zasady; doliczają prowizję do wysokości kapitału. W takim przypadku wartość kredytu wyniosłaby 1010 zł. Klient płaci wtedy odsetki od całej tej sumy.
Przy kredytach samochodowych, budowlano-mieszkaniowych, lombardowych i niektórych innych typach kredytów wysokość prowizji jest często wyższa niż 1%, niekiedy pobierane są dwie prowizje sięgające w sumie 3%, a w rzadkich przypadkach nawet przekraczające tą wielkość.
Zasady naliczania odsetek od kredytów bez karencji:
Jeżeli chcemy obliczyć wysokość miesięcznych spłat odsetek, mnożymy kwotę kredytu pozostającą do spłaty przez oprocentowanie kredytu, a następnie dzielimy przez 12 (liczba miesięcy w roku). Bilans przepływów netto w miesiącu 0, czyli w momencie przyznania kredytu, będzie równy kwocie kredytu pomniejszonej o prowizję. Następnie, co miesiąc będziemy pomniejszać bilans przepływów netto z poprzedniego miesiąca o kwotę spłat odsetek, a co kwartał- o kwotę spłat kapitału.
Zasady naliczania odsetek od kredytów uwzględniających karencje:
Aby obliczyć kwotę spłat odsetek, należy pomnożyć kwotę kredytu przez oprocentowanie, a następnie podzielić otrzymaną sumę przez 9, przy karencji 3-miesięcznej, oprocentowanie będzie, bowiem spłacane przez 9 miesięcy.
15. Zabezpieczenia osobiste kredytów i ich rodzaje
Zabezpieczenia osobiste są to te przy których dłużnik ponosi osobistą odpowiedzialność za spłatę długu. oznacza to, że gwarantuje on całym swoim obecnym i przyszłym majątkiem wywiązanie się z zobowiązań wobec banku.
Zabezpieczenia prawne o charakterze osobowym związane są z przyjętymi przez osoby prawne lub fizyczne zobowiązania spłacenia bankowi zaległych kwot z tytułu umowy kredytowej, których nie spłacił kredytobiorca. Wśród nich wyróżniamy:
Weksel własny in blanco
Poręczenie
Gwarancję bankową (bankowa gwarancja kredytowa
Przelew wierzytelności, cesja
Przystąpienie do długu
Zabezpieczenie kredytu
Weksel in blanco - na wekslu takim nie może zostać określona suma wekslowa ani termin płatności, natomiast powinna być podana data wystawienia.
Poręczenie - jest zobowiązaniem osoby trzeciej 9poręczyciela) wobec banku, że wykona zobowiązanie kredytobiorcy, jeśli on nie wywiąże się z umowy kredytowej
Gwarancja bankowa - (bankowa gwarancja kredytowa) - inny bank wystawia gwarancję, że w razie niewypłacalności kredytobiorcy sam spłaci kredyt wraz z odsetkami.
Przelew (cesja) wierzytelności - oznacza przeniesienie praw wierzyciela w stosunku do dłużnika na bank w związku z udzieleniem kredytu. Cesja ta nie wymaga, aby wierzytelność należała do kredytobiorcy, może należeć do osoby trzeciej, która zgodzi się na podpisanie stosownej umowy z bankiem.
Przystąpienie do długu - obok dotychczasowego kredytobiorcy dłużnikiem banku staje się osoba trzecia, która solidarnie jest odpowiedzialna za spłatę kredytu na warunkach określonych umową.
16. Zabezpieczenia rzeczowe kredytów
Zabezpieczeniami rzeczowymi są to takie przy których podmiotem jest określona część majątku dłużnika lub osoby trzeciej, czyli określona rzecz.
Zabezpieczenia prawne o charakterze rzeczowym ustanawiają prawo banku do ewentualnego wykorzystania ściśle określonych składników majątku (nieruchomości, ruchomości, środków finansowych) do zaspokojenia się w przypadku braku splaty kredytu lub odsetek prze kredytobiorcę. Zaliczamy do nich między innymi:
Hipotezę
Zastaw
Kaucję
Przewłaszczenie na zabezpieczenie
Blokadę środków na rachunku bankowym
Hipoteka - wpis do księgi wieczystej nieruchomości (tzw. księgi hipotecznej); wpis daje pierwszeństwo wpisanemu przed nie wpisanym. Jeżeli ktoś jest wpisany jako pierwszy, jego roszczenia są pierwsze.
Zastaw - prawo do dochodzenia roszczeń z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi.
Kaucja - to złożenie w banku przez kredytobiorcę lub osobę trzecią środki pieniężne, wkłady na książeczkach oszczędnościowych, bony oszczędnościowe i obligacje na okaziciela, które mogą być przejęte przez bank.
Przewłaszczenie na zabezpieczenie - jest przeniesieniem własności przedmiotu stanowiącego zabezpieczenie, które należy do kredytobiorcy lub osoby trzeciej, na rzecz banku udzielającego kredyt. Mogą to być przedmioty ruchome, takie jak maszyny, urządzenia, surowce, towary.
Blokada środków na rachunku bankowym - następuje poprzez ustanowienie nieodwołalnej blokady środków pieniężnych na rachunku bankowym.
Hipoteka jako zabezpieczenie kredytów.
Hipoteka. Jest to zapis hipoteczny wierzytelności wobec banku daje on prawo dochodzenia roszczeń z nieruchomości. Od 2001r poprzednie formy (tzw. hipoteka skarbowa, a potem ustawowa) zostały zastąpione przez hipotekę przymusową. Pierwszeństwo w roszczeniach hipotecznych mają hipoteki zabezpieczające kredyt bankowy na cele mieszkaniowe, po nich honorowana jest hipoteka przymusowa na rzecz państwa, a dopiero później hipoteka zabezpieczająca pozostałe kredyty bankowe. Aby jednak hipoteka przymusowa mogła zostać ustanowiona musi ona być wpisana do księgi wieczystej. Jeśli kredytobiorca sprzeda nieruchomość, na której ustanowiono hipotekę, to zobowiązanie hipoteczne będzie obciążać nabywcę. Stwierdzenie nabywcy, że przy zakupie nieruchomości został on wprowadzony w błąd przez sprzedającego nie zwalnia go z obciążeń hipotecznych. Jeśli nieruchomość, na której ustanowiono hipotekę, zostanie podzielona, to hipoteka obciąża wszystkie nieruchomości utworzone przez podział (jest to tzw. hipoteka łączna).Bank może wtedy żądać zaspokojenia swoich roszczeń z wybranej nieruchomości lub ze wszystkich z nich łącznie. Hipoteka nie może być ustanowiona na nieruchomości przekazanej jedynie w użytkowanie, niezależnie od okresu użytkowania. Nie dotyczy to użytkowania wieczystego - w tym przypadku ustanowienie hipoteki jest możliwe. Częścią składową hipoteki jest wszystko to, co nie może zostać odłączone od nieruchomości bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości.
W celu zabezpieczenia udzielonego przez bank kredytu można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego bank będzie mógł dochodzić zaspokojenia swego roszczenia z nieruchomości, bez względu na to czyją stała się własnością, z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Hipoteką można obciążyć:
całą nieruchomość,
część ułamkową nieruchomości,
użytkowania wieczyste.
Nie można ustanowić hipoteki na nieruchomości przekazanej jedynie w użytkowanie.
Hipoteka obciąża wraz z nieruchomością:
jej części składowe,
jej przynależności,
niektóre roszczenia okresowe należne właścicielowi obciążonej nieruchomości.
Ustanowienie hipoteki na rzecz banku nie pozbawia właściciela nieruchomości możliwości jej obciążania lub rozporządzania nią. Niedopuszczalne jest zastrzeżenie, przez które właściciel nieruchomości zobowiązuje się względem banku, że nie dokona zbycia lub obciążenia nieruchomości przed wygaśnięciem hipoteki.
Jeżeli jednak właściciel nieruchomości lub osoba trzecia oddziałuje na nieruchomość w taki sposób, że może to pociągnąć za sobą zmniejszenie jej wartości w stopniu zagrażającym bezpieczeństwu hipoteki, bank może zażądać zaniechania tych działań.
Należności w sytuacji nieregularnej.
W dokumentacji oficjalnej „złe kredyty” są najczęściej nazywane „kredytami w sytuacji nieregularnej”. Zaliczane są do nich kredyty, przy których opóźnienia w spłacie kapitału lub odsetek przekraczają 30 dni, a także kredyty, których spłata może być z różnych powodów, uznana za niepewną.
Zła praca pionów kredytowych i brak doświadczenia zarządów banków, przy nieustabilizowanej sytuacji gospodarczej sprawiły, że w latach 1991-1993 polskie banki udzieliły olbrzymiej liczby „złych kredytów” ( należności w sytuacji nieregularnej). Okazało się przy tym, że znaczna część zabezpieczeń kredytów była pozbawiona większej wartości. Drastycznie zmniejszyło to rzeczywista marże kredytową, w wielu bankach była ona nawet ujemna (tzn. że poniosły one z tytułu działalności kredytowej straty netto). Doprowadziło to do upadku kilku banków i do poważnych trudności w przypadku czterdziestu innych.
Począwszy od 1994 roku większość banków zaczęła prowadzić racjonalna politykę w zakresie kredytów, co - w skali całego polskiego systemu bankowego - znakomicie zmniejszyło nowych złych kredytów. Niestety, nie dotyczyło to wszystkich banków, gdyż w niektórych z nich okazuje się, że cześć niedawno udzielonych kredytów jest zła. Ciągle też niektóre dawniej udzielone złe kredyty obniżają bilans banków, choć w niektórym stopniu; szczególnie trudna jest sytuacja obecnych i dawnych wielkich banków państwowych.
Banki obecnie przywiązują znaczna uwagę do wskaźników złych kredytów, obliczanego jako stosunek złych kredytów do ogólnej masy kredytów.
Jednym z najbardziej kłopotliwych obowiązków banków jest tworzenie rezerw na złe kredyty (tzw. rezerwy na należności w sytuacji nieregularnej, stanowiącej część rezerwy celowej na aktywa obarczone ryzykiem); w tym zakresie są one kontrolowane przez nadzór bankowy. Jak wspomniano, za złe kredyty uważa się głównie takie, przy których opóźnienie w spłacie kapitału lub odsetek przekracza miesiąc, czyli 30 dni.
Należności nieregularne dzieli Sie na trzy grupy:
należności poniżej standardu - takie przy których opóźnienie w spłacie wynosi od 1- do 3 miesiąc, oraz takie, przy których sytuacja ekonomiczno - finansowa kredytobiorcy uległa wyraźnemu pogorszeniu w sposób zagrażający spłatom; bank musi wtedy tworzyć rezerwę w wysokości 20% całej należności (to znaczy pozostałego do spłaty kapitału i należnych odsetek),
należności wątpliwe - takie, przy których opóźnienie w spłacie wynosi od 3 do 6 miesięcy, lub wtedy, gdy strata przedsiębiorstwa, które zaciągnęło kredyt naruszają jego kapitał podstawowy; rezerwa bankowa musi wynosić 50% całej należności.
Należności stracone - przy opóźnieniu w spłatach wynoszą ponad 6 miesięcy lub należności, które z innych powodów można uznać za nie do odzyskania. Dotyczy to zwłaszcza należności od dłużników postawionych w stan upadłości lub likwidacji, takich - przeciwko którym bank wystąpił na drogę sądową, takich - których miejsce pobyty jest nieznane, a także należności kwestionowanych przez dłużników. Rezerwa musi wtedy wynosić 100 % całej należności.
Konieczność tworzenia rezerw na złe kredyty jest poważnym obciążeniem finansowym. Pieniądze utrzymane jako rezerwa mogą być inwestowane tylko w płynne papiery wartościowe, o charakterze określonym przez nadzór bankowy (m.in. w bony skarbowe). Rezerwa jest utrzymana do chwili ostatecznego wyjaśnienia sytuacji kredytu.
Bank ponosi więc podwójny koszt związany ze złym kredytem:
koszt nie spłaconej części kredytu,
koszt utrzymania rezerw na złe kredyty.
W obu przypadkach bank wydaje pieniądze, które w istocie do niego nie należą - musi więc cały czas płacić za nie deponentom.
19. Windykacja i restrukturyzacja kredytów
Zwykle przedsiębiorstwo, które nie było w stanie spłacić konkretnej raty kredytowej, w dalszym ciągu nie jest w stanie regulować zobowiązań kredytowych. Stwierdzając występowanie zaległości, bank rozpoczyna postępowanie windykacyjne lub restrukturyzacyjne.
Windykacja - doprowadzenie przez bank do przejęcia zabezpieczeń.
Przy postępowaniu windykacyjnym pierwszym krokiem banku jest sprawdzenie, czy kredytobiorca ma w banku rachunek; jeśli tak - bank sam może z niego potrącić odpowiednią kwotę.
Zabezpieczenia mogą zostać przejęte przez bank zgodnie z jedną z dwóch procedur:
polubownie (dobrowolne przekazanie zabezpieczenia bankowi)
za pośrednictwem komornika
Przy windykacji zabezpieczenia przejmuje komornik, który pobiera wysokie opłaty za każda czynność.
W większości przypadków podstawą do przyjęcia zabezpieczeń jest bankowy tytuł egzekucyjny - jest to dokument wystawiony przez bank, musi być on zweryfikowany przez sąd i wtedy staje się formalną podstawą przeprowadzanej egzekucji z zabezpieczeń, wykonywanej przez komornika. Bankowy tytuł egzekucyjny opatrzony klauzulą wykonalności jest przekazywany komornikowi, który ma za zadanie szybko wszcząć postępowanie egzekucyjne. Wskazany przez bank, a formalnie wyznaczony przez sąd, komornik przejmuje zabezpieczenie i po przeprowadzeniu niezbędnych formalności sprzedaje je na licytacji
Restrukturyzacja - polega na zmianie zasad kredytowania na korzystniejsze dla klienta.
Podpisywany jest aneks do umowy kredytowej zgodnie z, którym spłaty kredytu zostaną przedłożone na później i rozłożone w inny sposób.
20. Zysk, marża zysku i stopa zysku na produktach bankowych.
Przez produkt rozumie się to wszystko, co można zaoferować nabywcom do konsumpcji, użytkowania lub dalszego przerobu. Oprócz rzeczy fizycznych do produktów zalicza się również wszelkiego rodzaju usługi, czynności, miejsca, organizację, pomysły (projekty) technologiczne, organizacyjne i inne oraz idee.
Produkt bankowy - jest instrumentem finansowym, który stanowi obietnicę, że wypożyczone albo zainwestowane środki pieniężne zostaną zwrócone wraz z odsetkami (albo z innym typem płatności, np. dywidendą) w następnym okresie. Niematerialny charakter instrumentów finansowych wskazuje, że bardziej precyzyjny byłoby posługiwanie się pojęciem usługi bankowej. Niemniej wobec powszechnie stosowanego w literaturze przedmiotu terminu produkt bankowy, oba pojęcia mogą być stosowane zamiennie lub równolegle.
Zysk - jest wartością ekstensywną i nie określa bezpośrednio efektywności gospodarowania lub inwestowania. Wartością określającą efektywność gospodarowania i inwestowania jest rentowność.
Ekonomiczny zysk przedsiębiorstwa zwany czasami nadzwyczajnym, lub rzeczywistą wartością dodaną - jest równy zyskowi księgowemu pomniejszonemu o wartość odsetek kapitałowych, które można by uzyskać wypożyczając równowartość kosztów wg przeciętnego oprocentowania kredytów w tym samym okresie
Marża zysku - jest to wartość procentowa wypracowanego zysku w stosunku do przychodów ze sprzedaży ogółem. Jest ona jednym z najważniejszych czynników kształtujących rentowność kapitału.
Czynniki kształtujące marże mogą być:
- struktura kosztów przedsiębiorstwa,
- konkurencja na rynku,
- wolumen sprzedaży.
Stopa zysku - to stosunek wysokości zysku do wysokości zaangażowanego kapitału; jest względną miarą zyskowności inwestycji, umożliwia porównanie zyskowności różnych inwestycji. Stopa zysku jest najczęściej wyrażona w procentach
21. Rozliczenia międzynarodowe krajowe.
Rozliczenia bankowe dzielą się na krajowe i zagraniczne. Rozliczenia krajowe są rozliczane głównie na podstawie polecenia przelewu i polecenia pobrania (zapłaty). Rozliczenia międzybankowe krajowe są to rozliczenia, które dotyczą rozliczeń pomiędzy rachunkami w różnych bankach.
Operacje te są wykonywane w dwóch etapach:
etap pierwszy polega na przekazaniu dokumentacji rozliczenia z jednego banku do drugiego banku, by pieniądze zasiliły odpowiednie konta.
etap drugi polega na dokonaniu rozliczenia finansowego między bankami
Z uwagi na dużą liczbę rozliczeń międzybankowych konieczne było powołanie odrębnej instytucji za pośrednictwem której są dokonywane rozliczenia między bankami. Instytucją tą jest KIR (krajowa izba rozliczeniowa). Jest to spółka należąca do NBP i większości banków komercyjnych oraz do największych banków spółdzielczych. KIR posiada również bankowe regionalne izby rozrachunkowe BRIR. Za pośrednictwem KIR odbywa się ostateczne rozliczenie sald operacji między różnymi bankami.
Funkcje KIR:
pośredniczy przy przesyłaniu dokumentacji rozliczeń między bankami
rozlicza salda operacji
Dzięki KIR cykl rozliczeń międzybankowych wynosi 1 - 3 dni. Systemy przesyłania dokumentacji rozliczeniowej.
Do 1994 r. wszystkie rozliczenia między bankowe były dokonywane w systemie SYBIR (w ramach którego przesyłano dokumenty w formie papierowej). Później wprowadzono system ELIXIR (który skrócił cykl rozliczeniowy), w systemie tym zlecenie klienta jest wprowadzone do sieci komputerowej w oddziale banku, skąd przetwarzane jest komputerowo i przekazywane przez BRIR i KIR do banku beneficjenta.
Jednak systemy bankowe są wadliwe i utrudniają całkowitą eliminację rozliczeń papierowych, w związku z tym wprowadzono trzeci system IMBIR, który polega na tym, że dokumentacja przelewu jest nagrywana na dyskietkę i wysyła albo elektronicznie albo w formie fizycznej w zależności od możliwości banku.
22. Gwarancje bankowe
Gwarancje bankowe to nieodwołalne zobowiązanie banku do wypłacenia beneficjantowi gwarancji określonej kwoty pieniężnej w przypadku, gdy zleceniodawca gwarancji nie wypełnił świadczenia, do wykonania, którego był zobowiązany.
Przy gwarancji bankowej występują trzy strony:
klient - który płaci za gwarancje
bank - który pobiera opłatę za udzielenie gwarancji i przejmuje ryzyko
beneficjant gwarancji - któremu klient przekazuje gwarancje
Gwarancje bankowe są zwykle udzielane przez banki na zlecenie podmiotów gospodarczych.
Banki udzielają bardzo zróżnicowanych typów gwarancji, największe znaczenie mają:
gwarancje kredytowe
gwarancje sprzedaży emitowanych papierów wartościowych
gwarancje zabezpieczające zapłaty za zakupione towary i usługi
gwarancje zapłaty za cło
gwarancje akredytywy
gwarancje przetargowe (udzielane)
gwarancje spłat rat leasingowych
gwarancje dobrego wykonania umowy
. 23. Transfery zagraniczne za pośrednictwem banku.
Największe znaczenie z różnych form rozliczeń zagranicznych ma transfer pieniędzy za pośrednictwem banków. Klienci wydają bankowi polecenie przetransferowania odpowiedniej ilości dewiz, a bank robi to, przelewając pieniądze na konto banku zagranicznego lub zapisując na koncie Klientów przelewy z zagranicy. Transfery zagraniczne odbywają się zwykle bezgotówkowo.
Podstawowym instrumentem rozliczeniowym przy transferach zagranicznych jest polecenie wypłaty czyli przekaz. Jest to wydane przez Klienta bankowi zlecenie dokonania przelewu określonej kwoty na rzecz wskazanego beneficjenta. Bank dostaje od swojego Klienta polecenie wypłaty, zgodnie z którym ma przelać na wskazane konto w banku zagranicznym określoną sumę, a bank zagraniczny będzie mógł dysponować tak pozyskanymi środkami. Polecenie wypłaty jest najtańszą, najszybszą i najprostszą formą rozliczenia transakcji handlu zagranicznego, zazwyczaj połączoną z wymianą walut.
Większość transferów finansowych przeprowadzają banki ponieważ są to duże sumy, pobierają odpowiednie opłaty i czerpią z tego duże korzyści. Biorąc pod uwagę tak duże kwoty pojawia się też brak zaufania do obcych banków i pracowników. Aby zmniejszyć ryzyko banki ograniczają liczbę ważnych partnerów-badają sytuację banków kraju, z którymi zamierzają współpracować i proponują mu podpisanie specjalnej umowy. Zgodnie z tą umową bank zagraniczny staje się bankiem-korespondentem naszego banku. Dokonuje się wówczas wymiany rachunków i określa zakres świadczonych usług.
Kolejnym krokiem zmniejszenia ryzyka jest włączenie się w międzynarodowy system nadzoru nad rozliczeniami - SWIFT. Polecenia wypłaty są przesyłane do banków zagranicznych w zakodowanej formie za pośrednictwem ośrodków SWIFT, gdzie są one weryfikowane, a następnie SWIFT dokonuje rozliczeń między bankami.
24. Akredytywa dokumentowa jako instrument rozliczeń międzynarodowych
Akredytywa dokumentowa jest pisemnym zobowiązaniem banku importera do wypłacenia eksporterowi należności w zamian za złożenie dokumentów reprezentujących towar. W rozliczeniach tego typu występują czterej partnerzy: eksporter, importer, bank importera i bank eksportera. Inicjatywę przejmuje importer, zwraca się on do swojego banku o udzielenie mu akredytywy dokumentowej, którą można byłoby porównać do warunkowej gwarancji.
Akredytywę otwiera bank importera na jego wniosek. We wniosku tym podawana jest m.in. specyfikacja towaru, który ma być dostarczony, wartość akredytywy, sposób pokrycia należności za towar, podstawowe informacje o eksporterze jego banku. Bank importera otwiera następnie akredytywę w banku eksportera.
Cechą akredytywy jest to, że płatność następuje dopiero po weryfikacji dokumentowej towaru bez jego sprawdzania. Jeżeli dokumenty odpowiadają warunkom akredytywy, to bank wypłaca eksporterowi należność (potrącając ja z konta importera lub udzielając mu kredytu).
Akredytywa dokumentowa ma wiele odmian: odwołalne lub nieodwołalne, potwierdzone lub niepotwierdzone, odnawialne lub nieodnawialne, przenośne lub nieprzenośne.
25. Marketing produktów bankowych.
Konkurencja na rynku usług bankowych sprawia, że każdy nowoczesny bank musi prowadzić marketing. Wstępem do opracowanie dobrej strategii jest przeprowadzenie odpowiednich badań głównie na zapotrzebowanie Klientów na produkty bankowe. Życie produktu bankowego można podzielić na 3 fazy:
faza lansowania (wprowadzania) produktu: duża sieć placówek, szybkie wprowadzenie produktu w życie, sprzedaż na szeroką skalę
faza dojrzałości: produkt znalazł uznanie Klientów, jest popularny przez długi czas
faza spadku zainteresowania: jest najdłuższą fazą głównie ze względu na przyzwyczajenia do produktu bankowego, który powoli traci na znaczeniu.
Prowadzona jest polityka segmentacji rynku (np. wiek) ponieważ promocja adresowana do ogółu jest mało skuteczna.
Podstawowym celem programu marketingowego jest przystosowanie banku do wymagań i potrzeb zarówno obecnych jak i przyszłych Klientów natomiast do najważniejszych elementów zaliczymy opracowanie i wcielanie w życie strategii produktu bankowego, stworzenie odpowiedniego obrazu banku, zaufanie i pozyskanie Klientów. Tworzony jest odpowiedni wizerunek firmy poprzez reklamę prasową, radiową i telewizyjną, ulotki reklamowe itd. Ważny jest również sponsoring bankowy, który dzięki małym kosztom jest daje znaczny zasięg i reklamę banku.
Pewien wpływ na wizerunek banku ma również wystrój lokali bankowych, sposób zachowania się personelu, wprowadzone produkty.
Ostatecznym rezultatem tych wszystkich działań jest wytworzenie obrazu banku solidnego, wypłacalnego i nowoczesnego. Takiemu bankowi jest znacznie łatwiej pozyskać depozyty oraz kredyty Klientów.
26.
27.
28. Nadzór bankowy w Polsce organizacja i zadania
Głównym celem nadzoru bankowego jest zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego. Nadzór nad działalnością banków sprawuje Komisja Nadzoru Bankowego oraz jej organ wykonawczy - Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego.
Cele i zadania nadzoru są realizowane poprzez prowadzenie polityki nadzorczej (w tym polityki licencyjnej) oraz sprawowanie nadzoru analitycznego i inspekcyjnego nad sektorem bankowym.
W ramach polityki nadzorczej tworzone są regulacje prawne, których celem jest zapewnienie, aby banki stosowały się do norm bezpiecznego funkcjonowania. Regulacje te odnoszą się przede wszystkim do poziomu kapitału i płynności banków, jakości kredytów i pożyczek oraz tworzenia rezerw. Stosowane obecnie regulacje są w pełni dostosowane do wymogów Unii Europejskiej.
Polityka licencyjna polega na określaniu warunków dokonywania inwestycji kapitałowych w sektorze bankowym przy zapewnieniu właściwego pochodzenia kapitału oraz rozpatrywaniu wniosków dotyczących prowadzenia działalności operacyjnej przez banki, oddziały i przedstawicielstwa banków zagranicznych w Polsce.
Stała analiza sektora bankowego oraz poszczególnych banków zapewnia bezpieczeństwo całego systemu. W ramach analiz kompleksowych oceniane są m.in. sytuacja sektora bankowego oraz wpływ polityki pieniężnej, podatkowej i nadzorczej na sektor bankowy. Nadzór inspekcyjny nad działalnością banków polega na analizie i ocenie ryzyka oraz przestrzegania przez banki norm bezpiecznego funkcjonowania. Nadzór bankowy czuwa też nad sprawnym przebiegiem restrukturyzacji i uzdrowieniem sytuacji banków realizujących programy naprawcze.
Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej weszły w życie przepisy normujące zasady podejmowania i prowadzenia działalności na terenie Polski przez instytucje kredytowe mające siedzibę w innych krajach Unii. Obowiązuje zasada jednej licencji. Oznacza to, że bank albo instytucja kredytowa mający licencję wydaną w jednym z krajów UE może podjąć działalność na terenie wszystkich państw Unii, po zawiadomieniu kraju, na którego terenie będzie jego placówka.
29. Podstawowe formy ryzyka bankowego i metody jego ograniczania
Ryzyko można zdefiniować jako zagrożenie nie osiągnięcia zamierzonego celu. Ryzyko bankowe jest równoznaczne z prawdopodobieństwem wystąpienia zdarzeń oddziałujących negatywnie na sytuację banku i perspektywy jego rozwoju. Jest zatem negatywnym odchyleniem od wyznaczonego celu .
Bank jak każde przedsiębiorstwo prowadząc swoją działalność jest narażony na ryzyko. Ryzyka w działalności bankowej nie można uniknąć, gdyż w momencie podejmowania decyzji bank nie dysponuje odpowiednią ilością informacji i nie jest wstanie przewidzieć przyszłych konsekwencji obecnie podejmowanej decyzji.
Podstawowe rodzaje ryzyka to:
Ryzyko kredytowe - to zagrożenie, że płatności związane z obsługą kredytu przez klienta nie zostaną uregulowane wobec banku w terminie przewidzianym umową w całości lub częściowo.
Ryzyko płynności - występuje gdy zagrożona jest zdolność banku do spłacania swoich zobowiązań
Ryzyko operacyjne to ryzyko pośredniej lub bezpośredniej straty wynikającej z nieadekwatnych i zawodnych procesów wewnętrznych, dotyczących ludzi i systemów lub wynikających ze zdarzeń zewnętrznych.
Ryzyko stopy procentowej stanowi zagrożenie pozycji finansowej banku na skutek niekorzystnych zmian stóp procentowych. Zagrożenie to odnosi się do wyniku odsetkowego oraz wartości ekonomicznej kapitału banku.
Ryzyko kursu walutowego jest to niebezpieczeństwo pogorszenia się sytuacji banku na skutek niekorzystnej zmiany kursu walutowego.
W celu oszacowania ryzyka wykorzystuje różne metody poczynając od najprostszych opisowych, a na złożonych modelach ekonometrycznych kończąc.
Wybór metody zależy od rodzaju ryzyka np. metodę punktową czy cerdit scoring zastosujemy w przypadku ryzyka kredytowego, metodę luki lub duracji przy szacowaniu ryzyka stopy procentowej w przypadku ryzyka instrumentów pochodnych zastosujemy złożone modele ekonometryczne.
Coraz częściej banki w zarządzaniu ryzykiem stopy procentowej wykorzystują wewnętrzne modele ryzyka oparte na koncepcji Value at Risk (VaR) (używamy również nazwy wartość zagrożona lub wartość narażona na ryzyko).
VaR mierzy największą oczekiwaną stratę jaką dana instytucja może ponieść w danym okresie, przy założeniu normalnych warunków rynkowych i przy danym poziomie ufności. VaR ocenia ryzyko przy użyciu modeli statystycznych i symulacyjnych przeznaczonych do ustalania zmienności aktywów w portfelu banku.
30. Sposoby zarządzania wybranymi rodzajami ryzyka (kredytowego)
Ryzyko kredytowe jest to zagrożenie, że potencjalni pożyczkobiorcy nie będą w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań finansowych w terminie. Ryzyko kredytowe zaliczane jest do ryzyka aktywnego. Może dotyczyć pojedynczego kredytu lub całego portfela kredytowego. W pierwszym przypadku jest to prawdopodobieństwo niespłacenia kredytu przez potencjalnego pojedynczego kredytobiorcę. Jest to więc prawdopodobieństwa poniesienia bądź nie straty z tego tytułu. W drugim przypadku ryzyko dotyczy całości kredytów wchodzących w skład portfela. Ryzyko to związane jest z jakością udzielonych kredytów oraz rodzajem korelacji pomiędzy poszczególnymi kredytami.
Bank narażony jest na ryzyko kredytowe nie tylko w przypadku udzielenia kredytu ale również inwestycje związane z papierami komercyjnymi, obligacjami czy instrumentami pochodnymi narażają Bank na ten sam rodzaj ryzyka.
Zarządzanie ryzykiem kredytowym polega w pierwszej kolejności na zidentyfikowaniu źródeł tego ryzyka. Źródłem ryzyka kredytowego może być pojedynczy kredytobiorca. W momencie udostępnienia środków pojawia się prawdopodobieństwa nie spłacenia udzielonego kredytu przez kredytobiorcę lub opóźnienie w spłatach. Źródłem ryzyka kredytowego jest nie tylko udzielenie pojedynczego kredytu, ale również globalne zaangażowanie banku w działalność kredytową. Poziom ryzyka kredytowego w skali banku zależy od stopnia koncentracji portfela kredytowego. Im mniejsza jest bowiem zależność między poszczególnymi , pojedynczymi kredytami, czyli ich koncentracja, tym mniejsze ryzyko. Kolejne etapy zarządzania ryzykiem kredytowym to jego pomiar, sterowanie, nadzór, finansowanie administrowani.
Banki dokonują oceny ryzyka kredytowego wykorzystując modele scoringowe i ratingowe. Modele scoringowe polegają na wyborze kryteriów opisujących sytuację ekonomiczna kredytobiorcy, przypisaniu punktów następnie zsumowaniu tych punktów co składa się na ocenę. Wśród nowoczesnych metod zarządzania ryzykiem kredytowym występuje zaś VaR (Value at Risk).
W zarządzaniu ryzykiem kredytowym wykorzystuje się również analizę sektorową oraz analizę migracji ryzyka.
Według Nowej Umowy Kapitałowej do oceny ryzyka kredytowego możemy wykorzystać jedno z dwóch zaproponowanych podejść, metodę standardową oraz metodę ratingów wewnętrznych.
31. Bankowość elektroniczna - definicja, formy, rodzaje, sposoby płatności
Podstawową ideą bankowości elektronicznej jest przede wszystkim elektroniczna obsługa klienta, która wywodzi się z koncepcji bankowości bezpośredniej (direct banking). Obejmuje ona elektroniczne systemy wymiany danych (transfer płatności), które umożliwiają klientowi realizację jakichkolwiek operacji finansowych bez koniecznej wizyty w tradycyjnej placówce bankowe.
Jest to bezkontaktowa forma realizacji usług bankowych i dostęp do bankowych produktów, umożliwiająca wykorzystanie tych usług (produktów) bez konieczności odwiedzania banku czy też jego filii.
Można ją także definiować (bankowość elektroniczną) jako przedstawienie kanałów dystrybucji, do których zaliczamy stosowanie:
kart płatniczych, które umożliwiają dokonywanie transakcji zarówno gotówkowych jak i bezgotówkowych,
bankomatów,
wykorzystanie komputerów (tzw. home banking i Internet banking)
wykorzystanie telefonów komórkowych (usługi SMS oraz WAP) i stacjonarnych (tzw. phone banking).
Formy - rodzaje bankowości elektronicznej:
Internet banking
Home banking
Phone banking
Bankomaty
Karty płatnicze
Sposoby płatności:
za pomocą kart płatniczych, rozumiane jako instrumenty służące do płacenia za towary i usługi w punktach akceptujących, m.in. w sklepach, restauracjach, stacjach benzynowych itp.
Przelewy - przelewy bankowe, system bankowości elektronicznej
32. Bankowość elektroniczna - definicja, rozwój, zagrożenia
Bankowość internetowa - operacje bankowe dokonywane przez klienta za pośrednictwem Internetu. Potrzebny jest komputer z dostępem do Internetu wyposażony w przeglądarkę. Klient musi doprowadzić do połączenia się jego komputera z komputerem bankowym. Umożliwiają to dwa numery kodowe: numer identyfikacyjny klienta (NIK) oraz PIN, który zapewnia wyłączność dostępu do wybranej usługi.
Zagrożenia:
problem bezpieczeństwa systemów i operacji, a także ochrona danych
przejęcie przez hakera numerów kodowych
po za tym zagrożenia w rozwoju bankowości internetowej:
Niska lojalność klientów wobec banków w Internecie
Przyzwyczajenia klientów do tradycyjnych form świadczenia usług bankowych
Brak zaufania do elektronicznych kanałów dystrybucji usług bankowych
Brak dostępu do odpowiedniego sprzętu umożliwiającego korzystanie z systemów bankowości elektronicznej
Brak szczegółowych unormowań prawnych
Trudność w adaptacji nowości technologicznych
Czynniki |
Przykłady |
Techniczne |
|
Zewnętrzne |
|
Wewnętrzne |
|