Książeczka dla Rodziców Dziecka rozpoczynającego edukację szkolną
Drodzy Rodzice!
Wasze Dziecko rozpoczyna edukację w szkole. Z niecierpliwością czeka na pierwsze dni tam spędzone. Wy tymczasem zapewne denerwujecie się, czy sobie poradzi, jak się tam będzie czuło. Chcielibyście jak najwięcej mu pomóc, ale może nie wiecie, czy robicie to właściwie.
Mamy nadzieję, że ten poradnik pomoże rozwiązać wszystkie nurtujące Was problemy. Dzięki niemu zapoznacie się z podstawowymi pojęciami związanymi z edukacją we współczesnej szkole, jej organizacją i zadaniami. Poznacie najlepsze środki służące wspieraniu Waszego Ucznia. Dowiecie się, czego możecie wymagać, aby Dziecko rozwijało się i radziło sobie w szkole, oraz na co zwrócić uwagę, by nie zrobić mu krzywdy zbytnimi obowiązkami.
Przedszkole w życiu dziecka
Przedszkole to okres, który Wasze Dziecko ma już za sobą. Dla prawidłowego rozwoju był on niezwykle ważny. Nawet, jeśli Wasze dziecko chodziło tylko do zerówki (od 1 września 2004 r. klasa „0” dla sześciolatków stała się obowiązkowa dla wszystkich dzieci w tym wieku), zdobyło wiele umiejętności przydatnych w szkole.
W czasie wspólnych zabaw nauczyło się nawiązywania prawidłowych kontaktów i współżycia w grupie. Wdrożyło się do koncentracji uwagi, skupiania swego zainteresowania na jednym przedmiocie przez dłuższy czas. Uczestnicząc w zajęciach plastycznych, muzycznych i ruchowych, podniosło ogólną sprawność fizyczną i zdolności w pracy rąk. Przedszkole nauczyło Wasze Dziecko pewnej samodzielności, podporządkowywania się zasadom i regułom, a nawet przyzwyczaiło do rozłąki z Wami.
Teraz po zakończeniu przedszkola, Wasze Dziecko wstępuje w mury szkolne. Ten moment psychologowie nazywają progiem szkolnym. Zmieniają się zadania, którym podlega już Pierwszak, dlatego bardzo ważne jest Wasze podejściem gdyż to głównie Wy kształtujecie podejście dziecka do szkoły. Oto kilka wskazówek: rozmawiajcie często w rodzinie na tematy szkolne, starajcie się stworzyć wokół tych tematów przyjazny klimat, mówcie spokojnie o koniecznym wysiłku, o nieuniknionych niekiedy porażkach, ale zachęcajcie do podejmowania trudu zdobywania nowych wiadomości, wskazując na korzyści wynikające z uczenia się i upewniajcie Dziecko o gotowości do pomocy. W żadnym wypadku nie straszcie Dziecka szkołą, mówiąc np. „Skończy Ci się zabawa”, „Nauczą Cię tam porządku”. Takie sformułowania mogą wywoływać poczucie zagrożenia, a przecież chcemy by Dziecko w szkole czuło się jak najbezpieczniej.
Gotowość szkolna Waszego Pierwszaka
Co to w ogóle jest gotowość szkolna? Psycholog Anna Brzezińska określa ją jako stan w rozwoju dziecka, będący rezultatem dojrzewania oraz dotychczasowego treningu wychowawczego przede wszystkim na terenie rodziny. To wszystko czyni je wrażliwym na znaki, ich istotę i znaczenie w procesie komunikowania się ludzi, a jednocześnie gotowym do odnoszenia korzyści ze wskazówek otoczenia dotyczących opanowania umiejętności czytania i pisania.
Powyższe opisy brzmią może za bardzo teoretycznie, dlatego poniżej wyjaśnimy, jak to się wiąże z praktyką. Wymienimy niektóre przejawy zachowania się Dziecka świadczące o gotowości do rozpoczęcia nauki:
Sprawność ruchowa
Jest na tyle zdrowe i silne, że może podołać systematycznym wysiłkom jak: wczesne wstawanie, uczenie się, odrabianie lekcji domowych.
Ma przyswojone i wyrobione podstawowe umiejętności ruchowe, jak bieg, skoki, dłuższy marsz, utrzymywanie równowagi, szybka zmiana pozycji.
Ma wystarczająco opanowane precyzyjne ruchy palców. Sprawnie posługuje się nożyczkami, ołówkiem, kredką, pędzlem.
Lubi zabawy na świeżym powietrzu, odczuwa potrzebę biegania i skakania, ruchy jego są zręczne i skoordynowane.
Sprawność intelektualna
Jest dobrze zorientowane w najbliższym otoczeniu.
Wie, gdzie mieszka, jak się nazywa, mówi o pracy rodziców, zajęciach rodzeństwa.
Wypowiada się zdaniami, poprawnie pod względem gramatycznym.
Chętnie mówi o swoich spostrzeżeniach, przeżyciach, zadaje dużo pytań na temat obserwowanych wydarzeń i zjawisk.
Umie przeliczać przedmioty od dziesięciu do dwudziestu.
Umie się skupić podczas zabawy, rysowania kilkanaście minut.
Potrafi określić, co narysowało. W rysunku można określić rzeczywiste przedmioty.
Dojrzałość społeczna
Rozpoczęte prace stara się wykończyć, dba o ich wygląd estetyczny.
Podporządkowuje się poleceniom dorosłych, rozumie ich konieczność, nawet jeśli nie są aktualnie miłe.
Chętnie bawi się z rówieśnikami.
Rozumie zasady gier i zabaw, podporządkowuje się im.
Samodzielnie umie się ubrać, jeść.
Utrzymuje porządek w swoich zabawkach.
Chętnie wykonuje polecenia rodziców, lubi być przydatne w domu.
Potrafi przekazywać zrozumiałe komunikaty.
Dojrzałość emocjonalna
Potrafi opanować złość i odruchy agresywne.
Rozumie, że czasem zdarzają się niepowodzenia.
Jego nastroje odpowiadają sytuacjom - zachowuje powagę gdy trzeba, śmieje się z tego, co śmieszne.
Jeśli w Waszej ocenie dziecko spełnia wszystkie, albo prawie wszystkie warunki, to wspaniale. Jednak pewnie większość z Was ma wątpliwości, co do prawidłowości u Waszego Dziecka. I to jest normalne, gdyż każde dziecko ma swoje indywidualne tempo rozwoju, do którego należy dopasowywać odpowiednie metody oddziaływania.
Pamiętajcie także, że jeśli stwierdzicie, że sami nie wiecie, czy rozwój Waszego przyszłego Pierwszaka przebiega prawidłowo, zawsze możecie zgłosić się do logopedy, psychologa, czy pedagoga, chociażby w poradniach psychologiczno - pedagogicznych. Tam zawsze znajdziecie pomoc i wsparcie.
Jak wspierać i stymulować rozwój dziecka na progu szkoły?
Często bywa tak, że nieświadomie czynicie właściwe kroki w kierunku przygotowania Dziecka do obowiązków szkolnych. Ma to miejsce dużo wcześniej, zanim Wasze Dziecko wkroczy w mury szkoły.
Zastanówcie się czy w Waszym domu panuje ciepła i życzliwa atmosfera? Czy Dziecko uczestniczy w pracach domowych? Czy ma wyznaczone obowiązki, które konsekwentnie egzekwujecie? Czy organizujecie zabawy, zmuszające do działania i samodzielnego myślenia? Czy uczycie rozładować złość, by nikomu nie stała się krzywda? To tylko kilka przykładów działań wychowawczych rodziców, które przyczyniają się do gotowości szkolnej. Nie jesteśmy w stanie krok po kroku napisać Wam co macie czynić z Waszymi Dziećmi, ale chcemy uświadomić Wam, że jesteście w stanie korygować Ich działania, a dzięki temu lepiej przygotować do pójścia do szkoły.
Dlatego:
Stymulujcie rozwój umysłowy
Organizowane w formie zabawy ćwiczenia, pomogą przyspieszyć dojrzewanie operacyjnego rozumowania dziecka, zwiększyć precyzję spostrzegania, rozwinąć zdolność do analizy i syntezy. Pamiętajcie, że wszelkie wymagania w stosunku do dziecka powinny być dostosowane do jego możliwości i wydolności.
Jak przygotować dziecko do nauki matematyki? Kilka wskazówek:
Stosujcie ćwiczenia i zabawy, które wiążą się z określaniem położenia przedmiotów, tak by dziecko używało określeń: wyżej, niżej, nad, pod, za, przed, przy, obok, wewnątrz, na zewnątrz.
Uczcie różnicować i określać zmiany zachodzące w czasie i w przestrzeni: dzisiaj, wczoraj, jutro, przedtem, potem, za dwa dni, za tydzień, blisko, daleko, wysoko, nisko.
Uczcie wyodrębniania cech jakościowych i wielkościowych przedmiotów, jak: kolor, grubość, długość, wysokość, a następnie grupowanie tego, co do siebie pasuje według cech jakościowych, np. wielkości, kształtu, koloru, smaku.
Bawcie się z maluchem w kuchni - niech przelicza serwetki, układa łyżeczki itp.
Jak przygotować dziecko do nauki czytania?
Doskonalcie spostrzegawczość wzrokową przyszłego Pierwszaka poprzez np. wyszukiwanie szczegółów na ilustracji, od większych do zupełnie drobnych,
Wyszukiwanie różnic i podobieństw na dwóch czy trzech podobnych obrazkach.
Doskonalcie spostrzegawczość słuchową poprzez np. naśladowanie odgłosów przyrody i rozpoznawanie dźwięków z otoczenia. Pobawcie się też w zagadki dźwiękowe.
A co z pisaniem? Bardzo ważne jest usprawnienie ręki Dziecka, dlatego:
Odrysowujcie proste rysunki przez pergamin
Wycinajcie duże litery z gazet
Obrysowujcie litery w gazetach
Nawlekajcie koraliki na sznurek
Bawcie się literkami z plasteliny, drucików.
Dbajcie szczególnie o to, aby Wasze Dziecko rozwijało się harmonijnie we wszystkich płaszczyznach: umysłowo, ruchowo, społecznie.
Rozwijajcie sprawność fizyczną
Bardzo ważne jest aktywizowanie przyszłego ucznia do zabaw ruchowych i ćwiczeń gimnastycznych. Proste ćwiczenia fizyczne mogą ogromnie wspomóc umiejętność uczenia się.
Wdrażajcie Wasze Dziecko do życia w społeczeństwie
Stwarzajcie różnorodne okazje do zabaw i współpracy z rówieśnikami. Uczcie rozsądnego rozwiązywania problemów. Wymagajcie szanowania zabawek, książek i nauczcie odkładania ich na miejsce po skończonej zabawie.
W domu powinny panować takie warunki, bo dziecko mogło prawidłowo funkcjonować w szkole. Dlatego zapewnijcie mu spokój, odpowiednie miejsce do odrabiania lekcji, uregulowany tryb życia - około 12- godzinny sen, regularne i pełnowartościowe posiłki.
Wbrew pozorom takie „błahe” czynniki składają się na ogół czynników, które sprawiają, że dziecko poczuje się w szkole prawie jak w domu, dlatego zwracajcie na nie uwagę!
Co to jest kształcenie zintegrowane?
Kształcenie na pierwszym etapie edukacji, czyli w klasach 1-3, ma być łagodnym przejściem od wychowania przedszkolnego do edukacji prowadzonej w systemie szkolnym. Trzyletni cykl edukacji wczesnoszkolnej jest traktowany jako całość. W pierwszym etapie kształcenia nauczanie ma charakter zintegrowany.
Głównym celem edukacji wczesnoszkolnej jest wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju ucznia. Dziecko zdobywa wiedzę i rozwija się poprzez różnorodne działania, jak: słuchanie, mówienie, pisanie, czytanie, liczenie, doświadczanie, obserwowanie, aktywność ruchową, plastyczną, techniczną i muzyczną, działania dla zdrowia oraz bezpieczeństwa własnego i innych.
W tej koncepcji nauczania rezygnuje się z systemu przedmiotowo - lekcyjnego, nie stosuje się podziału na j. polski, matematykę i inne przedmioty, ale stwarza się dziecku warunki do poznawania otaczającej rzeczywistości w sposób całościowy. Zajęcia edukacyjne prowadzi nauczyciel (nauczyciele) według ustalonego przez siebie planu, dostosowując czas zajęć i przerw do aktywności uczniów. Ważną zasadą, której przestrzegają nauczyciele, jest przeplatanie pracy intelektualnej zajęciami praktycznymi, ruchowymi, różnymi formami działalności muzycznej i tanecznej.
W kształceniu zintegrowanym zmieniło się też ocenianie. Ocena klasyfikacyjna oraz ocena z zachowania jest oceną opisową. Na początku roku szkolnego nauczyciel informuje rodziców i uczniów o ustalonych wymaganiach oraz sposobach sprawdzania i oceniania osiągnięć edukacyjnych. Na koniec roku szkolnego uczniowie klas 1-3 otrzymują ze wszystkich zajęć edukacyjnych (obowiązkowych i dodatkowych) jedną ocenę opisową, a drugą, także opisową z zachowania. Zostaje ona zapisana na świadectwie szkolnym i w arkuszach ocen. Tylko ocena z religii jest na świadectwie wyrażona stopniem. Uczeń pierwszego etapu kształcenia otrzymuje promocję do następnej klasy, jeżeli jego osiągnięcia edukacyjne w danym roku szkolnym oceniono pozytywnie. Zawsze możecie porozmawiać z nauczycielem i dowiedzieć się, jak Wasze Dziecko funkcjonuje w szkole.
Rola Rodziców w życiu Pierwszaka
Drodzy Rodzice, to Wy jesteście pierwszymi nauczycielami i tę funkcję pełnić będziecie jeszcze przez wiele lat. Najmocniej uczestniczycie w wykształceniu Waszych Dzieci i jesteście najbliżej ich problemów. Najlepiej, gdy Rodzice i nauczyciele nawiązują współpracę, aby osiągnąć prawidłowy i pełny rozwój dziecka.
W pierwszych miesiącach nauki w szkole, Pierwszak z pewnością będzie potrzebował Waszej pomocy przy odrabianiu lekcji, jednak nie wyręczajcie go! To on powinien sobie z nimi poradzić, Wy możecie jedynie coś podpowiedzieć, wytłumaczyć i sprawdzić, czy sprostał zadaniom i czy o niczym nie zapomniał.
Nauczcie Wasze Dzieci krótkich form relaksacji, które pomogą zregenerować siły, np. rysowanie wzrokiem czy masaż dłoni.
Wspierajcie Dziecko podczas pierwszych niepowodzeń. Zaczynajcie zawsze od znalezienia przyczyny zachowań, które wskazują na jakieś trudności.
Cieszcie się wspólnie z Jego sukcesów. Nie musi, a nawet nie powinna to być zabawka czy wyjście do kina, ale ustna pochwała, czy przybicie piątki.
Książeczka nie wyczerpuje wszystkich zagadnień dotyczących rozpoczęcia edukacji szkolnej. Dlatego podajemy fachową literaturę, która pozwoli Wam rozwiązać konkretne problemy i sprawić, by szkoła była przyjemnością dla Was i Waszego Dziecka.
Marie - Claude Beliveau „Jak pomóc dziecku w problemach szkolnych. Poradnik dla rodziców” Warszawa 2005
Kate Kelly „Jak poradzić sobie z niegrzecznymi dziećmi” Warszawa 2005
Stanley Turecki „Jak zrozumieć problemy emocjonalne dziecka” Warszawa 1997
Joanna Grochulska „Agresja u dzieci” Warszawa 1993
Erika Meyer - Glitza „Kiedy Pani Złość przychodzi z wizytą” Kielce 2001
Małgorzata Dembińska „Domowe zabawy logopedyczne” Warszawa 2005
Barbara Zakrzewska „Każdy przedszkolak dobrym uczniem w szkole” Warszawa 2004
Bogdanowicz Marta „Trudności w pisaniu dzieci” Gdańska 1989
Gruszczyk - Kolczyńska Edyta „Dziecięca matematyka. Książka dla rodziców i nauczycieli” Warszawa 2005