Charakterystyka rozwoju dziecka trzyletniego
DUŻA MOTORYKA
- jeden raz podskakuje na obu nogach
- wchodzi po schodach w górę i w dół bez pomocy dorosłego i trzymania się poręczy , dostawiając
nogę do nogi
- kopie piłkę do góry
- pcha przed sobą zabawkę na kółkach we wskazanym kierunku
- jeździ na rowerze trójkołowym i hulajnodze
- robi przewrót w przód
MAŁA MOTORYKA
- odrzuca od siebie przedmiot lewą i prawą ręką
- nakręca zabawkę
- nawleka koraliki na elastyczny kabel / na sznurowadło
- otwiera drzwi kręcąc gałką
- odkręca / zakręca pokrywki słoików , flakonów
- rysując trzyma ołówek między kciukiem i palcem wskazującym , podtrzymując go kciukiem
- przypina klamerki od bielizny na ściankach pudełka
- zrywa drobne owoce bez ich zgniatania
-robi z plasteliny kulkę , placek , rogalik , koło
KOORDYNACJA WZROKOWO - RUCHOWA
- buduje wieżę z pięciu klocków
- umie wbić samodzielnie drewnianym młotkiem kolki umieszczone w otworach
- rysuje ołówkiem na papierze wykorzystując koliste ruchy ręki
- rysunki dziecka mają postać bazgrołów , rysuje „głowonogi”
- przy pomocy osoby dorosłej wodzi palcem po konturach figur geometrycznych
-umie dobrać wielkością pokrywki do garnków
ROZWÓJ SPOŁECZNY
- w zabawie jest w stanie wstrzymać swoje ruchy , aż padnie sygnał (początek zabaw z regułami)
- prawie w ogóle nie chce brać udziału w zabawach manipulacyjnych
- bawi się w „rodzinę” , z rówieśnikami w sposób mało precyzyjny - w rodzinie mogą występować
dwie mamy
- zdarza się , że chce pomóc rodzicom w czynnościach domowych
- bawi się z nauczycielem w naprzemienne układanie klocków ,potrafi czekać na swoją kolej
- wita się ze znajomymi sobie osobami bez przypominania
- jest zdolne do okazywania współczucia
- w trakcie zabaw tematycznych łączy czynności w kilkuelementowe łańcuchy logiczne następujące
po sobie
- rozumie reguły zabawy w chowanego
MOWA BIERNA
- wykazuje zrozumienie dla zaimków osobowych , właściwie reagując na polecenia (np. „Daj to jej”)
- rozumie następujące zdania , wskazując z wielu możliwych właściwe przedmioty (np. „Pokaż na
czym kraje się chleb”)
- reaguje poprawnie na następujące polecenia „połóż klocek na talerzu”
- rozumie słowa „mało” , „dużo” , „wielki” , „jeden” , „daleko” , „blisko” odpowiednio pokazując na
przedmiotach lub obrazkach
- pokazuje przedmioty „mokre” i „suche”
- rozumie słowo „jedzenie” i „picie” porządkując odpowiednio obrazki lub pokazując przedmioty
MOWA CZYNNA
- powtarza za osoba dorosłą dwie cyfry lub dwa słowa w tej samej kolejności
- słowem sygnalizuje potrzebę fizjologiczną
- używa słowa „proszę” w odpowiednim momencie , gdy mu się o tym przypomni
- nazywa pięć różnych części ubrania
- potrafi policzyć z pamięci do dziesięciu
- głosem naśladuje dźwięki znanych mu zabawek lub przedmiotów
- wyrażając prośbę używa słowa „chcę” , łącząc je z innym wyrazem („Chcę pić”)
- napytania typu „gdzie…” odpowiada wyrażeniem przyimkowym (w kubku , pod stołem)
- łączy dwa wyrazy dla określenia stanu posiadania (samochód taty)
- używa co najmniej 10 słów określających przedmioty lub miejsca poza domem
- powtarza za osobą dorosłą poprawnie spółgłoski: p,b,m,n,w,h,k,g,t,d
- określa swój wiek słownie lub przez uniesienie odpowiedniej liczby palców do góry
- naśladuje dźwięki wydawane przez co najmniej pięć znanych mu zwierząt
- zaczyna używać formy liczby mnogiej (piłki , lalki)
- używa czasownika „jest” w zdaniach twierdzących („mama jest w domu”)
- zadaje pytanie zaczynające się od słowa „co” i „gdzie”
- opisuje obrazek używając przynajmniej jednego czterowyrazowego zdania zawierającego
rzeczownik i czasownik
- używa zaimków „ja” , „mi” , „mnie” , „mój” zamiast swojego imienia
- na pytanie typu „kto…?” potrafi odpowiedzieć podając inne osoby oraz stopień pokrewieństwa
(Ciocia Ola) lub też używa słowa „pan”
- używa form dzierżawczych rzeczowników (szal tatusia , piłka Jasia)
- zna i potrafi użyć przy pokazywaniu na sobie słów: łokieć , dłoń , ramię , kolano , czubek głowy ,
podeszwa stopy , boki ciała , przód i tył ciała
-posługuje się nazwami następujących klas obiektów - zwierzęta („to są zwierzęta” mówi , pokazując
np. psy i koty) , zabawki i jedzenie
NAŚLADOWNICTWO
- naśladuje otwieranie i zamykanie ust , ruchy szczęki na boki oraz pokazywanie języka
- rysuje linię pionową / poziomą wg wzoru
- naśladuje złożenie arkusza papieru na pół
- naśladuje dotykanie dwóch różnych części ciała równocześnie
- naśladuje proste ruchy palców
- rysuje znak „X” wg wzoru
- rysuje koło wg wzoru
-potrafi z pięciu drewnianych klocków ułożyć konstrukcję wg wzoru
FUNKCJE POZNAWCZE
- na polecenie wybrania takiego samego klocka potrafi dobrać do dużego klocka duży klocek , a do
małego mały klocek
- prawidłowo składa w całość dwie połówki jabłka
- na polecenie wybrania takiej samej figury potrafi dobrać do siebie taki sam kwadrat , trójkąt i koło
- na polecenie wybrania przedmiotów zrobionych z tego samego potrafi dobrać różne przedmioty
zrobione z tego samego materiału: metalu , plastiku i drewna
- na polecenie potrafi posortować takie same przedmioty wg kolorów
SAMODZIELNOŚĆ
- rozsuwa zamek błyskawiczny
- rozpina ubranie zapięte na zatrzaski
- miesza herbatę łyżeczką
- zdejmuje luźny sweter wkładany przez głowę
- pije płyn przez słomkę
- sygnalizuje (słowem lub gestem) że się zmoczyło lub zabrudziło majtki
- odkręca i zakręca kran , potrafi nalać wodę do kubka
- zdejmuje wszystkie uprzednio rozpięte części ubrania
- załatwia się w toalecie , chociaż musi tam być zaprowadzone przez dorosłego
- sam bez przypominania spuszcza wodę w toalecie
- wkłada skarpetki
- wyciera usta w serwetkę jeśli mu się o tym przypomni
- potrafi nadziać jedzenie na widelec i wziąć do ust
- rozpina pasek lub buty z klamerką
- rozpina duże guziki
- zgłasza potrzeby fizjologiczne i nie zdarzają mu się „wpadki”
- z pomocą dorosłego potrafi założyć półbuty
- wkłada kurtkę lub koszulę (rozpinane z przodu)
Rozwój fizyczny i motoryczny
W rozwoju fizycznym i motorycznym dziecka trzyletniego następują wyraźne osiągnięcia. Zmieniają się proporcje ciała oraz doskonali się sprawność motoryczna. Zmiany proporcji ciała przyczyniają się do dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego. Sylwetka dziecka charakteryzuje się stosunkowo krótkimi kończynami przy dość dużej głowie i długim tułowiu. Układ kostny i mięśniowy są jeszcze słabe. Dzieci w tym wieku są mało odporne na wysiłek. Można więc sądzić, iż długie stanie, siedzenie w jednym miejscu i pozycji, długi spacer szybko je męczy. Do podstawowych sprawności ruchowych należą takie czynności motoryczne jak: chód, bieg, skoki, wspinanie się oraz ruchy dostosowane do pokonywania przeszkód. Dziecko trzyletnie potrafi też jeździć
na trzykołowym rowerku, a także rzucać piłką. Precyzyjne ruchy dłoni sprawiają dzieciom trzyletnim sporą trudność, ale potrafią one rysować i malować stosując zamaszyste i szerokie ruchy ręki oraz ugniatać elastyczny materiał plastyczny. Układ nerwowy trzylatka jest niezwykle słaby i delikatny, podatny na zmęczenie. Dominują w nim procesy pobudzania nad procesami hamowania. Organizm dziecka nie jest zdolny do odbierania dużej ilości silnych bodźców. Zachowanie dziecka cechuje impulsywność i zmienność. Dziecko obserwując dorosłych oraz naśladując ich, opanowuje stopniowo czynności związane z życiem codziennym: myciem, jedzeniem, ubieraniem, sprzątaniem, lecz wymaga to ciągłych ćwiczeń, a także zachęty w atmosferze spokoju i życzliwości.
Rozwój procesów poznawczych
W sferze poznawczej u dzieci trzyletnich następuje intensywny rozwój. Żadna z funkcji psychicznych nie jest jeszcze w pełni rozwinięta i ukształtowana. Myślenie, mowa i spostrzeżenia są związane z działaniem. Charakterystyczne jest więc tutaj tzw. myślenie sensoryczno - motoryczne, co oznacza, że dziecko rozwiązuje zadania, gdy ma bezpośredni kontakt z różnorodnymi przedmiotami w działaniu samodzielnym lub przy pomocy osoby dorosłej. Dziecko trzyletnie poznaje otaczający świat wielozmysłowo - polisensorycznie. Najważniejsze, pierwsze miejsce zajmują spostrzeżenia wzrokowe. Dlatego zwraca ono uwagę na to, co jest duże, kolorowe, wyróżniające się z otoczenia. Źródłem wrażeń dziecka trzyletniego jest nie tylko jego świat zewnętrzny, ale także i to co dzieje się wewnątrz organizmu. Bardzo ważną rolę spełnia tu wzrok i słuch. Dziecko poznaje przede wszystkim te przedmioty i ich cechy, które odgrywają bezpośrednią rolę w wykonywanej czynności. Zaczyna odróżniać kolory, choć jeszcze nie potrafi ich nazwać. W swoim spostrzeganiu kieruje się najpierw barwą, a potem kształtem przedmiotów. Obserwujemy też początki zainteresowań muzycznych. Trzylatek potrafi zaśpiewać piosenkę, czy rozpoznać odgłosy z najbliższego, znanego mu otoczenia. Uwaga i pamięć mają charakter mimowolny; skoncentrowana jest na silnych i atrakcyjnych bodźcach. Dziecko zmienia często przedmioty, zainteresowania, przerywa rozpoczęte czynności. Istotną rolę w rozwoju orientacji trzylatka w otaczającym go świecie odgrywa mowa. Jest ona bezpośrednio związana z wrażeniami i spostrzeżeniami. Dziecko w wieku trzech lat zna około 1000 słów. Są to przede wszystkim rzeczowniki, czasowniki i przymiotniki. Trzylatek wykazuje tendencje do tworzenia neologizmów. Potrafi budować proste pod względem gramatycznym zdania rozwinięte, a także różne rodzaje zdań złożonych. Rozwój mowy i myślenia trzylatka powodują, że jego zabawy stają się coraz bardziej urozmaicone i złożone, a z drugiej strony różnorodność form zachowania dziecka przyczynia się do rozwoju mowy i myślenia, a także pozostałych procesów poznawczych.
Rozwój emocjonalny
Istotne znaczenie w procesie adaptacji dziecka trzyletniego do przedszkola ma rozwój emocjonalny. Zwykle trudności w przystosowaniu się do nowego środowiska spowodowane są chwiejnością uczuciową i dużą wrażliwością dziecka. Reakcje wywołane różnymi emocjami są zwykle gwałtowne i krótkotrwałe, a ich siła i czas są niewspółmierne do przyczyn, które je wywołały. Małe dziecko potrafi bardzo się złościć i płakać, a za chwilę jest spokojne i roześmiane. Czynnikami, które najbardziej wpływają na rozwój emocjonalny dziecka jest spokój, czułość oraz zaspokajanie potrzeb. U trzylatków najważniejszą z nich jest potrzeba bezpieczeństwa. C. Lee podaje, że dziecko trzyletnie jest kochające, towarzyskie, przyjazne, ugodowe i łatwo ulega sugestiom innych. Z łatwością przyjmuje relacje i cechy charakteru osób dorosłych. Ponieważ dziecko nie potrafi ukrywać i tłumić uczuć odzwierciedlają się one wyraźnie w jego zachowaniu: gestach, mimice, okrzykach, głośnym śmiechu i płaczu. Dziecko w wieku trzech lat jest nie tylko impulsywne, skłonne do wyładowywania swoich afektów, ale także zmienne w swych uczuciach i nastrojach. Jego emocje szybko się wytwarzają, ale też szybko gasną, a raczej
przeradzają się w inne, nawet krańcowo odmienne uczucia. Dziecko niemal w jednej chwili potrafi przejść od śmiechu do łez. Raz jest pogodne i wesołe, to znów niespokojne albo zasmucone czy zatroskane. Czasem bawi się grzecznie samo przez dłuższy czas, kiedy indziej żąda, aby się nim zajmować, grymasi i kaprysi. Tę zmienność uczuć u dzieci nazywamy labilnością uczuciową. Ta labilność uczuciowa w powiązaniu z łatwością ekspresji uczuć sprawia, że dzieci trzyletnie nie są jeszcze dojrzałe i zrównoważone emocjonalnie.
Rozwój społeczny
Rozwój społeczny dziecka dotyczy różnorodnych kontaktów społecznych, jakie dzieci nawiązują w domu i w przedszkolu. Charakterystyczną cechą dziecka trzyletniego jest egocentryzm. We wszystkim co dziecko robi, kieruje się dążeniem do zaspokojenia swoich potrzeb. Potrzeba kontaktów społecznych jest tu zwykle zaspokajana poprzez przebywanie z matką. W pierwszych miesiącach pobytu w przedszkolu dzieci nie bawią się ze sobą, lecz obok siebie. Chociaż zdarza się, że nawiązują między sobą krótkotrwałe kontakty werbalne. Widać tu także tendencje do naśladownictwa, dlatego też w organizacji zabawy małe dziecko chętnie zdaje się na wychowawczynie. W stosunku do rówieśników wykazuje minimalne uspołecznienie. W zabawach grupowych dziecko uczy się zaspokajać nie tylko potrzeby własne, ale i innych. Uczy się norm postępowania społecznego oraz sposobów postępowania związanych z przyjętą na siebie rolą. Dzieci w tym wieku nie są w stanie dłużej współdziałać ze sobą, uzgadniać planów wspólnej zabawy, lecz nawiązują krótkotrwałe kontakty werbalne i pozawerbalne. Dopiero pod wpływem dłuższego, wspólnego pobytu rozwijają się pełniejsze kontakty. Dziecko uczy się poruszać w świecie samodzielnie, zaznacza własną odrębność, rozgranicza między: ja, moje - ty, twoje. Chce samodzielnie wykonywać różne czynności i osiągać sukces w tym co robi - próbuje samo jeść łyżką, ubiera samodzielnie czapkę itp.
Rozwój osobowości
W wieku przedszkolnym kształtują się podstawowe zręby osobowości. Dziecko trzyletnie znajduje się na etapie formowania struktury „ja”. Jego świadomość odrębności własnej osoby, jak i wiara w siebie są jeszcze bardzo słabe. Dziecko nie zna swoich możliwości w nowych sytuacjach, co utrudnia mu przystosowanie się do środowiska.
Dzieci wchodzą w okres średniego dzieciństwa ze świadomością własnej odrębności. Zaczyna się rozwijać obraz własnej osoby, na który składają się: imię, posiadane rzeczy, codzienne zachowania.