FOTOGRAFIA PANCHROMATYCZNA - zdjęcia czarno-białe
KLUCZE FOTOINTERPRETACYJNE - odcienie szarości na zdjęciu
CECHY:
-fototon - ilość promieniowania widzialnego ( słonecznego) odbitego od powierzchni ziemi i zarejestrowanego na materiale światłoczułym, uzależniony od barwy obiektu , charakteru powierzchni (powierzchnie gładkie-barwy jaśniejsze, chropowate-ciemniejsze), kąta padania promieni słonecznych, stopnia zawilgocenia (woda na zdjęciach-kolor czarny, odbite światło-białe, woda spieniona-wodospady, przegrody, mosty, mająca zawiesiny-jasne, o małej miąższości i przy brzegach jasne)
-kształt i wielkość obiektów
-tekstura i struktura obrazu fotograficznego - tekstura dotyczy wielkości (np. ziarniste, gruboziarniste, plamiste, gruboplamiste); struktura to ułożenie, przestrzenne rozmieszczenie tekstur (amorficzne - jednolite, jasne fotofony - piaskowce, ciemne fotofony - skały ilaste)
-cienie - 2 rodzaje: cienie własne obiektów oraz cienie rzucone; wpływaja na plastykę obrazu (widzenie pseudoskopowe - obiekty wklęsłe widoczne jak wypukłe i na odwrót)
-ramka tłowa - czarna, szersza u góry, krzyżyki, znaczki na boku (znaczki tłowe) służące do uzyskania widzenia przestrzennego
ANALIZA RZEŹBY POLODOWCOWEJ
Jak wyglądają lodowce na zdjęciach:
- pole firnowe - jasne fotofony, białe
- jęzor lodowcowy - fotofony ciemniejsze, miejscami czarne (bo jest tam materiał morenowy)
- szczeliny brzeżne
- szczeliny poprzeczne - zwykle najlepiej widoczne
- szczeliny podłużne, ukośne
Formy depozycyjne - w efekcie akumulacji materiału, zwykle widać wały, ostre krawędzie
- moreny denne - powierzchnie płąskie, czasem nierówne o zmiennych fotofonach, tam gdzie wyraźny spadek - jaśniejsze fotofony
W dolinach o zmiennym nachyleniu i tam, gdzie przepływają rzeki - zmienne fototony
MAPY TOPOGRAFICZNE
- lodowce - kolor biały, niebieskawy, cieniowany, kontury jednolite
- kotły lodowcowe - kształty amfiteatralne, czasem występowanie jezior; łukowate
- żłoby lodowcowe - stosunkowo szerokie doliny; roślinność
- rygle skalne
INNE FORMY
- żleby - „dolinki” przecinające stoki; wąskie, stromo nachylone
- stożki - formy wypukłe
- moreny czołowe - często porośnięte lasami
- moreny denne - plamistość, wyjaśnienia i zaciemnienia - jeziora i oczka polodowcowe
- rynny subglacjalne - wydłuzone zagłębienia
- drumliny - poprzeczne pagórki
- ozy - długie, piaszczyste wały - ciemne fotofony, bo baseny eksploatacyjne, gdzie wydobywano piasek
ANALIZA RZEŹB FLUWIALNYCH:
- koryta meandrowe - może być wywołane różnymi przyczynami
- meandrowanie wymuszone - np. przez cechy strukturalne skał podłoża; wyróżnia się sieć skoków ciosowych
- meandrowanie swobodne - widoczne starorzecza ( na najniższych Tereniach przyległych do koryta - równia zalewowa- procesy dalej zachodzą; czasem koryta są regulowane przez człowieka, tzn. prostowane; w starorzeczu może rozwinąć się jezioro, ale we wnętrzu zachowuje się łacha meandrowa, na łasze łukowate ślady składające się z wyniosłości - odsypy meandrowe, a obniżenia - obniżenia meandrowe - mówią o etapach przemieszczania koryta; odsypy - smużki jaśniejsze, obniżenia - ciemniejsze; w depresji starorzeczy - inna roślinność, np. łąki, pastwiska, pola uprawne
KORYTA:
- układy wielokorytowe
- anastomozujące - mogą być koryta meandrujące, ale także proste, pojawiają się porośnięte roślinnością wyspy ustabilizowane, więc układ koryt dosyć trwały; charakterystyczne dla obszarów nizinnych (rozleniwione, drobny materiał)
- koryta prostoliniowe - nieznaczne krzywizny, pojedyncze koryta, mogą się pojawiać łachy (piasek, żwir), najczęściej przy brzegach, dlatego łachy przybrzeżne, najczęściej są to tylko odcinki łączące nie całe rzeki
- roztopowe - układ jednego koryta, szerokie, wiele ramion, pomiędzy nimi łachy śródkorytowe (mogą się pojawiać także przybrzeżne), łachy niestabilne, cały czas przesuwane, zmienia się kształt, wielkość; są nie porośnięte (ukł., rzeka warkoczowa
Równia zalewowa- kształtowana przez jakiś czas, potem eroduje łąkę i tworzy nową równię, która zmienia się w terasę rzeczną; działalność fluwialna, eoliczna (wydmy), porozcinane wąwozami przez dolinki (procesy denudacyjne); powierzchnia ulega pocięciu na płaty, które mogą być zniszczone całkowicie.
Możemy napotkać:
- wydmy - otwarte obszary piaszczyste - białe, roślinność, lasy sosnowe
- wały, łykowate, wzniesienia na wyższych stopniach terasowych
- miasta - nigdy na równi zalewowej, zawsze wyżej
- stożki napływowe
DMT - cyfrowy model terenu
NMT - numeryczny model terenu
Mapa spadków powierzchni terenu - mapa obrazująca nachylenie powierzchni terenu
Mapy bonitacji terenu - mapy przedstawiające potencjalne możliwości zagospodarowania terenu.
Moduł poziomicowy - odliczanie na mapie pomiarów poziomicami; jest uzależniony od różnicy wysokości, a także kąta nachylenia
D=(delta) H* ctg L
Obszar poniżej 2 stopni - A - obszary nie sprawiające żadnych trudności budowlanych, możliwa zabudowa wysoka, możliwe budownictwo dróg, w rolnictwie możliwość stosowania sprzętu ciężkiego
2-5 stopni - B - nie sprzyjają zwartej, wysokiej zabudowie, w rolnictwie możliwe stosowanie sprzętu nie cięższego niż traktory
5-15 stopni - C - obszary nie sprzyjające zabudowie (zabudowa tylko niska, luźna), rolnictwo bez mechanizacji, trudności w budowie dróg
Pow. 15 stopni - D możliwe zakładanie dróg gruntowych, obszary preferowane dla obszarów leśnych oraz pastwisk
DEFINICJE:
1. GRZBIETY GÓRSKIE - obszar położony wzdłuż linii grzbietowej łączący znaczące szczyty danego pasma górskiego
2. KOTŁY LODOWCOWE - forma terenu związana z działalnością lodowców górskich, w kształcie wielkiej, półkolistej niszy, otoczonej z trzech stron ścianami lub stokami skalnymi; Kocioł lodowcowy wyznacza dawny zasięg pola firnowego lodowca i jest efektem przeobrażania istniejącego przed zlodowaceniem zagłębienia terenu przez gromadzące się w nim masy śniegu, przekształcające się w lód.
3. ŻŁOBY LODOWCOWE - inaczej dolina U-kształtna - forma doliny powstała w wyniku erozyjnej działalności lodowców. Charakteryzuje się ona stromymi ścianami skalnymi i stosunkowo płaskim dnem zazwyczaj wypełnionym osadami morenowymi lub pochodzącymi ze stoków.
4. RYGIEL - wał z litej skały zagradzający w poprzek żłób lodowcowy, w którym może oddzielać przegłębienie (m.in. cyrk lodowcowy) od niższego odcinka doliny.
5. ŻLEBY - wklęsła rynnowa forma ukształtowania terenu górskiego, stromościenne wcięcie w stoku czy ścianie, powstałe wskutek wietrzenia mechanicznego oraz erozyjnego działania gruzu skalnego, wód opadowych, roztopowych i lawin. Żleby mają niewyrównane dno o profilu zbliżonym do litery V.
6. LEJ ŹRÓDŁOWY - nieckowate zamknięcie doliny o stromych stokach otaczające niszę źródłową ze źródłem, będącym początkiem cieku wodnego.
7. STOŻEK USYPISKOWY - nagromadzenie bloków i gruzu skalnego w kształcie stożka lub wachlarza u podnóża ściany skalnej, lub skalistego zbocza. Powstające w wyniku skoncentrowanego osypywania się materiału ze zbocza i jego akumulacji na powierzchni nachylonej pod kątem naturalnego zsypu.
8. MORENA CZOŁOWA - rodzaj moreny powstającej wzdłuż czoła lodowca lub lądolodu w czasie stagnacji w okresie jego etapowego zaniku. Zbudowana jest z gliny zwałowej, ma ona charakter wału, garbu, wzgórza lub ciągu wzgórz, często o znacznych rozmiarach, powstającego w wyniku: akumulacji materiału skalnego transportowanego wewnątrz i w stopie lodowca, wyciśnięcia utworów podłoża przez czoło lodowca, spiętrzenia osadów przedpola lodowca wskutek zdzierania utworów przedpola i podłoża lodowca, a następnie ich pchnięcia
9. MORENA DENNA PŁASKA - rodzaj moreny, której materiał skalny, pochodzący z niszczenia (zdzierania) podłoża i materiał wytopionego z lodowca, transportowany jest przez lodowiec w jego dolnej części (stopa lodowca). Po stopnieniu lodowca następuje odsłonięcie moreny dennej w postaci lekko falistych równin, charakterystycznych m.in. dla Niżu Środkowoeuropejskiego.
10. MORENA DENNA FALISTA -
11. OZ - wał lub silnie wydłużony pagórek o wysokości najczęściej kilkunastu metrów i długości nawet kilkudziesięciu kilometrów, wyniesiony wskutek osadzania piasku i żwiru przez wody płynące pod lodowcem lub w jego szczelinach.
12. KEM - forma ukształtowania powierzchni ziemi: garb, pagórek lub stoliwo o wys. od kilku do kilkunastu metrów i średnicy kilkuset metrów, o kształcie stożka lub z płaskim wierzchołkiem i stromymi zboczami. Tworzą go warstwowo ułożone piaski, mułki i żwiry osadzane w szczelinach i zagłębieniach w obrębie lądolodu, martwego lodu, bądź między sąsiednimi lobami lodowca przez wody roztopowe lub wody stojące.
13. DRUMLINY - forma ukształtowania powierzchni ziemi pochodzenia glacjalnego. Jest to niskie, owalne wzgórze (długość do około 1 km, wysokość 5 - 60 m) o podłużnym, asymetrycznym profilu (bardziej stromy stok występuje od strony, z której nasuwał się lądolód). Drumliny zbudowane są zwykle z gliny lodowcowej, osadów fluwioglacjalnych, niekiedy zawierają materiał skalny lub materiał podłoża wyciśnięty przez lodowiec. Powstawały prawdopodobnie z materiału deponowanego przez lądolód (morena) przekształconego później w wyniku nacisku lodu, detersji oraz działalności wód lodowcowych.
14. RYNNA SUBGLACJALNA - podłużne formy powierzchniowe Ziemi, powstające pod powierzchnią lodowca (głównie lądolodu) na skutek erozji wód podlodowcowych. Tworzą ciąg zagłębień o różnych rozmiarach i głębokościach, nawiązujący do biegu i siły erozyjnej rzeki podlodowcowej.
15. JEZIORO WYTOPISKOWE - rodzaj jeziora polodowcowego, powstałego w zagłębieniu utworzonym po wytopieniu się brył martwego lodu lub soczewek lodu gruntowego (wytopisko).
16. ZAGŁĘBIENIE BEZODPŁYWOWE - obszar podmokły.
17. ZAGŁĘBIENIE KOŃCOWE - forma powierzchni Ziemi, typowa dla obszarów glacjalnych. Szeroka, cechująca się kształtem zbliżonym do kolistego, płytka zakłęsłość o średnicy dochodzącej nawet do 100 km, wyżłobiona przez lob (lob lądolodu) lub jęzor lodowcowy. Zagłębienie końcowe otoczone jest zwykle wieńcem wzgórz moreny czołowej bądź też jego zasięg zaznacza się wyraźną krawędzią terenową.
18. SANDR - rozległy, bardzo płaski stożek napływowy zbudowany ze żwirów i piasków osadzonych i wypłukanych przez wody pochodzące z topnienia lądolodu. Powstaje podczas recesji lub postoju lądolodu na jego przedpolu.
19. STARORZECZA - jezioro leżące na dnie doliny rzecznej, będące fragmentem jej byłego koryta i odcięte wałem przykorytowym od obecnego nurtu. Ma ona zwykle sierpowaty kształt. Starorzecza powstają najczęściej w dolinach rzek meandrujących przez odcięcie szyi meandru.
20. TERASA - forma terenu powstała w dolinie rzecznej wskutek erozyjnej działalności płynących wód. Występuje w zespołach, tworząc w przekroju poprzecznym doliny charakterystyczny układ schodów.
21. SUCHE DOLINKI -
22. WĄWÓZ - rodzaj głębokiej, suchej doliny okresowo odwadnianej, która cechuje się stromymi, urwistymi zboczami oraz niewyrównanym, wąskim dnem. Powstaje w średnio spoistych skałach (gliny, lessy, iły) wskutek erozji dennej wód okresowych lub epizodycznych i z czasem przekształca się w parów. Wąwozy mają długość do kilkunastu kilometrów i głębokość od kilku do stu metrów.
23. STOŻEK NAPŁYWOWY - aluwialny stożek, często spotykana forma powierzchni terenu, powstająca na skutek akumulacji (nagromadzania) osadów niesionych przez rzekę lub potok w miejscu wyraźnego zmniejszenia spadku koryta i prędkości płynięcia wody, np. u wylotu doliny bocznej do głównej. Stożki napływowe mają zwykle kształt wachlarzowaty (stąd nazwa), a ciek w ich obrębie często rozgałęzia się na kilka ramion. Stożek napływowy powstający w miejscu ujścia rzeki do morza lub jeziora nosi nazwę delty.
24. WYDMA - to piaszczyste wzniesienie o różnym kształcie, usypane przez wiatr. Powstawanie wydm jest ściśle związane z transportem i akumulacją materiału piaszczystego. Piasek pędzony wiatrem blisko powierzchni lub wleczony po niej zatrzymuje się za takimi przeszkodami jak głazy, zarośla czy nierówności gruntu - gromadząc się wówczas tworzy wydmę.
25. WYROBISKO EKSPLOATACYJNE - wyrobiska górnicze, z których bezpośrednio wydobywa się złoże. Wykonuje się je w złożu wzdłuż jego rozciągłości i upadu.
26. OSTANIEC - wzniesienie powstałe w wyniku procesów wietrzenia i erozji (a także denudacji terenów przyległych, co powoduje odsłonięcie i pozostawienie ostańca). Ostańce występują jako wyizolowane formy terenu, często o stromych, skalistych stokach, stanowiące pozostałość większego masywu skalnego.
27. TERASA WŁOŻONA - są odmianą teras akumulacyjnych są terasy włożone, powstające w wyniku kilkakrotnego obniżania i podnoszenia się bazy erozyjnej rzeki.
28. OSUWISKO - nagłe przemieszczenie się mas ziemnych, powierzchniowej zwietrzeliny i mas skalnych podłoża spowodowane siłami przyrody lub działalnością człowieka (podkopanie stoku lub jego znaczne obciążenie). Jest to rodzaj ruchów masowych, polegający na przesuwaniu się materiału skalnego lub zwietrzelinowego wzdłuż powierzchni poślizgu (na której nastąpiło ścięci), połączone z obrotem. Ruch taki zachodzi pod wpływem siły ciężkości.