SCENARIUSZ LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO
KLASA VI
CZAS: 45 MINUT
PROWADZĄCA:
Temat lekcji: Słowo do słowa - zabawa gotowa. Poznajemy związki frazeologiczne i ich funkcje w wypowiedzi - pracujemy ze słownikiem frazeologicznym.
Uczeń potrafi
w zakresie wiadomości:
posiada wiedzę o związkach frazeologicznych (definicja) i ich funkcji w wypowiedzi
zna pojęcia: związek frazeologiczny, zwrot, wyrażenie, fraza
rozumie znaczenie wskazanych frazeologizmów
rozumie przyczyny powstawania związków frazeologicznych
dostrzega różnice między stylem literackim a potocznym
zna sposoby poszerzania słownictwa
w zakresie umiejętności:
rozpoznać związki frazeologiczne w tekście
odczytać znaczenia frazeologizmów
posługiwać się związkami frazeologicznymi w wypowiedziach ustnych i pisemnych
ocenić przydatność związków frazeologicznych
zna przenośne i realne znaczenie wyrażeń i zwrotów i wykorzystuje je w tekście
korzystać ze słownika frazeologicznego (pracować ze słownikiem)
parafrazować tekst wykorzystując związki frazeologiczne
świadomie unikać powtórzeń wyrazowych (zastępuje frazeologizmy omówieniami)
Metody pracy:
problemowa, poszukująca
praca wspólna i indywidualna
metoda oglądowa - pokazy (uczenie się przez przeżywanie)
praca ze słownikiem frazeologicznym
Formy pracy:
praca z tekstem
praca ze „Słownikiem frazeologicznym”
praca zbiorowa
wypowiedzi uczniów
Środki dydaktyczne:
karty pracy (ksero) z ćwiczeniami przygotowane przez prowadzącego
Słowniki frazeologiczne
PRZEBIEG LEKCJI
Wprowadzenie
Czynności organizacyjne (sprawdzenie obecności)
Uświadomienie celów lekcji
Podanie i zapisanie tematu lekcji
Temat lekcji: Słowo do słowa - zabawa gotowa. Poznajemy związki frazeologiczne i ich funkcje w wypowiedzi - pracujemy ze słownikiem frazeologicznym.
Rozwinięcie
Wprowadzenie pojęć: związek frazeologiczny, zwrot, wyrażenie, fraza (kserówka)
Klucz do dzisiejszej lekcji: Związki frazeologiczne możemy grupować wokół człowiek i wokół zwierząt. Rozróżniamy również związki pochodzące z Biblii oraz wywodzące się z mitologii. Na dzisiejszej lekcji zajmiemy się tymi, które dotyczą człowieka.
Wykonywanie ćwiczeń (z wykorzystaniem „Słownika frazeologicznego”)
Związek frazeologiczny = frazeologizm
Związek frazeologiczny - to połączenie wyrazowe o znaczeniu przenośnym, którego nie można odczytywać dosłownie
Związki frazeologiczne ze względu na budowę dzielimy na:
Frazy - połączenia wyrazów, w których jeden jest podmiotem, drugi orzeczeniem np. Janek śpi
Wyrażenia - to związki frazeologiczne, w których łączą się: rzeczownik z przymiotnikiem (brak czasownika) np. ładny chłopiec
Zwroty - to połączenia, w których członem podstawowym jest czasownik, np. odrabiać lekcje
- wyszukiwanie przez uczniów związków frazeologicznych związanych z człowiekiem (ciałem człowieka) i wypisywanie ich na tablicy
GŁOWA |
OCZY |
USZY |
USTA |
NOS |
RĘCE |
NOGI |
- ani mi to w głowie - być bez dachu nad głową - walić głową w mur - być oczkiem w głowie - głowa do góry - ciosać komuś kołki na głowie - włosy się komuś zjeżyły na głowie - dawać sobie głowę uciąć - chować głowę w piasek - głowa komuś pęka - głupie myśli chodzą po głowie - złapać się za głowę pójść po rozum do głowy mieć urwanie głowy - przewróciło się komuś w głowie - stawać na głowie - stracić dla kogoś głowę - coś komuś strzeliło do głowy - suszyć komuś głowę - upaść na głowę - strzec czegoś jak oka w głowie - wejść komuś na głowę - włos komuś z głowy nie spadnie - woda sodowa uderzyła komuś do głowy - wybić sobie coś z głowy -wylać komuś wiadro zimnej wody na głowę - wypadło coś komuś z głowy - zachodzić w głowę - zawracanie głowy - marzenie ściętej głowy - coś się w głowie nie mieści |
- być komuś solą w oku - kłuć w oczy - mieć kogoś na oku - mieć oczy i uszy szeroko otwarte - mydlić komuś oczy - skakać sobie do oczu - coś spędza sen z oczu - świecić oczami - wpaść komuś w oko - zejść komuś z oczu - jak okiem sięgnąć
|
- wyciągnąć kogoś za uszy - jeść, aż się uszy trzęsą - kłaść uszy po sobie - mieć czegoś powyżej uszu - natrzeć komuś uszu - obiło się komuś o uszy - puścić coś mimo uszu - słoń komuś nadepnął na ucho - uszy do góry |
- być na ustach wszystkich - coś się rozpływa w ustach - nabrać wody w usta - odejmować sobie od ust - wyjąć komuś coś z ust - zamknąć komuś usta - z ust do ust |
- mieć czegoś lub kogoś po dziurki w nosie - mieć muchy w nosie - wodzić kogoś za noc - coś idzie jak krew z nosa - czuć pismo nosem - dostać po nosie - kręcić nosem - utrzeć komuś nosa |
- być w czyichś rękach - coś jest komuś na rękę - dać komuś wolną rękę - lekką ręką - machnąć na coś ręką - trzymać rękę na pulsie - umywać ręce - jak ręką odjął - wyjść z czegoś obronna ręką - mieć dwie lewe ręce - złota rączka - robota pali się komuś w rękach
|
- rzucać kłody pod nogi - kula u nogi - noga się komuś powinęła - tracić grunt pod nogami - grunt się pali komuś pod nogami - dać nogę - na jednej nodze - wstać lewą nogą
|
Ćw.1.
Poklasyfikuj związki frazeologiczne biorąc pod uwagę ich rodowód: dusza towarzystwa, ziemia obiecana, spocząć na laurach, wciskać kit, syzyfowa praca, hiobowe wieści, dantejskie sceny, nić Ariadny, umywać ręce, manna z nieba, istna wieża Babel.
MITOLOGICZNY |
BIBLIJNY |
LITERACKI |
POTOCZNY |
- spocząć na laurach - syzyfowa praca - nić Ariadny
|
- hiobowe wieści - istna wieża Babel - manna z nieba |
- ziemia obiecana - dantejskie sceny |
- dusza towarzystwa - wciskać kit - umywać ręce |
Ćw.2.
Połącz związek frazeologiczny z odpowiednim znaczeniem:
- pracowity jak mrówka (A) - ktoś ma zły charakter (D)
- chytry jak lis (B) - pilny, pracuś (A)
- mieć węża w kieszeni (C) - kaprysić (E)
- czarna owca (D) - przebiegły, fałszywy (B)
- mieć muchy w nosie (E) - być skąpym (C)
Ćw.3.
Nauczyciel czyta tekst a uczniowie wypisują na kartkach frazeologizmy.
Frazeologiczny kłopot ucznia
Wstajesz skoro świt, bo czas to pieniądz. Wybija twoja godzina, idziesz do szkoły. Masz już tego po dziurki w nosie, ale w końcu to zwykła kolej rzeczy. Do tego leje jak z cebra. Zwykle tryskasz zdrowiem, więc na pewno i tym razem grypa cię nie powali. Trzęsiesz portkami, bo coś się szykuje. Skóra na tobie już cierpnie. Dostajesz kartkę przed nos i włosy ci stają dęba. Zachodzi w głowę, już łapiesz drugi oddech… Niestety, klapa! Głową muru nie przebijesz. Potrzebne ci to było jak dziura w moście. Kolega z ławki, który oddałby ci ostatnią koszulę, tym razem umył ręce. Czarna rozpacz! Cóż, szkoda sobie włosów z głowy wyrywać.
Wracając ze szkoły, spotykasz dawnego kumpla. -Co słychać? - pyta. -Zależy gdzie się ucho przyłoży. A tobie, co? Woda sodowa do głowy uderzyła? Co za ubranie?! -Nie szata zdobi człowieka.
Idziesz dalej. Jesteś w dołku psychicznym, bo będzie lufa. I tu jest pies pogrzebany. Zawsze było jako tako, ale nie tym razem.
Jesteś padnięty. Leżysz w domu do góry brzuchem. Żalisz się głosem wołającego na pustyni. Myślisz: „nie urodziłem się pod szczęśliwą gwiazdą”. Jak rzut kamieniem było blisko do czwórki. A tu lufa spadła jak grom z jasnego nieba. Miałem nosa, że będzie ta kartkówka.
Może jednak nie warto z igły robić widły. Ale na tego z ławki obrażam się na amen. Niech go piekło pochłonie!
Zostałem sam jak palec. Z tą pałą i trójczyną na semestr. Ale hmm, ani się nie obejrzę i zapomnę o wszystkim… Trója - też ujdzie w tłumie.
Ćw.4.
Z rozsypanki wyrazowej utwórz związki frazeologiczne
Mydlić
Szukać
Owijać
Mieć
Być
Powracać
Zjeść
Połknąć
Zapuszczać
Pluć
|
w bawełnę
niczym
kimś
solą
żurawia
z kimś
dziury
sobie
komuś
bakcyla
|
na
bumerang
pieńku
soli
w oku
beczkę
w całym
w brodę
oczy
|
Podsumowanie
Zapisanie notatki
Zebranie wniosków
- Krótki test sprawdzający
- Kiedy i po co używamy związków frazeologicznych?
- Czy uczniowie wolą słuchać wypowiedzi czystej czy zawierającej związki frazeologiczne?
Zadanie i omówienie zadania domowego
Zadanie domowe
Ćw.1.
Poklasyfikuj związki frazeologiczne biorąc pod uwagę ich rodowód: jabłko niezgody, paniczny strach, oko za oko, czekać na Godowa, wdowi grosz, pępek świata, miecz Damoklesa, egipskie plagi, wpuścić kogoś w maliny, wyrok Salomonowy, mól książkowy.
MITOLOGICZNY |
BIBLIJNY |
LITERACKI |
POTOCZNY |
|
|
|
|
Ćw. 2.
Połącz związek frazeologiczny z odpowiednim znaczeniem:
- biedny jak mysz kościelna (A) - wytrwały, nieustępliwy (D)
- zły jak pies (B) - wściekły (B)
- silny jak koń (C) - zarozumiały, wyniosły (E)
- uparty jak osioł (D) - o kimś, kto nie ma pieniędzy (A)
- dumny jak paw (E) - krzepki, mocny (C)