Funkcjonalizm Parsons'a
Parsons Talcott (1902-1979) - socjolog amerykański, przedstawiciel funkcjonalizmu w socjologii, twórca najbardziej rozbudowanego systemu teoretycznego w socjologii
XX wieku. Od 1944 r. Profesor Harvard University w Cambridge. Centralnym zagadnieniem prac teoretycznych Parsons'a było najpierw zbudowanie teorii działania społecznego, później zaś stworzenie teorii systemu społecznego. W ostatnim okresie życia zajmował się też problemami teorii ewolucji społecznej. Główne prace: „The Structure of Social Action” (1937), “Szkice z teorii socjologicznej” (1949, “Struktura społeczna a osobowość” (1955). (Nowa Encyklopedia Powszechna PWN).
Funkcjonalizm -kierunek w naukach społecznych, skupiający się na badaniu funkcji zjawisk społecznych w systemie społeczno - kulturowym, w którym występują:
funkcjonalizm antropologiczny - został ukształtowany w latach dwudziestych XX wieku, jako reakcja przeciwko ewolucjonizmowi i dyfuzjonizmowi. Funkcjonaliści ujmowali sposób funkcjonowania kultury każdego ludu w życiu danej społeczności, kładli nacisk na badania faktów w układach synchronicznych, rezygnowali z badania problemów typu historycznego, uważając je za nierozwiązywalne na podstawie materiałów etnograficznych. Czołowymi przedstawicielami funkcjonalizmu byli: B. Malinowski, A. R. Radcliffe - Brown,; Współcześnie funkcjonalizm reprezentują głównie badacze anglosascy, których interesuje odtwarzanie całościowego obrazu poszczególnych kultur i relacji wiążących fakty kulturowe z instytucjami społecznymi;
funkcjonalizm socjologiczny - wpływowa orientacja, zwłaszcza w socjologii amerykańskiej, w której podstawowe założenia wywodzą się z funkcjonalizmu antropologicznego; dojrzałą postać nadali mu socjologowie amerykańscy: T. Parsons,
R. K. Merton i in. W latach czterdziestych i pięćdziesiątych w centrum zainteresowania funkcjonalizmu socjologicznego są studia nad mechanizmami przetrwania systemów społecznych; mniejszą wagę przykłada się do poznania genezy badanych zjawisk,
a także zmian, którym system ulega; do jego podstawowych pojęć należą - oprócz funkcji
i systemu - pojęcie ładu i równowagi społecznej.
(Nowa Encyklopedia Powszechna PWN)
T. Parsons, M.J. Smelser,
„Funkcjonalne zróżnicowanie społeczeństwa”
Ekonomika jest podstawowym podsystemem społeczeństwa. Systemy społeczne wg Parsons'a niekoniecznie są całym społeczeństwem, albowiem „systemem społecznym” określany jest każdy zorganizowany wzór interakcji, obojętnie czy w postaci mikro -, czy makro społecznej. Parsons często ma na myśli podsystemy jako składowe systemów społecznych. Społeczeństwa globalne bowiem mają tendencję do różnicowania się
na podsystemy (struktury społeczne). Ekonomika jako podsystem wyspecjalizowany jest
w odniesieniu do funkcji adaptacyjnej społeczeństwa.
Zgodnie z tym twierdzeniem pozostałymi trzema podsystemami, mającymi cechy systemów społecznych, pokrewnymi ekonomice ( podsystem adaptacyjny-A) są:
podsystem osiągania celów -G
podsystem integracyjny oraz -I
podsystem kultywowania wzorów i usuwania napięć .-L
Podsystem adaptacyjny
>Celem ekonomiki jest tu produkcja zgeneralizowanych ułatwień jako środków
o nieokreślonej liczbie zastosowań. Ważną cechą tej produkcji jest ilość takich ułatwień (w sensie „fizycznym”) oraz możliwość ich generalizacji, czyli stosowanie ich do najrozmaitszych celów .Celem ekonomiki jest też-produkcja dochodu oddanego do dyspozycji społeczeństwa
*Produktem tego podsystemu jest-pieniądz
Podsystem osiągania celów-w szerokim ujęciu koncentruje się na politycznych funkcjach społeczeństwa
>Celem polityki jest mobilizacja warunków koniecznych do osiągania określonych celów społeczeństwa. Zasadniczym warunkiem jest tu bogactwo. Mówiąc inaczej celem polityki jest maksymalizacja zdolności społeczeństwa do osiągnięcia jego celów podsystemowych, czyli kolektywnych. Użycie bogactwa dla celów kolektywnych oznacza poświęcenie zgeneralizowanej możliwości dysponowania owym bogactwem, a stąd jego dostępności dla innych podsystemów poza polityką.
*Produktem tego podsystemu jest-władza
Podsystem integracyjny społeczeństwa -„ produkuje” inną zgeneralizowaną zdolność kontrolowania zachowania, analogiczną do bogactwa i władzy. Niektórzy określają ja jako „solidarność” (Durkheim). Solidarność jest zdolnością organów społecznych do „trzymania w ryzach” jednostek całego systemu, zgodnie z jego potrzebami integracyjnymi. Chodzi głównie o eliminowanie wszelkich dewiacji.
Wg tej teorii władza należy do społeczeństwa.
*Produktem tego podsystemu jest-wpływ(owe-„ trzymanie w ryzach”
Podsystem kultywowania wzorów i usuwania napięć Na szczeblu społecznym skupia się on na zinstytucjonalizowanej kulturze. Ta zaś koncentruje się wokół wzorów,
z którymi wiążą się wszelkie działania społeczne.
Wzory te są stałe dla każdego systemu, ale nie oznacza to, że kultywowanie ich jest procesem samoczynnym (nie wymagającym żadnych mechanizmów). Kultywowanie wzorów wymaga złożonych „zabiegów konserwujących” i dotyczy procesów wewnętrznych jednostek, w odróżnieniu od integracji, która dotyczy stosunków między jednostkami.
Każde napięcie, które nie podlega kontroli i nie zostanie usunięte, wpływa dezorganizująco na jednostkę i zakłóca jej funkcjonowanie w społeczeństwie.
*Produktem tego podsystemu społecznego jest pewien typ szacunku, przyznawanego jako nagroda za dostosowanie się do zespołu wartości, który możemy nazwać prestiżem. Prestiż jest zdolnością do działania w taki sposób, by sprostać wymaganiom systemu.
Granice pomiędzy podsystemami społecznymi
Cztery podstawowe podsystemy funkcjonalne społeczeństwa:
ekonomika,
polityka,
podsystem integracyjny,
podsystem kultywowania wzorów i usuwania napięć.
Każdy z tych systemów stanowi część sytuacji wszystkich pozostałych.
Np. dla ekonomiki zasadnicza sytuację społeczna tworzą polityka, system integracyjny
i system kultywowania wzorów.
Stosunek pomiędzy ekonomiką a podsystemem utajonego kultywowania wzorów
i usuwania napięć jest z zasady analityczny, tzn. ukazuje krytyczny punkt interakcji pomiędzy dwoma zróżnicowanymi podsystemami funkcjonalnymi. W kontekście tym kontrola polityczna nie pokrywa się z kontrolą państwową. W każdym społeczeństwie umiejscowienie bezpośredniej kontroli nad tworzeniem zgeneralizowanej siły nabywczej i manipulowaniem nią jest problematyczne. W wielu przypadkach jest ona rozproszona między pojedyncze gospodarstwa domowe. Decydującym elementem tej kontroli jest element generalizacji,
tj. możliwości zaakceptowania symbolicznych mechanizmów kontroli w łonie społeczeństwa. Kontrola sytuacji, której istotnym podtypem jest kontrola tworzenia zgeneralizowanej siły nabywczej, jest istotnym z dwóch zasadniczych wytworów dostarczanych przez politykę. Drugim, bardziej zasadniczym, jest możność rozporządzania poparciem, tj. koniecznym zaangażowaniem motywacyjnym indywidualnych i kolektywnych jednostek społeczeństwa.
Produktywność ekonomiki zawiera dwa główne elementy o znaczeniu politycznym.
Pierwszy z nich ma charakter ilościowy, tzn. iż podsystem polityczny jest zainteresowany w rozmiarze i zdolnościach produkcyjnych zakładu wytwórczego
i zapasach towarów dostępnych o każdym czasie.
Drugim i równie ważnym jest element możliwości generalizacji, tj. stosowalności zdolności produkcyjnej do różnorodnych celów systemu.
Kontrola produktywności ekonomicznej w braku wyraźnych zbiorowych celów systemu jest często utajona. W przypadku owego utajenia pojawia się często problem oszczędności. Wynika on głównie ze względów wewnątrzsystemowych, jakim podlega gospodarstwo domowe i inne kolektywy, gdzie dominuje czynnik utajenia.
Kredyt w ekonomice traktowany jest jako konkretne zjawisko, występujące na całym obszarze systemu ekonomicznego. Kredyt przedstawiany jest w dwóch kontekstach:
tworzenia zasobów kapitału na inwestycje w przemyśle i
tworzenia kredytu konsumpcyjnego.
Kredyt jest czynnikiem wpływającym na „uelastycznienie” przez organa polityczne procesów ekonomicznych lub na większą ich „swobodę”, wykraczającą poza poziom, na jaki pozwala finansowanie za pomocą własnych funduszy. Mechanizm kredytu sprawia,
że sytuacja staje się mniej przypadkowa pozwalając na osiągnięcie różnorodnych celów
i podcelów ekonomicznych, wszakże jedynie wówczas, jeżeli osiąga się je w pewnym minimalnym tempie. Kredyt jest więc warunkowym ułatwieniem osiągania celu.
Trzy typy wymiany granicznej:
granica osiągania celu systemu ekonomicznego vis-a'vis granicy osiągania celu systemu kultywowania wzorów;
granica adaptacyjna systemu ekonomicznego vis-a'vis granicy adaptacyjnej ustroju politycznego;
granica integracyjna systemu ekonomicznego vis-a'vis granicy integracyjnej podsystemu integracyjnego.
Poza nimi powinny istnieć pokrewne dla nich struktury graniczne:
system polityki i system integracyjny, mają przyległe do siebie podsystemy osiągania celów,
system integracyjny i system kultywowania wzorów, mają przyległe go siebie podsystemy adaptacyjne,
system polityki i system kultywowania wzorów, mają przyległe do siebie podsystemy integracyjne.
Podsystem utajenia - kultywowania wzorów każdego większego systemu stanowi zawsze szczególny przypadek w stosunku do pozostałych trzech systemów w tym znaczeniu, że jest on zawsze „odizolowany” od wzajemnego oddziaływania bieżących osiągnięć
i sankcji, występującego pomiędzy większym systemem i jego systemami pokrewnymi.
Szczególna granica podsystemu utajenia podsystemu utajenia na każdym poziomie systemowym jest raczej granicą kulturową niż granicą interakcji. Kultywuje on wzory wartości. System wartości kulturowych danego społeczeństwa jest bardziej lub mniej zintegrowany. Zwłaszcza wzory wartości stosujące się do każdego podsystemu są zróżnicowanymi podsystemami wartości ogólnego systemu wartości całego społeczeństwa. Stosunki pomiędzy tymi podsystemami kulturowymi obejmują one związki zgodności, poziom ogólności, zróżnicowanie odpowiedniego kontekstu zastosowania itd.
________________________________________________________________
AGIL -zespół czterech imperatywów funkcjonalnych, każdemu z nich odpowiada konkretny system:
A-organizm I-system społeczny
G-osobowość L-system kulturowy
5