PATOLOGIA GŁOWY I SZYI

JAMA USTNA

• ZAPALENIA

• Jama ustna jest stosunkowo odporna na atak flory bakteryjnej. Jej mechanizmy obronne to między innymi sekrecja immunoglobuliny A przez skupienia limfocytów i plazmocytów w błonie śluzowej, antybakteryjne działanie śliny ( lizozym i inne) oraz ciągłe przepłukiwanie jamy ustnej przez pokarmy i napoje. Na rozwój infekcji ma wpływ zaburzenie tych barier ochronnych np. wskutek zmniejszenia odporności organizmu czy zaburzenia równowagi flory bakteryjnej wskutek antybiotykoterapii.

JAMA USTNA

• Zakażenie wirusem opryszczki (HSV)

• Etiologia i patogeneza - większość infekcji jest wywoływana przez Herpes simplex virus typ 1 (HSV-1). Pierwotne zakażenie następuje najczęściej w okresie dzieciństwa, ale bardzo często po wygojeniu zmiany pierwotnej wirus wędruje wzdłuż regionalnych nerwów i pozostaje w postaci utajonej w lokalnych zwojach nerwowych (np.nerwu trójdzielnego) . Większość populacji dorosłych posiada utajonego wirusa, ale do uaktywnienia wirusa i powstania zmiany dochodzi tylko u niektórych ludzi najczęściej pod wpływem infekcji górnych dróg oddechowych, ekspozycji na zimno, wiatr i słońce czy reakcji alergicznych.

JAMA USTNA

• Postacie:

• pierwotne - najczęściej pod postacią ostrego opryszczkowego zapalenia jamy ustnej i dziąseł (gingivostomatitis herpetica acuta ) - występuje rzadko między 2 a 4 rokiem życia. Dochodzi do zajęcia błony śluzowej jamy ustnej, gardła , dziąseł oraz języka. Zmiany ulegają wyleczeniu po około 3 - 4 tygodniach.

• nawrotowe - najczęściej pod postacią ostrego opryszczkowego zapalenia jamy ustnej (stomatitis herpetica acuta) . Dochodzi do zajęcia warg, błony śluzowej policzków oraz fałdów nosowych. Zmiany są ograniczone i ulegają szybko wyleczeniu (7 - 10 dni)

JAMA USTNA

• Obraz makroskopowy:

• Pęcherzyki wielkości od kilku milimetrów do dużych pęcherzy wypełnionych jasnym, surowiczym płynem. Pęcherzyki następnie pękają tworząc płaskie, bolesne owrzodzenia.

• Obraz mikroskopowy:

• Dochodzi do obrzęku wewnątrzkomórkowego oraz międzykomórkowego (acantolysis). Pojedyncze komórki naskórka występujące na obrzeżu pęcherza oraz leżące wolno w płynie posiadają kwasochłonne wewnątrzjądrowe inkluzje. Czasami pojedyncze komórki ulegają fuzji tworząc wielojądrzaste komórki olbrzymie.

JAMA USTNA

• Zakażenie Candida albicans

• Etiologia:

• Candida albicans należy do normalnej flory jamy ustnej i do zakażenia dochodzi tylko u osób z obniżoną odpornością, po antybiotykoterapii i u cukrzyków.

• Obraz makroskopowy:

• Widoczna jest szarobiała błona zbudowana z drożdżaków i wysięku włóknikowo-ropnego, którą jest bardzo łatwo zdrapać.

JAMA USTNA

• ZMIANY REAKTYWNE

• Granuloma pyogenicum

• Jest to typ naczyniaka włosowatego przypominającego młodą ziarninę występującego na dziąsłach u dzieci, młodych dorosłych i zwłaszcza u kobiet w ciąży. Zmiana ta może ulec regresji zwłaszcza po ciąży lub ulec zwłóknieniu.

JAMA USTNA

• Epulis gigantocelularis ( Nadziąślak wielkokomórkowy).

• Występuje na dziąśle, głównie żuchwy najczęściej między 30 a 40 r.ż.

• Obraz mikroskopowy:

• Pokryty jest niezmienioną lub czasami owrzodziałą błoną śluzową. Zmiana jest nieotorebkowana, dobrze odgraniczona. Zbudowana jest z licznych wielojądrzastych komórek olbrzymich (podobnych do komórek wokół ciała obcego) leżących w włóknisto-naczyniowym zrębie.

JAMA USTNA

• ZMIANY PRZEDNOWOTWOROWE I NOWOTWORY

• Leukoplakia (Rogowacenie białe)

• Jest to określenie makroskopowe oznaczające białą plamę na błonach śluzowych, której nie można zdrapać i która nie może być sklasyfikowana klinicznie lub mikroskopowo w inny sposób i obejmuje rogowacenie prawidłowe heterotopowe, rogowacenie nieprawidłowe oraz rogowacenie z dysplazją i raka insitu. Za zmiany przednowotworowe uważa się jedynie rogowacenie z dysplazją warstw niezrogowaciałego nabłonka.

• Etiologia :

• Jest to zmiana , której etiologia jest wieloczynnikowa, ale najbardziej znaczącym czynnikiem jest dym tytoniowy oraz żucie tytoniu , inne czynniki to alkohol, gorące pokarmy oraz typ 16 HPV.

JAMA USTNA

• Obraz makroskopowy:

• Są to białe , dobrze odgraniczone plamy. Mogą one być lekko pogrubiałe , twardsze , czasami brodawkowate.

• Obraz mikroskopowy:

• W obrazie mikroskopowym mamy zmiany typu: rogowacenie prawidłowe heterotopowe, rogowacenie nieprawidłowe heterotopowe i nieheterotopowe, rogowacenie prawidłowe i nieprawidłowe z dysplazją , rak przedinwazyjny oraz rak inwazyjny w początkowej formie.

• Zmianom dysplastycznym często towarzyszy naciek limfocytarny i makrofagi.

JAMA USTNA

• Erythroplakia

• Jest to czerwona zmiana o ostro ograniczonych brzegach , zapadnięta w stosunku do powierzchni. W nabłonku występuje duża atypia i zmiany te częściej ulegają złośliwej transformacji. Pod nabłonkiem występuje nasilony naciek zapalny oraz poszerzone naczynia.

JAMA USTNA

• Rak płaskonabłonkowy (Carcinoma planoepitheliale)

• Stanowi on 95% raków jamy ustnej i występuje najczęściej między 50 a 70 r.ż.

• Patogeneza

• Czynniki ryzyka to palenie tytoniu, picie alkoholu, żucie tytoniu i betelu, palenie marihuany oraz zakażenie wirusem HPV typ 6, 16 i 18.

• Obraz makroskopowy:

• Może pojawić się wszędzie w jamie ustnej, ale najczęściej występuje w dnie jamy ustnej, języku , podniebieniu twardym. Makroskopowo początkowo przypomina płytką nadżerkę owrzodzenie lub zrogowaciałą blaszkę , a później brodawczkowatą wyrośl, owrzodzenie płaskie lub kraterowate, obwałowane.

• Obraz mikroskopowy:

• Są to obrazy od wysokodojrzałego raka rogowaciejącego do raków anaplastycznych , czsami wrzecionowatokomórkowych.

• Biologia:

• Zwykle na początku naciekają miejscowo zanim zaczną dawać przerzuty. Najczęstsze miejsca przerzutów to : śródpiersiowe węzły chłonne, płuca, wątroba i kości.

JAMA USTNA

• Inne nowotwory:

• rak gruczołowy ( adenocarcinoma) z małych gruczołów jamy ustnej

• melanoma malignum

• Naczyniaki

• Włókniaki

JAMA USTNA

Torbiele i nowotwory zębopochodne:

• torbiel rogowaciejąca (keratocystis odontogenes)

• Torbiel ta wysłana jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym.

• torbiel zawiązkowa (cystis follicularis)

• Torbiel ta wysłana jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym z pojedynczymi ameloblastami. Wokół torbieli występuje często naciek zapalny lub ziarniniak cholesterolowy.

• torbiel korzeniowa (cystis radicularis)

• Ścianę torbieli tworzy tkanka łączna pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim o wypustkach wrastających głęboko w podścielisko. W nabłonku mogą występować komórki kubkowe. A w otoczeniu naciek zapalny i komórki żółtakowe.

JAMA USTNA

• Ameloblastoma (szkliwiak)

• Występuje najczęściej w żuchwie, między 30 a 50 r.ż. Wywodzi się on z narządu szkliwotwórczego. Makroskopowo jest to lita brązowa lub szara masa czasami z torbielami. Mikroskopowo widoczne są ogniska tkanki nabłonkowej przypominającej narząd szkliwotwórczy zatopione w dojrzałej tkance łącznej bogatej w kolagen.

NOSOGARDZIEL

• NOWOTWORY

• Angiofibroma - łagodny guz, najczęściej występujący u nastoletnich chłopców

• Inverted papilloma

• Dochodzi do rozrostu brodawczakowatego nabłonka wielowarstwowego płaskiego, który zamiast się rozrastać egzofitycznie dochodzi do wnikania w głąb błony śluzowej. Często po wycięciu daje wznowy.

NOSOGARDZIEL

• Izolowany pozaszpikowy plazmocytoma

• Powstaje z tkanki limfoidalnej znajdującej się w tej okolicy i tworzy polipowate masy pokryte niezmienioną błoną śluzową.

• Olfactory neuroblastoma

• Jest to wysoce złośliwy nowotwór wywodzący się z komórek neuroendokrynnych rozproszonych w nabłonku węchowym. Guz ten daje liczne przerzuty.

• obraz mikroskopowy

• Guz zbudowany jest z małych okrągłych komórek przypominających neuroblasty układających się w gniazda.

NOSOGARDZIEL

• Raki nosogardzieli

• etiologia:

• W etiologii tych raków ważną rolę odgrywa zakażenie wirusem EBV, dziedziczność oraz wiek ( np. w Afryce najczęściej chorują dzieci a w Chinach dorośli).

• podział:

• rak płaskonabłonkowy rogowaciejący i nierogawaciejący - obraz mikroskopowy jest identyczny jak w innych lokalizacjach (od wysoko dojrzałych do niskodojrzałych).

• Niezróżnicowany rak lymphoepithelioma -like - zbudowany jest z dużych komórek nabłonkowych z okrągłym lub owalnym , pęcherzykowatym jądrem, dobrze widocznym jąderkiem i niewyraźnymi granicami komórkowymi tworzących gniazda nabłonka podobnego do syncytium. Gniazda te są otoczone przez liczne dojrzałe limfocyty

• Biologia

• Nowotwór ten długo rośnie bezobjawowo i daje przerzuty do szyjnych węzłów chłonnych oraz przerzuty odległe.

KRTAŃ

• Polipy strun głosowych tzw. guzki śpiewacze

• Występują na strunach głosowych u palaczy tytoniu i osób nadużywających głosu, głównie u mężczyzn. Pokryte są nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, który może być zrogowaciałym, hyperkeratotycznym lub nawet z niewielką dysplazją. Zrąb guzka składa się z luźnej myxoidnej tkanki łącznej, która może być zwłókniała lub posiadać liczne naczynia. Zwykle występuje tu obfity wysięk zapalny.

KRTAŃ

• 1) Zmiany przednowotworowe:

• a) hyperplasia

• b) hyperplasia z atypią

• c) dysplasia małego, średniego i dużego stopnia

KRTAŃ

• 2) Brodawczak płaskonabłonkowy

• a) nowotwór łagodny , usytuowany głównie na strunie głosowej prawdziwej

• B) obraz makroskopowy : miękkie rozrosty, przypominające truskawkę , do 1 cm srednicy

• c) obraz mikroskopowy : zbudowany jest z palczastych wyrosli z włóknistonaczyniowym rdzeniem pokrytym typowym nabłonkiem wielowarstwowym płaskim

• d) u dzieci moga występwać liczne brodawczaki młodzieńcze, które czesto nawracają, ale później zanikają

• e) u dorosłych również może występować postać nawracajaca z licznyni brodawczakami; jest ona zwiazana z zakazeniem HPV typu 6 i 11.

• f) przemiana nowotworowa jest rzadka

KRTAŃ

• 3) Rak płaskonabłonkowy

• a) czynniki ryzyka : palenie tytoniu, sposób odżywiania, azbest, promieniowanie

• b) obraz makroskopowy : nieregularne białoróżowe , brodawczakowate lub owrzodziałe zmiany

• c) obraz mikroskopowy : jest to typowy rak płaskonabłonkowy rogowaciejący lub nierogowaciejący o różnym stopniu zróżnicowania

• d) przyczyny zgonu: zakażenie dolnych dróg oddechowych oraz odległe przerzuty i wyniszczenie

UCHO

ZAPALENIA

• 1) Ostre zapalenie ucha srodkowego

• Czesto wystepuje u dzieci i niemowląt. Zwykle jest to zapalrnie wirusowe dające wysiek surowiczy, ale może dojść do nadkazenia bakteryjnego (Streptococcus pneumoniae, H. influenzae, Streptokoki beta - hemoolizujace.

UCHO

• 2) Przewlekłe zapalenie ucha środkowego

• Jest najczęsciej wynikiem powtarzających się ostrych zapaleń. Wywołane jest najczęściej przez Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus , grzyby lub flore mieszaną.

• Powikłania to : pęknięcie błony bębenkowej, zajęcie kosteczek słuchowych, labiryntu, wyrostka sutkowatego, penetracja do OUN w okolicy skroniowej i powstanie ropnia lub zapalenia mózgu.

UCHO

• 3) Cholesteatoma (perklak)

• a) morfologia

• Jest to zmiana torbielowata średnicy od 1do 4 cm , wysłana nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym lub metaplastycznym wydzielającym śluz . Torbiel ta jest wypełniona amorficznymi masami złuszczonego nabłonka, cvzasami z zawartoscią igieł cholestrolu. Ta torbirl otoczona jest naciekiem zapalnym i czasami komórkami olbrzymimi typu wokół ciała obcego.

• b) patogeneza

• Prawdopodobmie przewlekłe zapalenie i pękniecie błony bębenkowej prowadzi do wniknięcia nabłonka wielowarstwowego płaskiego lub metapalzji nabłonka śluzowego i tworzenia wysp nabłonka wielowarstwowego płaskiego , które później przekształcają się w torbiele.

• c) powikłania

• Zmiana ta stale rosnąc może spowodowac niszczenie kosteczek słuchowych, labiryntu, otaczających kości.

UCHO

• B. NOWOTWORY

• a) małżowina uszna -

• - rak podstawnokomórkowy - nacieka miejscowo, występuje najczęściej u starszych mężczyzn, często przebywających na słońcu

• - rak płaskonabłonkowy - również najczęściej występuje u starszych mężczyzn, często przebywajacych na słońcu

• b) kanał słuchowy zewnętrzny

• rak płaskonabłonkowy - występuje najcząściej u kobiet w średnim i starszym wieku; rozrastając się nacieka jamę czaszkowa i daje przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych

ŚLINIANKI

• ZAPALENIA

• wirusowe :

• Świnka czyli nagminne zapalenie przyusznic (Mumps)

• Autoimmunologiczne:

• Zespół Sjogrena dotyczący ślinianek oraz małych gruczołów jamy ustnej i gruczołów łzowych.

ŚLINIANKI

• Bakteryjne:

• etiologia i patogeneza:

• Wywoływane jest najczęściej przez Staphylococcus aureus i Streptococcus viridans. Zapalenie to jest najczęściej wtórne do zatkania przewodów odprowadzających ślinianki przez kamienie (sialolithiasis). Tworzeniu się kamieni sprzyja odwodnienie oraz zatkanie odpływu śliny przez resztki pokarmowe.

• obraz morfologiczny:

• Proces dotyczy najczęściej ślinianki podżuchwowej , jest jednostronny. Zapalenie jest śródmiąższowe lub ropne z tworzeniem ropni i martwicą.

ŚLINIANKI

• NOWOTWORY

• W śliniankach może rozwinąć się zadziwiająco dużo różnych nowotworów złośliwych i łagodnych. Nowotwory najczęściej rozwijają się w śliniankach przyusznych a najrzadziej w śliniankach podjęzykowych. Występują u osób dorosłych głównie u kobiet (około 5% występuje u dzieci), z wyjątkiem guza Warthina , który częściej występuje u mężczyzn. Guzy łagodne występują najczęściej w 5 do 7 dekady życia , a złośliwe później.

ŚLINIANKI

• Podział:

• łagodne :

• gruczolak wielopostaciowy (adenoma pleomorphicum, tumor mixtus)(50%) - nowotwór miejscowo złosliwy

• guz Warthina (5-10%)

• oncocytoma (1%)

• inne gruczolaki (5-10%)

• adenoma basocellulare

• adenoma canaliculare

• brodawczaki przewodowe (papilloma intraductale)

• złośliwe :

• carcinoma mucoepidermale (15%)

• adenocarcinoma (NOS) (10%)

• acinic cell adenocarcinoma (5%)

• carcinoma adenoides cysticum (5%)

• tumor mixtus malignus (3-5%)

• carcinoma planoepitheliale (1%)

• inne raki (2%)

ŚLINIANKI

• Gruczolak wielopostaciowy:

• etiologia:

• Uważa się, że czynnikiem ryzyka rozwoju tego nowotworu jest napromieniowanie. Najczęściej występuje w śliniankach przyusznych. Obecnie uważa się , że wszystkie składniki nowotworu, również te mezenchymalne pochodzą z komórek mioepitelialnych lub komórek rezerwowych przewodów odprowadzających.

• obraz makroskopowy:

• Jest to dobrze odgraniczony , otorebkowany, okrągły guz do 6 cm średnicy. Czasami guz rośnie ekspansywnie tworząc języki wnikające w otaczający miąższ.

• obraz mikroskopowy:

• Cechą charakterystyczną jest bardzo duża różnorodność obrazu. Elementy nabłonkowe przypominające komórki mioepitelialne lub przewodowe tworzą przewody, zraziki, nieregularne cewki, płaty lub pasma komórek. Elementy te rozrzucone są w podobnym do mezenchymalnego tle zbudowanym z luźnej myxoidnej tkanki zawierającej ogniska chrząstki lub rzadziej kości. W jednych guzach elementy nabłonkowe dominują, w innych tworzą tylko rzadko rozrzucone ogniska.

ŚLINIANKI

• przebieg

• W gruczolaku może się rozwinąć rak. Mówimy wtedy o tumor mixtus malignus lub carcinoma ex adenoma pleomorphicum. Częstość transformacji złośliwej wzrasta wraz z wiekiem guza. Rak najczęściej przybiera formę gruczolakoraka lub raka niezróżnicowanego. Należy on do grupy najzłośliwszych nowotworów ślinianek.

ŚLINIANKI

• Guz Warthina (Cystadenoma papillare lymphomatosum)

• epidemiologia

• Występuje prawie zawsze w śliniance przyusznej. Jest drugim co do częstości nowotworem ślinianek. Występuje częściej u mężczyzn między 5 a 7 dekadą życia. 10% jest obustronny i wieloogniskowy. Większe ryzyko zachorowania występuje u palaczy.

• etiologia

• Uważa się , że powstaje on z drobnych odszczepionych fragmentów tkanki limfatycznej znajdujących się w śliniankach. Czasami może rozwinąć się w szyjnych węzłach chłonnych .

ŚLINIANKI

• obraz makroskopowy

• Jest to okrągły lub owalny, otorebkowany guz od 2 do 5 cm średnicy rosnący najczęściej w powierzchownej części ślinianki. Na przekroju może mieć przestrzenie torbielowate wypełnione płynem surowiczym lub śluzowym.

• obraz mikroskopowy

• Widoczne są przestrzenie wysłane dwuwarstwowym nabłonkiem leżącym na gęstym limfatycznym zrębie czasami tworzącym ośrodki rozmnażania. Przestrzenie te są często zwężone przez polipowate wnikanie elementów limfatycznonabłonkowych. Nabłonek wyścielający składa się z powierzchownie leżących komórek walcowatych o obfitej , ziarnistej, różowej cytoplazmie (przypominają onkocyty), oraz leżących pod spodem komórek sześciennych lub poligonalnych. Pomiędzy komórkami walcowatymi leżą rozrzucone komórki sekrecyjne

ŚLINIANKI

• Carcinoma mucoepidermale - rak śluzowonaskórkowy

• epidemiologia

• Jest to najczęściej występujący nowotwór złośliwy ślinianek. Jest nowotworem wywoływanym przez napromieniowanie.

• obraz makroskopowy

• Guz ograniczony, ale nieotorebkowany, często nacieka marginesy. Zwykle ma powyżej 8 cm średnicy. Na przekroju często ma drobne śluzowe torbielki.

• Obraz mikroskopowy

• Składa się ze sznurów , płatów lub torbielek zbudowanych z komórek płaskonabłonkowych, śluzowych lub pośrednich. Komórki pośrednie często mają wygląd płaskich z małymi lub dużymi wakuolkami ze śluzem. Raka tego dzielimy na postać low grade ( głownie komórki produkujące śluz , często tworzące struktury gruczołowe ), intermediate grade oraz high grade (głównie komórki płaskie).

• przebieg

• Postać low grade nacieka głównie miejscowo i rzadko daje przerzuty, natomiast postać high grade często daje wznowy i odległe przrzuty.

ŚLINIANKI

• Carcinoma adenoides cysticum

• występowanie

• Najczęściej zajmuje ślinianki podjęzykowe, może również występować w nosie, zatokach, górnych drogach oddechowych i innych miejscach.

• obraz makroskopowy

• Jest to guz mały, naciekający.

• obraz mikroskopowy

• Zbudowany jest z małych komórek o ciemnych, zwartych jądrach i skąpej cytoplazmie. Komórki te układają się w cewki, twory lite lub sitowate. Torbielowate przestrzenie między komórkami są często wypełnione szklistym materiałem.

• biologia

• Chociaż rośnie powoli, jest guzem nieprzewidywalnym. Ma tendencję do naciekania przestrzeni okołonerwowych . 50% guzów daje odległe przerzuty do kości, wątroby i mózgu i to bardzo często wiele lat po usunięciu nowotworu.

OKO

• SPOJÓWKA

• Spojówka

• niedobór witaminy A

• Niedobór witaminy A powoduje rozsiane, ciężkie rogowacenie wszystkich nabłonków na błonach śluzowych. W oku zajęta jest rogówka i spojówka. Często dochodzi do wtórnych infekcji bakteryjnych i owrzodzeń rogówki, a nawet do perforacji i zapalenia wszystkich błon oka.

• nowotwory

• rak płaskonabłonkowy - zwykle nacieka tylko powierzchowne warstwy i rzadko daje przerzuty

• rak śluzowonaskórkowy

• czerniak

OKO

• Rogówka

• a) zapalenia

• Zapaleniem śródmiąższowym nazywamy stan zapalny zrębu bez naruszenia nabłonka, a owrzodzeniem zapalenie zrębu bez leżącego nad nim nabłonka.

• Zapalenie może być infekcyjne ( bakteryjne, wirusowe, grzybicze, pierwotniakowe - sprzyja temu brak naczyń krwionośnych) lub nieinfekcyjne ( ekspozycja na UV, chemikalia).

• Czynnikami sprzyjającymi rozwojowi infekcji jest noszenie szkieł kontaktowych i niedobór odporności.

• Najczęstszym czynnikiem infekcyjnym jest Herpes simplex.

OKO

• Naczyniówka

• Zapalenia ziarniniakowe

• infekcyjne - bakteryjne (kiła, gruźlica, trąd,), wirusowe, grzybicze, pierwotniakowe. Zapalenie zajmuje również siatkówkę i twardówkę.

• Sarkoidoza

• Współczulne zapalenie naczyniówki

• Jest to obustronne zapalenie ziarniniakowe naczyniówki towarzyszące urazowi penetrującemu jednego oka. Przyczyną jest nadwrażliwość na antygeny uwolnione naczyniówkowe melanocyty, nabłonek barwnikowy i komórki nerwowe siatkówki. W obrazie mikroskopowym widoczne jest rozsiane zapalenie ziarniniakowe naczyniówki złożone głównie z limfocytów ze skupieniami histiocytów i czasami komórek olbrzymich.

OKO

• Melanoma malignum

• Jest to najczęstszy nowotwór oka u białych. Występuje w naczyniówce, tęczówce, ciałku rzęskowym, skórze powiek i spojówce. Najczęstszym miejscem przerzutów jest wątroba.

• obraz makroskopowy :

• Większość dotyczy tylnej naczyniówki, stąd nowotwór rozprzestrzenia się bocznie między siatkówką i twardówką. Często nowotwór ma charakter guzowatej masy, która rozrasta się w kierunku ciałka szklistego.

OKO

• obraz mikroskopowy i klasyfikacja Callender:

• - typ A wrzecionowaty : zwarto leżące komórki z małymi wrzecionowatymi jądrami i centralnym ciemnym fałdem jądrowym. Cytoplazma jest skąpa a granice komórkowe trudno słabo widoczne. Rokowanie jest dosyć dobre.

• - typ B wrzecionowaty : zwarto leżące komórki z wyraźnymi wrzecionowatymi jądrami i wyraźnymi jąderkami. Mają więcej cytoplazmy niż w typie poprzednim , a granice komórkowe są niewidoczne. Rokowanie jest gorsze.

• - typ epitelioidny - duże komórki pozbawione kohezji z okrągłymi jądrami i dobrze widocznymi jąderkami. Cytoplazma jest obfita a granice komórkowe dobrze widoczne. Rokowanie jest złe.

• - typ mieszanokomórkowy - występują tu komórki z typu epitelioidnego oraz wrzecionowatego B. Rokowanie jest złe.

• - typ z martwicą - martwica jest tak duża, że nie można określić typu komórek. Rokowanie jest złe.