ZADANIA I KOMPETENCJE ORGANÓW SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO ORAZ PRAWNE FORMY ICH REALIZACJI

Zadania i kompetencje powinny dyktować, jakie jednostki organizacyjne tworzyć dla wykonywania zadań i kompetencji, jak duży powinien być aparat wykonawczy itp.

Najszerszym pojęciem są „zadania” samorządu. Ustawodawca używa go, wskazując w sposób ogólny cele, które ma osiągnąć w swej działalności, lub w określone kierunki działań, mając na uwadze zakres rzeczowy spraw należących do samorządu.

„Kompetencje”- to zespół praw i obowiązków organu, obejmujących formy prawne działania, głównie o charakterze władczym(np. stanowienie aktów normatywnych).Formy prawne realizacji zadań samorządu.

„Zadania publiczne”- zaspokajanie potrzeb zbiorowych określonych społeczności lokalnych, ponadgminnych, wojewódzkich.

Do kompetencji (zadań) samorządu gminy w świetle ustawy z 8.3.1990 należą nie wszystkie sprawy „publiczne”, a jedynie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym.

Kompetencje rozumiane jako prawne formy działania są w zasadzie „nieprzenoszalne”, chyba że ustawa na to pozwala. Kompetencje zastrzeżone do właściwości rady nie mogą być realizowane przez zarząd.

TYPOLOGIA ZADAŃ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Zadania własne

Zadania własne samorządu:

-zadania obowiązkowe

-zadania dobrowolne

Zadania własne gmina, powiat czy województwo realizują z własnych środków finansowych oraz w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Do zadań własnych gminy zalicza się następujące dziedziny:

1. z zakresu administracji spraw wewnętrznych-sprawy ochrony porządku publicznego

2. sprawy z zakresu administracji oświaty, kultury oraz kultury fizycznej

3. sprawy z zakresu administracji pomocy społecznej i ochrony zdrowia

4. sprawy gminnych dróg

5. zapewnienie kobietom w ciąży opieki socjalnej

Podział zadań gminy wg Niewiadomskiego

1. dotyczące infrastruktury technicznej

2. infrastruktury społecznej

3. porządku i bezpieczeństwa publicznego

4. ładu przestrzennego i ekologicznego

Ustawa o samorządzie powiatowym zastrzega, że do samorządowego powiatu będą należały zadania publiczne o charakterze ponadgminnym, wyliczone ogólnie w 22 punktach. Np.: w dziedzinie edukacji publicznej, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, transportu, dróg, gospodarki wodnej.

Ustawa o samorządzie województwa ogólnie stwierdza, że zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy, następnie określa w punktach zadania samorządu . Głównym zadaniem samorządowych województw jest stworzenie warunków rozwoju danego regionu, tworzenie polityki regionalnej oraz wykonywanie „usług” publicznych mających znaczenie dla całego województwa.

Zadania samorządu mogą być realizowane przez działalność organów samorządu, przez prowadzenie odrębnych zakładów (szkół, bibliotek..) oraz jednostek organizacyjnych posiadających charakter zakładu budżetowego lub spółek prawa handlowego.

W sferze gospodarczej :Gmina oraz inna gminna osoba prawna może prowadzić działalnośc gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach określonych w odrębnej ustawie.

Powiat nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej

Województwa ograniczone do zadań użyteczności publicznej tylko w odniesieniu do spółek (Z.O.O i S.A).

W ramach zadań własnych można wyróżnić zadania obowiązkowe(prowadzenie działalności kulturalnej) i fakultatywne.

Zadania zlecone

Zadania zlecone z zakresu administracji rządowej

-zadania przekazane przez ustawy

-zadania wykonywane na podstawie porozumień

Ustawy zobowiązują organy administracji rządowej do zapewnienia środków finansowych na realizację zadań zleconych.

Formą zlecania zadań będą przede wszystkim ustawy.

Zadania zlecone w zakresie administracji rządowej przekazuje samorządowi powiatowemu i wojewódzkiemu przede wszystkim ustawa z 24.7.1998 o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej.

Ustawy o sam. gmin., pow. woj. przewidują przekazanie przez ustawy zadań w zakresie wyborów powszechnych oraz referendów.

Formą zlecenia zadań mogą być także porozumienia z organami administracji rządowej. Porozumienie nie jest umową prawa cywilnego, lecz formą publicznoprawną dotyczącą ustalenia wzajemnych praw i obowiązków organów administracji rządowej i samorządowej.

Powiat może zawierać porozumienia nie tylko w sprawie wykonywania zadań w sferze administracji rządowej, ale także porozumienia z lokalnymi organami samorządu (z gminą) i województwem.

Gmina w drodze porozumienia może wykonywać zadania powiatu i województwa.

FORMY PRAWNE WYKONYWANIA ZADAŃ

Podział:

1. akty normatywne powszechnie obowiązujące oraz akty normatywne typu wewnętrznego, określone jako przepisy prawa miejscowego

2. akty planowania

3. akty indywidualne

4. zawieranie porozumień

5. korzystanie z form prawa cywilnego

6. korzystanie z innych form prawnych

Akty normatywne powszechnie obowiązujące

Chodzi tu o przepisy stojące w hierarchii źródeł prawa niżej niż ustawa, zawierające normy o charakterze generalnym, w których adresat został określony ogólnie.

Występuje tu problem rozgraniczenia kompetencji do stanowienia przepisów miejscowych przez organy reprezentujące czynnik społeczny(samorząd) i zawodowy(administracja rządowa).

Ustawa o samorządzie gminnym wyodrębnia 3 rodzaje przepisów gminnych (aktów prawa miejscowego:

1)przepisy powszechnie obowiązujące wydawane na podstawie delegacji.

Są to przepisy typu rozporządzeń wykonawczych, mających znaczenie lokalne. Zalicza się do nich także” podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w odrębnych ustawach.

Rada gminy nie może wprowadzić opłat administracyjnych za czynności urzędowe podejmowane w celu wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, jeżeli ustawa szczegółowa nie rozszerzyła uprawnień gmin do stanowienia opłat także w sprawach zleconych.. Wojewódzkie i powiatowe „akty prawa miejscowego” wydawane są na podstawie upoważnień zawartych w odrębnych ustawach i mogą być stanowione w granicach delegacji. Są aktami wykonawczymi.

2)przepisy porządkowe

Nie są przepisami typu wykonawczego. Wydawane są „w zakresie nie uregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących”. Wydaje się je w przypadkach „niezbędnych”, a ich przedmiotem może być ochrona życia lub zdrowia obywateli albo zapewnienie „porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego”. Mogą one przewidywać za naruszenie nakazów i zakazów w nich zawartych kary grzywny.

3)ustrojowe przepisy wewnętrzne

Jeśli chodzi o gminę to dotyczą one ustroju gminy i jej jednostek pomocniczych (statuty), organizacji urzędu lub innych instytucji gminnych.

Przepisy wewnętrzne stanowione przez samorząd wojewódzki to przede wszystkim statut województwa uchwalany przez sejmik, po jego uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów. Drugim ważnym aktem jest regulamin organizacyjny urzędu marszałkowskiego, uchwalony przez zarząd województwa. Ustawa o samorządzie powiatowym szczególną rolę przypisuje statutowi powiatu. Drugim ważnym aktem jest regulamin organizacyjny starostwa powiatowego uchwalany przez rade powiatu na wniosek zarządu. Ważne są także regulaminy organizacyjne jednostek organizacyjnych powiatu, uchwalane przez jego zarząd.

TRYB UCHWALANIA I OGŁASZANIA PRZEPISÓW MIEJSCOWYCH

W pewnych przypadkach niecierpiących zwłoki, przepisy porządkowe może wydawać wójt(burmistrz) gminy lub zarząd powiatu. Podlegają one jednak zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady gminy czy powiatu. W przypadkach ich nieprzedłożenia lub niezatwierdzenia tracą moc.

Przepisy powszechnie obowiązujące ogłaszane w dziennikach urzędowych, wchodzą w życie po upływie 14dni od ich ogłoszenia, chyba, że akt normatywny stanowi inaczej. Przepisy porządkowe wchodzą w życie po upływie 3 dni od ich ogłoszenia, a w uzasadnionych przypadkach w terminie krótszym niż 3dni. W wojewódzkim dzienniku urzędowym ogłasza się akty prawa miejscowego stanowione przez sejmik, organy powiatu i gminy. W dzienniku tym ogłasza się porozumienia samorządowe oraz obwieszczenia o rozwiązaniu sejmiku rady powiatu. Dzień wydania dziennika jest dniem ogłoszenia w nim zamieszczonych aktów. Dziennik ten wydaje wojewoda.

AKTY PLANOWANIA

Plany (programy) uchwalane przez radę gminy, powiatu czy sejmiku to odrębna kategoria aktów prawnych, określających zadania samorządu na różnych odcinkach jego aktywności, a zwłaszcza w sferze gospodarczej.

Plany jako akty wewnętrzne, nie potrzebują dla uchwalenia, umocowania ustawowego.

Rada gminy uchwala programy gospodarcze, budżet jako swego rodzaju plan w zakresie finansów oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.

Prawo energetyczne przewiduje uchwalenie planów gminnych zaopatrzenia w ciepło oraz planowanie oświetlenia miejsc publicznych, istnieją także gminne programy profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych itd..

Rada powiatowa uchwala budżet powiatu. Rada powiatu uchwala plan sieci publicznych szkół ponadgimnazjalnych, uchwala się także programy zapobiegania przestępczości oraz powiatowego programu przeciwdziałania bezrobociu.

Plany zagospodarowania przestrzennego

W gminie wyróżnia się miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w województwie -plan zagospodarowania przestrzennego w woj., oraz planowanie przestrzenne na szczeblu krajowym. Bez powiatu.

Gmina-dwuetapowa procedura:

1. Uchwalenie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Nie jest to akt prawa powszechnie obowiązujący, ale jego ustalenia są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych. Projekt studium przygotowuje wójt, burmistrz, prezydent miasta. Studium ogłasza się w prasie miejscowej oraz poprzez obwieszczenie. O uchwalonym studium zawiadamia się wojewodę, aby mógł ewentualnie skorzystać z uprawnień nadzorczych. Przed wydaniem zarządzenia wojewoda wzywa radę do uchwalenia studium lub jego zmiany. Nieuwzględnienie żądań wojewody w wyznaczonym terminie powoduje sporządzenie miejscowego planu przez wojewodę w formie zarządzenia zastępczego.

2. Przygotowanie i uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Uchwałę o przystąpieniu do sporządzenia takiego planu rada gminy podejmuje z własnej inicjatywy albo na wniosek wójta lub burmistrza. Plan sporządza się obowiązkowo. Uchwalony plan ogłasza się nie tylko w dzienniku urzędowym województwa, ale także na stronie internetowej gminy.

Podobnie jak na szczeblu gminy, również w województwie ustala się tryb przygotowania i uchwalenia planu zagospodarowania przestrzennego. Po podjęciu uchwały w sprawie przystąpienia do sporządzenia planu, marszałek województwa ogłasza o tym w prasie ogólnopolskiej i poprzez obwieszczenia lokalne, ustalając termin, miejsce i formę zgłaszania wniosków. Zawiadamia o podjęciu uchwały na piśmie te organy i instytucje, z którymi się uzgadnia plan, i które opiniują go. Projekt planu przedstawia się sejmikowi województwa i ministrowi właściwemu do spraw budownictwa gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej.

Na szczeblu powiatowym nie uchwala się planów zagospodarowania, ale samorządy powiatowe mogą prowadzić analizy i studia z zakresu zagospodarowania.

AKTY INDYWIDUALNE

Decyzje administracyjne- skierowane są do obywateli lub podmiotów niewłączonych do systemu organizacyjnego samorządu. Wywołują określone skutki prawne: nadają, odbierają lub zmieniają pewien zakres uprawnień, nakładają obowiązki świadczeń, obowiązki określonego zachowania się.

Inne akty indywidualne to akty administracyjne dotyczące stosunku pracy uregulowanego ustawą z 22.3.1990 o pracownikach samorządowych. Przykładem aktu administracyjnego(dwustronnego) jest nominacja, którą stosuje się zgodnie z ustawą wobec osób zajmujących z reguły stanowiska kierownicze

Akty typu wewnętrznego- skierowane do adresatów znajdujących się w obrębie systemu organizacyjnego samorządu lub w układzie zależności organizacyjnej. Typowe są tu polecenia służbowe, wydawane przez kierownika do pracowników.

POROZUMIENIA

Ustawa o sam. woj. zastrzega formę porozumienia dla przekazywania zadań publicznych innym samorządowym województwom lub jednostkom samorządu lokalnego.

Ustawa o sam.pow. stanowi, że porozumienie jest formą przekazywania zadań z zakresu administracji rządowej, a także zadań publicznych między powiatami, między powiatem a województwem oraz między powiatem a jednostkami lokalnego samorządu.

SPORY KOMPETENCYJNE I INNE

Pojęciem tym operuje się przy rozstrzyganiu wątpliwości w ustalaniu właściwości organów wydających decyzje administracyjne. Wyodrębnia się właściwość rzeczową, miejscową i instancyjną.

Spory kompetencyjne mają różny charakter-pozytywny i negatywny. Negatywny gdy dwa lub więcej organy uznają sie za niewłaściwe w sprawie, Spory pozytywne powstają gdy dwa lub więcej organy uznają swą właściwość.

Warunkiem istnienia sporów są konflikty o różnym charakterze prawnym.

---