Media

Mass media określa się jako ogół elektrycznych i elektronicznych sposobów odtwarzania, zapisywania i rozpowszechniania obrazów i dźwięków, które stosuje się w komunikowaniu masowym w celu zorganizowania odbioru indywidualnego lub zbiorowego.

Zainteresowanie mediami wynika z tego powodu, że same media - w skali kraju i świata - wywierają coraz większy wpływ na życie społeczne. Dzięki mediom, a zwłaszcza telewizji, ludzie wiedzą coraz więcej, zwiększają swój udział w życiu społecznym, politycznym i  kulturalnym. Dlatego nie sposób wyobrazić sobie dzisiaj działalności jakiejkolwiek większej instytucji, urzędu czy organizacji, które nie byłyby zainteresowane współpracą z mediami. I odwrotnie - nie ma obecnie osób, instytucji i problemów, które stanowiłyby dla mediów temat tabu.

         Media zmieniły styl życia, system wartości i wzorce zachowań ludzi, grup społecznych i całych społeczeństw. Wywarły i nadal wywierają ogromny wpływ na pracę, wypoczynek, życie publiczne i polityczne, na system kształcenia i wychowania. Media możemy sklasyfikować, a wyznacznikiem w klasyfikacji mediów jest rodzaj percepcji, a więc zaangażowanie odpowiedniego zmysłu w odbiorze treści. W związku z tym wyróżnia się 3 główne grupy mass mediów;

o       wizualne o       audialne o       audiowizualne

Media wizualne oddziałują na zmysł wzroku, a ich tworzywem podstawowym jest obraz: statyczny lub dynamiczny. Wizualne media statyczne to: książka, prasa, fotografia, przeźrocza, plakat, naklejki, pocztówka, znaczek pocztowy, a nawet banknoty. Dynamicznym medium jest film niedźwiękowy. Media audialne oddziałują na zmysł słuchu. Ich tworzywem podstawowym są: słowo, muzyka, hałas, cisza. Należą do tej grupy radio, taśma magnetofonowa, płyta gramofonowa i kompaktowa , a nawet telefon. Media audiowizualne oddziałują na dwa zmysły człowieka wzrok i słuch. Tworzywem podstawowym tych mediów są: słowo, obraz, muzyka, hałas, cisza. Do grupy tych mediów należą: film udźwiękowiony, telewizja, taśma magnetowidowa, przeźrocza udźwiękowione.

Wszechobecność mediów sprawia, że dzieci już od najmłodszych lat mają z nimi niemal codzienny kontakt. Dostęp do telewizji, radia, czasopism, a w ostatnich latach także komputera i Internetu, stało się tak powszechne, że młodemu pokoleniu początku XXI w. trudno wyobrazić sobie bez nich rzeczywistość. Media wywierają ogromny wpływ na kształtowanie wartości, poglądów i zachowania odbiorców.

Dominującym medium jest telewizja. Z badań nad rolą telewizji wynika, że oddanie w jej "ręce" wychowania dzieci, jest zgodne z wolą samych rodziców, ponieważ w wielu domach telewizora nie wyłącza się nawet podczas wspólnych posiłków. Na pytanie: Co robisz sam z rodzicami, 95% dzieci odpowiada: oglądam telewizję. Tym czasem wiadomo, media nie tylko informują i odtwarzają rzeczywistość, lecz także kreują zachowania i postawy ludzkie. 61% ankietowanych, uważa, że o zachowaniu i obyczajach młodzieży decyduje telewizja, a tylko 39% sądzi, że ważniejszy wpływ na wychowanie ma rodzina. Wydaje się więc, że telewizor stał się głównym wychowawcą. Dziecko pozostawione bez kontroli przed telewizorem, może się od niego uzależnić. Telewizor w wielu rodzinach zastępuje coraz częściej ojca lub matkę, staję się swoistą niańką. Towarzyszy prawie we wszystkich chwilach życia. Staje się bardziej silnym i wpływowym członkiem rodziny.

Wpływy wychowawcze mediów nie ograniczają się wyłącznie do przekazu informacyjnego. Przeciwnie, choć przekazywanie informacji jest czynnikiem istotnym, jednak w analizie procesu wychowawczego wyróżniamy szereg innych rodzajów oddziaływań, które można odnieść do środków audiowizualnych. Według klasyfikacji A. Guryckiej są to:

1. Podawanie wzorów- oznacza przedstawienie dziecku różnych modeli postępowania, które wywołują w nim chęć do naśladowania czy upodobnienia się do modela pod względem wyglądu, sposobu wyrażania się, przekonań i zachowania. Ta klasa wpływów jest w oddziaływaniu telewizji szczególnie znacząca, gdyż dzieci mają tendencję do naśladowania ulubionych bohaterów.

2. Nadawanie znaczeń emocjonalnych- polega na wiązaniu określonych emocji z różnymi zdarzeniami, np.: współczucia z widokiem cierpienia. Ponieważ media prezentują wiele treści nasyconych emocjami, rodzaj prowokowanych uczuć ma duże znaczenie dla kształtowania nastawień dzieci do różnych zjawisk.

3. Trening- jest powtarzaniem czynności powodujących wyuczenie się ich i przyzwyczajenie do ich wykonywania. Jeżeli chodzi o telewizję, korzystanie z niej polega na powtarzaniu czynności, ale na powielaniu reakcji wywołanych przez programy. Częste przeżywanie określonych uczyć powoduje, że stają się one dominantą emocjonalną u odbiorcy.

4. Prowokacja sytuacyjna- polega na stwarzaniu sytuacji wymagającej od jednostki aktywności i samodzielnego rozwiązania problemu. Jest to mechanizm szczególnie ważny w wychowywaniu. Percepcja treści przekazów telewizyjnych często jednak przyczynia się do braku aktywności.

Albert Bandura w swoim eksperymencie wykazał, że wielką siłę posiadają wzorce oglądane w konkretnych uwarunkowaniach społecznych. Jego eksperyment obejmował 3 fazy, w których kolejno, najpierw, dzieci pewnego przedszkola, podzielono na 3 grupy, obejrzały film o treści agresywnej. Taki film ilustrował zachowania agresywne wobec lalek, wzbudzając zainteresowanie dzieci. Film miał 3 wersje: pierwszy- po zachowaniu agresywnym następowała pochwała i aprobata takiego zachowania, drugi- następowała kara wymierzona za tego rodzaju zachowanie, w trzeciej zaś- nie następowały żadne konsekwencje. Grupy dzieci obejrzały jedną z tych wersji, a następnie każda z grup została wprowadzona do specjalnie wyposażonych pomieszczeń i zauważono, że dzieci, które obejrzały film kończący się pochwałą, oraz brakiem konsekwencji, pojawiały się zachowania agresywne dzieci, podobne i naśladowcze wobec zachowań bohatera. Dzieci które obejrzały film kończący się ukaraniem modela, manifestowały jedynie bardzo słabe tendencje zachowań agresywnych.

Programy telewizyjne adresowane do dzieci i młodzieży mają z założenia charakter wychowawczy. Wszystko zależy od umiejętności wychowawczych rodziców, zainteresowań dzieci i wartości programów telewizyjnych. Wspaniałą okazję do rozwijania różnorodnych zainteresowań stanowią rozmowy i dyskusje po obejrzeniu programu, a więc stanowi płaszczyznę wymiany informacji i myśli z wielu dziedzin życia. Pozwala to na przejście od jednego środka przekazu do innego. Np.: oglądanie programów o charakterze naukowym (programów przyrodniczych) może rozbudzić już u dzieci najmłodszych zaciekawienie światem zwierząt i roślin, a także światem nauki w ogóle.

- wg J. Izdebskiej telewizja może odegrać istotną rolę w:

* rozwoju i edukacji dziecka

* przekazywaniu rodzicom wiedzy z zakresu pedagogiki, psychologii i medycyny

* inspirowanie rodziny do określonej pracy wychowawczej z dzieckiem oraz do nawiązania z

nim kontaktu

Dlatego właśnie wielu rodziców uważa, że rodzinne korzystanie z telewizji sprzyja tworzeniu bliskich, intymnych związków osobowych, jak również optymalizacji wpływów wychowawczych. Dzięki rozmową, dyskusjom o audycjach telewizyjnych rodzice mają szanse zdobycia autorytetu, i nawiązania międzypokoleniowego dialogu.

Przy właściwym wykorzystaniu, telewizja może i powinna być impulsem w budzeniu interesowania różnorodnymi problemami współczesnego świata, w rozwijaniu zainteresowania kulturą i nauką. Treści audycji kształtują świadomość dziecka, wywołują zmiany w jego zasobie wiedzy, wzbogacają jego życie uczuciowe, wzmacniają lub osłabiają w nim pewne dążenia i postawy, z drugiej strony przebieg tych procesów oraz ich skutki zależą w pewnym stopniu od wiadomości dziecka, od stopnia jego rozwoju intelektualnego, molarnego i estetycznego, a więc od jego zainteresowań i wiedzy, od postawy wobec świata i ludzi, od zrozumienia wartości.

Jednak media nie mają jedynie pozytywnych aspektów. W odniesieniu do zagrożeń, jakie nieuchronnie niosą zwłaszcza tych stwarzanych dziecku, rodzice przyjmują rozmaite postawy, wśród których najbardziej charakterystyczne są postawy: walki, aprobaty i obojętności. W dążeniu do unicestwienia zagrożeń stwarzanych przez media, najlepszym sposobem jest podjęcie z nim walki. Aby jednak działanie to było skuteczne, a rodzice odnieśli sukces, muszą pamiętać o konieczności spełniania pewnych warunków:

• posiadanie nie tylko umiejętności oddzielenia tego co dobre od tego co złe, ale i posiadaniu pewności, że dokonany wybór okaże się najwłaściwszy,

• posiadania rozeznania co do rangi zagrożeń i posiadaniu stosownej umiejętności podjęcia z nim zwycięskiej walki,

• posiadania umiejętności trafnego doboru środków do skutecznej walki,

• konsekwencji w podjętym działaniu i nieograniczeni się tylko do mówienia oraz pouczania, ale świadczenia przed dzieckiem właściwą postawą w każdej sytuacji.

Negatywnymi skutkami mass mediów są np.:

- Brak spędzania czasu na świeżym powietrzu, można tu również zaliczyć różnego rodzaju wyjścia

np.: do kina, na lody, do wesołego miasteczka, czy po prostu na spacer.

- Najgorsze jednak jest to, gdy rodzice nie poświęcają zbyt dużo czasu dla swojego dziecka i posyłają go przed telewizor czy komputer.

- Telewizor staje się "członkiem rodziny", ponieważ towarzyszy nam prawie przez cały czas. (kiedy się budzimy, kiedy idziemy spać, po szkole, przy jedzeniu...)

- Przez to że rodzice nie poświęcają dzieciom odpowiednio dużo uwagi, dzieci na własną rękę próbują dowiedzie się interesujących ich rzeczy z kolorowych czasopismach, które nie zawsze są dobrym i wiarygodnym źródłem wiedzy.

-szczególnie szkodliwe są telenowele, gdyż dzieci bardzo szybko przyzwyczajają do bohaterów, których oglądają i zaczynają traktować jak bliskie osoby

- Młode dziewczyny za wszelką cenę chcą upodobnić się do ulubionej aktorki, piosenkarki czy sportsmenki. Podobnie jest z chłopcami. Często media narzucają nam, że jedynie wysoka blondynka o pełnym biuście może osiągnąć coś w życiu. Efektem tego są anorektyczki, które chcą za cenę własnego zdrowia chociaż zbliżyć się do ideału. Dziewczyny i chłopcy, którzy odbiegają od tego wykreowanego ideału czują się gorsi, mają niższą samoocenę i bronią się przed kontaktem z innymi ludźmi, przestają wierzyć we własne możliwości.

- W młodzieżowej prasie coraz częściej używa się żargonowego języka, sloganów, wyrazów i zwrotów subkulturowych np.: hajs -pieniądze, ziomal- kolega, zajebisty- wspaniały, zajawka- pomysł, wypasiony- dobrze wyposażony, załoga-zespół muzyczny, beat-dźwięk

- strony pornograficzne, gry przepełnione agresją i nienawiścią itp.;

- komunikatory internetowe takie jak: czaty internetowe, tlen, gadu-gadu, skype itp. powodują zanik bezpośredniej komunikacji międzyludzkiej, oraz zanik u dzieci dobrej pisowni (używanie skrótów i brak polskich znaków).

- większość młodych ludzi posiada w domu dostęp do Internetu i zamiast spotykać się ze znajomymi, wychodzić do kina, czy na spacery, młodzież woli zastąpić to rozmową na gg czy skype, co negatywnie wpływa na ich komunikację w realnym życiu.

- następnym negatywnym aspektem używania internetowych komunikatorów jest anonimowość, która może prowadzić do bardzo negatywnych skutków. Dziecko zawierając nowe znajomości za pomocą czatów i komunikatorów tak naprawdę nie wie z kim rozmawia, nie jest w stanie stwierdzić, czy osoba jest tym, za kogo się podaje. Jeśli dziecko trafi na osobę, która chce wykorzystać naiwność i łatwowierność dziecka.

- innym negatywem jest to że w Internecie jest wiele portali na których jest wiele nierzetelnej i niesprawdzonej wiedzy

- telewizja przekazuje zachowania i działania związane z życie płciowym, prezentując płciowość jako nieosobową i ogołoconą z głębszych uczuć, ale rzadko ukazuje zagrożenia chorób przekazywane drogą płciową

- oglądają filmy, w których występują postacie nie realne z którymi dzieci się utożsamiają

- telewizja ukazują wiele zjawisk paranormalnych wróżb które niekorzystnie wpływają na rozwój dziecka

Media pełnią również wiele pozytywnych funkcji tj.:

- komputer podłączony do Internetu może być wykorzystywany jako zaawansowana multimedialna pomoc dydaktyczna.

- Innym edukacyjnym zastosowaniem Internetu, którego nie sposób przemilczeć, jest kształcenie na odległość. Dzięki komputerowi podłączonemu do sieci możemy, nie ruszając się z domu, zdobyć wykształcenie z każdej interesującej nas dziedziny.

- Druga możliwość to poczta elektroniczna (e-mail). Dzięki niej możemy przesłać wiadomość do dowolnego zakątka świata. I nie jest istotne, czy odbiorca znajduje się w tej chwili dwa domy dalej, czy np. w Stanach Zjednoczonych. Naszą wiadomość powinien otrzymać w ciągu około trzech minut

- telewizja jest wartościowym narzędziem do zdobywania wiedzy, odkrywania świata we wszelkich jego aspektach, a także do rozbudzania pozytywnych uczuć i postaw społecznych

- pełni funkcje rozrywkową, dostarczając dziecku wiele pozytywnych przeżyć, radości, dobrej zabawy.

- jest przygotowanie do zadań życiowych

- wzbogaca wiedzę o świecie i życiu

- przyśpiesza procesy dojrzewania umysłowego

- spełnia pozytywne funkcje wychowawcze, jeżeli dzieci oglądają odpowiednio dobrane programy

- wiele gier wartościowych pod wpływem wychowawczym i dydaktycznym oraz uznane programy telewizyjne zawierają walory dydaktyczne i to niemalże z każdego przedmiotu nauczani.

- w prasie można znaleźć różnego rodzaju zagadki i gry logiczne (sudoku, krzyżówki, rebusy)

- przekazywanie wartości moralnych- w niektórych czasopismach jest pokazana doga do Boga (Droga, Źródło)

Niektóre z mass mediów spełniają również różne zadania np.:

1. Internet jako jeden z elementów mass mediów coraz bardziej staję się niezbędny w życiu codzienny. Daje nowe możliwości, zwłaszcza w kontekście szybko zdobywanej wiedzy. Jest nieograniczonym źródłem informacji, ale trzeba nauczyć dzieci korzystać z niego z rozsądkiem, ponieważ gdy zdobędzie się tą umiejętność Internet może stać się pomocą w przygotowywaniu się do zajęć. W Internecie możemy przeczytać wiele lektur online, daje możliwość nauki języków obcych, poprzez rozmowy z ludźmi z obcych krajów, oraz poprzez uczestnictwo w internetowych kursach. Nauczycie Technologii Informacyjnej często używają e-platform do tworzenie projektów, a także kontaktowanie się uczniów.

2. Radio jako kolejny element zawiera wiele stacji o różnych rodzajach muzyki więc każdy znajdzie coś dla siebie. Radio kształtuje wyobraźnię, ponieważ słuchać musi sobie wyobrazić np.: opowiadaną historię. Podaje wiele ciekawych informacji oraz konkursów, w których można wygrać ciekawe nagrody. Radia można słuchać wszędzie: w domu, w pracy, w samochodzie i wykonywać przy tym szereg różnych czynności. Zatem radio może w bardzo łatwy sposób wywierać wpływ na swoich słuchaczy. Badania dowodzą, że przekaz dźwiękowy potrafi osłabiać albo nasilać nasze emocje, poza tym stwarza atmosferę bezpośredniości i intymności

3. W prasie dostępnych na rynku wydawniczym dziecko może natrafić na liczne formy kształtowania różnych zdolności. Dziecko, ucząc się przez powtarzanie różnych rymowanek, tekstów wierszowanych czy obserwując obrazki, potrafi odtworzyć je później z pamięci. Dokonuje skojarzeń tematycznych, zdobywa wiedzę potrzebną do organizowania materiału do nauki. Poznaje otaczający świat za pomocą dostosowanych do własnego poziomu sposobów przekazu. Poprzez zabawę i uczenie się wykorzystuje swoje predyspozycje do odbioru informacji pochodzących ze świata zewnętrznego i w przyszłości może liczyć na własne siły w radzeniu sobie z nauką w szkole. Jest od początku wdrażany do wyrobienia nawyków samodzielnej pracy i zagospodarowania przeznaczonego mu miejsca

Z pewnością nie można postrzegać mass mediów tylko w kategoriach ich niszczącego wpływu na psychikę młodych ludzi. Środki masowego przekazu odgrywają również pozytywna rolę w naszym życiu:

- dostarczają nam niezbędnych informacji;

- pełnią funkcję wychowawczą (szczególnie niektóre programy i filmy edukacyjne), w Australii istnieją tzw. "szkoły na odległość", w których dzieci uczą się i rozmawiają z nauczycielami za pośrednictwem radia;

- biorą aktywny udział w procesie uspołeczniania dzieci i młodzieży, są nośnikiem pewnych wartości aprobowanych przez nasze społeczeństwo oraz określonych wzorców zachowania, nie tylko tych złych;

- ułatwiają życie, szczególnie osobom niepełnosprawnym, które za pomocą Internetu mogą załatwić wiele spraw nie wychodząc z domu;

- ułatwiają komunikowanie się;

- pozwalają się odprężyć, miło spędzić czas.

Oddziaływanie środków masowej komunikacji ma więc zarówno pozytywny, jak i negatywny charakter, szczególnie w aspekcie rozwoju społecznego, poznawczego i emocjonalnego dziecka. Psychologowie podkreślają od dawna, że mass media, jako nieodłączny element współczesnego świata, biorą aktywny udział w uczeniu się przez dzieci odpowiedniego reagowania emocjonalnego w różnych sytuacjach społecznych. Warto zatem zdawać sobie sprawę z tego, w jaki sposób telewizja lub Internet kształtują zachowania i postawy u młodych ludzi. Oddziaływanie mass mediów w dużej mierze zależy od nas samych, o ile potrafimy umiejętnie kontrolować ich wpływ.

Koniecznością zatem staje się nauczenie dzieci odbioru świata za pomocą mediów, gdyż obok rodziny, przedszkola i szkoły, media przygotowują dzieci do życia we współczesnym społeczeństwie.

---