FORMY ORGANIZACYJNE

Do podstawowych form organizacyjnych podmiotów gospodarczych zalicza się

- przedsiębiorstwa

- zakłady

- zakłady budżetowe

- gospodarstwa pomocnicze

Przedsiębiorstwo występuje w trzech znaczeniach

1. funkcjonalnym

2. przedmiotowym

3. podmiotowym

1. Przedsiębiorstwo w znaczeniu funkcjonalnym występuje wtedy gdy oznacza rodzaj prowadzonej działalności gospodarczej. Działalność ta powinna być stałą działalnością zarobkową polegającą na produkcji dóbr, handlu lub świadczeniu usług , prowadzona samodzielnie w celach zarobkowych.

2. W zaczeniu przedmiotowym przedsiębiorstwo jest rozumiane jako zespół składników majatkowych i niemajątkowych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych. W skład przedsiębiorstwa wchodzą następujące składniki:

- firma, znaki towarowe i inne oznaczenia które indywidualizują przedsiębiorstwo

- księgi handlowe

- nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa w tym produkty i materialy

- patenty, wzory użytkowe i wzory zdobieniowe

- zobowiązania i obciążenia związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa

- prawa wynikające z najmu i dzierżawy lokali zajmowanych przez przedsiębiorstwo

3. W znaczeniu podmiotowym przedsiębiorstwo jest to podmiot w stosunku prawnym. Podmiot praw i obowiązków wynikających z tych stosunków

Przedsiębiorstwo w znaczeniu ogólnym jest to jednostka organizacyjna odrębna i samodzielna pod względem gospodarczym, organizacyjnym, finansowo majatkowym i prawnym, która prowadzi stałą działalność gospodarczą tj produkcyjną, handlowa lub usługową w celach zarobkowych i ukierunkowana na zaspokajanie cudzych potrzeb. Przedsiębiorstwo nie jest taka jednostką której celem nie jest działalność zarobkowa np stowarzyszenie, ani taką jednodtką której działalność zarobkowa ma uboczny charakter np. organizacje społeczne

KONCENTRCJA DZIAŁALNOŚCI, SPECJALIZACJA DZIAŁALNOŚCI I KOOPERACJA PRZEDSIĘBIORSTWA

Koncentracja może wystąpić w formie:

- koncentracji produkcyjnej

- koncentracji organizacyjnej

Koncentracja produkcyjna polega na ogranizawaniu działalności produkcyjnej coraz większych zakładów

Koncentracja organizacyjna polega na łączeniu w jedno przedsiębiorstwo większej liczby zakładów lub przedsiębiorstw

Koncentracja działalności gospodarczej może zachodzić dwoma drogami: drogą rozwoju wewnętrznego lub zewnętrznego.

1. Droga rozwoju wewnętrznego polega na zwiększaniu rozwoju działalności poprzez akumulację lub przez pełniejsze wykorzystanie zasobów przedsiębiorstwa.

2. Droga rozwoju zewnętrznego polega na przyłączaniu się albo wchłanianiu dotychczas odrębnych przedsiębiorstw.

Koncentracja produkcji przejawia się we wzroście wielkości poszczególnych przedsiębiorstw i zwiększaniu udziału produkcji wytworzonej przez wielkie przedsiębiorstwa w ogólnej wielkości produkcji danej gałęzi przemysłu.

Do określenia stopnia koncentracji stosuje się 4 wskaźniki koncentracji:

1. Stosunek wartości produkcji wielkich przedsiębiorstw do ogólnej wartości produkcji danej gałęzi przemysłu lub całego przemysłu.

2. Koncentracja zdolności produkcyjnej wyraża się stosunkiem mocy silników zainstalowanych w wielkich przedsiębiorstwach do całkowitej mocy silników w danej gałęzi przemysłu lub w całym przemyśle

3. Koncentacja środków trwałych wyraża się ona stosunkiem środków trwałych posiadanych przez wielkie przedsiębiorstwo do ogólnej wartości środków trwałych danej gałęzi przemysłu lub w całym przemyśle.

Wskaźnik ten powinien być stosowany jako uzupełnienie innych wskażników

4. Koncentracja zatrudnienia wyraża się procentowym stosunkiem liczby zatrudnionych w wielkim przedsiębiorstwie pracowników do ogólnej liczby zatrudnionych pracowników danej gałęzi przemysłu lub w całym przemyśle

Specjalizacja produkcji jest to taka forma organizacji produkcji, która ułatwia lepsze opanowanie określonej działalności

Specjalizacja działalności przedsiębiorstwa może występować w trzech formach

1. Forma specjalizacji przedmiotowa

2. Forma specjalizacji technologiczna

3. Forma specjalizacji mieszana

SPECJALIZACJA PRZEDMIOTOWA polega na zmniejszeniu liczby rodzajów przedmiotów działalności np na zmniejszeniu liczby rodzajów produkowanych wyrobów, świadczonych usług obsługiwanych segmentów rynków lub kupowanych i sprzedawanych towarów

SPECJALIZACJA TECHNOLOGICZNA polega na ograniczaniu się do działalności która wymaga zastosowania mniej licznych i mniej różnorodnych technologii lub faz procesów technologicznych

SPECJALIZACJA MIESZANA stanowi formę mieszaną specjalizacji przedmiotowej i technologicznej

Do określania poziomu specjalizacji stosuje się następujące wskażniki:

1. Liczba typów lub rodzajów wyrobów produkowanych przez przedsiębiorstwo

2. Udział produkcji wyspecjalizowanej w całkowitej produkcji danego przedsiębiorstwa lub danej gałęzi przemysłu

KOOPERACJA polega na stałej współpracy przedsiębiorstw w wykonaniu określonego zadania produkcyjnego. Współpraca ta wyraża sie w dostawach półwyrobów, części, wyrobów gotowych lub wspólnym wykonywaniu niektórych procesów technologicznych

Kooperacja może polegać na:

1. Dostarczaniu części lub wyrobów gotowych bezpośrednio do montażu

2. Dostarczaniu półwyrobów, które w przedsiębiorstwie podlegają obróbce np odlewy

3. Na wykonywaniu operacji na półwyrobach dostarczonych do danego przedsiębiorstwa np obróbka na unikalnych obrabiarkach lub pokrywanie powierzchni powłoką ochronną

Rozróżnia się 2 rodzaje kooperacji:

1. kooperacja czynna , przez którą należy rozumieć wykonywanie przez przedsiębiorstwa zamówień dla innych przedsiębiorstw to co powinno poprawiać wykorzystanie zdolności produkcyjnej współpracujących ze sobą przedsiębiorstw

2. kooperacja bierna polega na zlecaniu specjalistą prtzedsiębiorstwa wykonanie części zamówień na wyroby co powinno przynosić korzyści ekonomiczne w postaci niższych kosztów produkcyjnych

Dla określenia stopnia rozwoju kooperacji stosuje się następujące wskażniki:

1. liczba przedsiębiorstw kooperujących z danym przedsiębiorstwm

2. udział w koszcie własnym wartości dostaw otrzymanych z kooperacji lub przeznaczonych na kooperację

ŚRODKI TRWAŁE W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Środki trwałe w przedsiębiorstwie stanowią materialny warunek realizacji procesu produkcyjnego. Są one składnikiem majątku rzeczowego przedsiębiorstwa lub obcymi środkami trwałymi, które są użytkowane przez przedsiębiorstwo na podstawie umowy pozwalajacej na dokonywanie odpisów amortyzacyjnych od tych środków. Istnieje kilka klasyfikacji środków trwałych:

1. własność lub współwłasność danego przedsiębiorstwa i prawo do dokonywania przez nie odpisów amortyzacyjnych

2. okres użytkowania (dłuższy niż jeden rok)

3. zdolność do użytku w momęcie przyjęcia do użytkowania

4. przeznaczenie na własne potrzeby lub do oddania użytkowania na podstawie umowy dzierżawy lub innej umowy.

Za środki trwałe uznaję się więc przeznaczone na własne potrzeby lub do wynajęcia stanowiące własność lub współ własność następujące obiekty: nieruchomości (grunty, budynki, lokale, budowle), inwestycjew obcych obiektach oraz maszyny urządzenia środki transportu i inne kompletne i zdatne do użytku w momęcie przyjecia do użytkowania przedmiotu o dłuższym niż rok przewidywanym okresie użytkowania a także inwentarz żywy. Środki te mogą być przeznaczone na własne potrzeby lub do oddania w uzytkowanie innym podmiotom na podstawie odpowiedniej umowy np. dzierżawy.

Do środków trwałych zalicza się tez obce obiekty używane na podstawie umowy najmu , dzierżawy lub innej umowy jeżeli przedsiebiorstwo ma prawo je amortyzować.

Do mierzenia wielkości i grupowania środków trwałych stosowany jest miernik wartościowy czyli pieniężna wycena środka trwałego. Miernikiem jest przedewszystkim wartośc inwentarzowa czyli wartość ewidencyjna według której środki trwałe zapisywane są w księgowości przedsiębiorstwa.

Za wartość inwentarzową można przyjąć wartość początkową lub wartość odtworzeniową.

Wartość początkowa odpowiada sumie środków pieniężnych jakie wydatkowano na wybudowanie lub zakóp środka trwałego łącznie z kosztami transportu , zainstalowania i montażu. Wartość początkowa odpowiada wartości danego środka trwałego w momecie jego nabycia. Wartość ta ma wadę bowiem nie nadaje się do porównań środków trwałych. Do porównań stosuje się wartość odtworzeniową, za wartość tą przyjmuje się aktualny w dniu dokonywania wyceny koszt budowy np budynku lub cenę nabycia środka identycznego lub zbliżonego do posiadanego. W praktyce oznacza to, że środki trwałe przedstawiane są w wartości równej nakładom jakie aktualne należałoby ponieść wg cen obowiązujących w danym dniu przy zastępowaniu tych środków środkami nowymi.

Warość początkowa i odtworzeniowa może być wyrażona w pełnej wartości czyli w wartości brutto lub po potrąceniu wartości zużycia jako wartość netto.

Wartość brutto środków trwałych stanowi wartość równą nakładom poniesionym na ich zakup lub na wytworzenie bez potrącenia wartości zużycia czyli umorzenia.

Wartość brutto stosuje się do oceny pewnych możliwości produkcyjnych w przedsiębiorstwie np przy badaniu związków między majatkiem trwałym a wielkością produkcji.

Wartość netto środków trwałych jest to różnica między wartością początkową brutto a wartością dotychczasowego umorzenia, które jest sumą rocznych odpisów amortyzacyjnych. Wartość netto stosowana jest do oceny rzeczywistej wartości środków trwałych.

Ze względu na dużą różnorodność środków trwałych istnieją różne klasyfikacje. Kryteriami klasyfikacyjnymi są:

1. tytuł własności

2. przeznaczenie

3. podporządkowanie organizacyjne

4. sposób wykorzystania

5. gotowość produkcyjna

6. rodzaj środków trwałych

Za podstawowe kryterium podziału uznaje się klasyfikację rodzajową wg niej wyróżnia się 9 grup środków trwałych

• grupa 0 - grunty i melioracje

• grupa 1 - budynki

• grupa 2 - budowle

• grupa 3 - kotły i urządzenia energetyczne

• grupa 4 - maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego przenaczenia

• grupa 5 - maszyny, urządzenia i aparaty specjalne i branżowe

• grupa 6 - urządzenia techniczne

• grupa 7 - środki transportu

• grupa 8 - urządzenia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie

Środki trwałe podlegają zużyciu które polega na utracie ich wartości użytkowej lub wymiennej. Zużycie jest wynikiem użytkowania środków trwałych w procesie produkcyjnym ale może ono wynikać także ze zdarzeń niezależnych od tego procesu np. w skutek kleski żywiołowej.

Wyróżnia się dwie formy zużycia wywołaneego użytkowaniem w procesie produkcyjnym:

1. zużycie fizyczne - ma ono charakter materialny, powoduje ono przedewszystkim zmniejszenie wartości użytkowej środków trwałych. Zużyciu temu ulegają wszystkie środki trwałe. Zużycie fizyczne wywołuje zmiany podczas użytkowania w procesie produkcyjnym.

2. zużycie ekonomiczne - ma charakter niematerialny i powoduje ono zmniejszenie wartości wymiennej środków trwałych, nie dotyczy ono wszystkich środków trwałych. Przyczyną zużycia ekonomicznego jest postęp technologiczny.

Zuzycie fizyczne wraz ze zużyciem ekonomicznym stanowią łączne zużycie środków trwałych.

Zużycie środków trwałych znajduje swoje odbicie w odpisach amortyzacyjnych. Przez amortyzację rozumie się zmniejszenie wartości poczatkowej środków trwałych, przez zaliczenie tej zmniejszonej wartości do kosztów uzyskania przychodów. Dokonywanie odpisów amortyzacyjnych ma na celu zapewnienie reprodukcji prostej środków trwałych. Do tego celu stosuje się odpowiednie stawki amortyzacyjne na remont lub wymianę środków trwałych.

MAJĄTEK PRZEDSIĘBIORSTWA

Ze względu na różne jego formy i na zdolność do tworzenia nowej wartości jest nazywany kapitałem.

Jest nazywany kapitałem, jest to posiadany majątek mający przynosić dochody. Jest to wartość która wytwarza wartość dodatkową w postaci zysku przemysłowego, handlowego, usługowego lub procentów. Kapitał przedsiębiorstwa obejmuje zbiór materialnych i niematerialnych składników przedsiębiorstwa. Składniki materialne określa się jako kapitał realny, a składniki niematerialne są związane z organizacją i wykorzystaniem substancji materialnej. Przedsiębiorstwo przemysłowe dysponuje kapitałem przemysłowym. Kapitał ten, to każdy kapitał, którego jedną z faz jest produkcja, a przez to wytworzenie wartości i jej powiekrzanie. Kapitał przemysłowy przechodzi przez fazę pieniężna, produkcyjną i przyjmuje formę kapitału pieniężnego, produkcyjnego i towarowego.

Kapitał pieniężny może przyjmować formę pożyczki lub lokaty. Stąd rozróżnia się kapitał pożyczkowy i lokacyjny.

Kapitał produkcyjny powstaje w wyniku przekształcenia kapitału pieniężnego w środki produkcyjne oraz zgromadzenia i opłacenia odpowiednich pracowników wówczas kapitał pieniężny zostaje przekształcony w kapitał stały i zmienny. Efektem pracy ludzkiej wykorzystjącym kapitał produkcyjny są produkty które mają dwie cechy: wartość użytkową i wartość ......

Produkty przeznaczone na sprzedaż stają się towarem. Masa towarowa powstała w przedsiębiorstwie produkcyjnym stanowi kolejną formę kapitału czyl formę kapitału towarowego.

Majątek przedsiębiorstwa w ujęciu strukturalnym składa się z majątku trwałego i obrotowego, albo w ujęciu kapiitałowym z kapitału trwałego i obrotowego.

Majątek trwały składa się z trzech głównych grup:

1. rzeczowe i zrównane z nimi składniki majatku trwałego

2. wartości niematerialne i prawne

3. finansowe składniki majątku trwałego

Majatek obrotowy stanowią te środki produkcji, które zuzywają się całkowicie w jednym cyklu produkcyjnym czyli surowce, materiały, energia i zapasy. Majątek obrotowy obejmuje też gotówke i te zasoby, które w toku danej działalności mogą być zamienione na gotówkę. W istocie kapitały tkwi zdolność przynoszenia zysku jednakże samo zgromadzenie kapitału zysku nie przynosi, dzieje sie to dopiero w procesie wykorzystania zgromadzonego kapitału. Stopień ten ocenia się za pomocą wskażników efektywności.

Efektywność kapitału jest wyznaczana przez poziom otrzymania mozliwej wartości przychodów ze sprzedaży produkcji uzyskanej jako rezultat zaangażowanego kapitału produkcyjnego. Do tych wskażników należą mierniki cząstkowe i ogólne

Miernik cząstkowy RUA

RUA = S/A

gdzie

RUA - stopa efektywności wykorzystania kapitału

S - wartość sprzedanych produktów

A - kapitał przedmiotowy

ROS = Z/S

gdzie

ROS - rentowność sprzedaży

Z - zysk bilansowy netto

S - wartość sprzedaży

Miernik ogólny

ROI = ROS × RUA

Stopa zwrotu kapitału

ROI = Z/S × S/A = Z/A

gdzie:

Z - zysk bilansowy

S - przychody ze sprzedaży

A - aktywa

GOSPODARKA FINANSOWA PRZEDSIĘBIORSTWA

Przedmiotem gospodarki fiansowej przedsiębiorstwa jest gromadzenie i wydatkowanie przez nie środków pieniężnych. Gospodarka finansowa polega na kierowaniu strumieniami przychodów i wydatkó, czyli na kierowaniu ruchem strumieni pieniężnych. Finansowanie polega na zaopatrzeniu przedsiębiorstwo w niezbędne środki finansowe.

Zwykle wyróżnia się dwa rodzaje finansowania

1. pierwotne, które polega na zwiększeniu kwot kapitału związanych z powołaniem do istnienia przedsiębiorstwa lub z jego rozbudową

2. bieżące pozwalające na realizację celów przedsiębiorstwa, na umocnieniu jego pozycji na rynku.

Celem działalności przedsiębiorstwa jest osiągnięcie pozytywnego wyniku finansowego.

Przychody ze sprzedaży

- koszty uzyskania przychodów

- podatek dochodowy

± zysk lub strata nadzwyczajna

= WYNIK FINANSOWY

Wynik finansowy jest rezultatem tworzenia i podziału przychodów przedsiębiorstwa.

Na wielkość przychodów przedsiębiorswa wpływają ceny wytworzonych wyrobów. Ceny stanowią pieniężny wyraz wartości towarów i usług. Poziom cen może odchylać się w górę i w dół od wartości sprzedawanych towarów w zależności od poziomu kształtowania sie popytu i podaży na rynku w danej dziedzinie. Ceny są jednym z głównych parametrów ekonomicznego funkcjonowania przedsiębiorstwa i pełni następujące funkcje:

• informacyjna

• stymulacyjna

• redystrybucyjna

• równoważąca

Najczęsciej stosuje się 4 metody ustalania cen

• metoda kosztowa

• metoda podażowa i popytowa

• metoda oceny efektu użytkowego

• metoda opierająca sie na cenach międzynarodowych

GOSPODAROWANIE ZASOBAMI PRACY.

Zatrudnienie w literaturze określa się jako aktywność zawodową, charakteryzuje się odpowiednim zaangażowaniem pracownika w procesie pracy w wyniku, której powstają dobra i usługi zaspakajające potrzeby człowieka.

Zasoby człowieka określa się jako tę część społeczeństwa, która jest nośnikiem potencjału pracy czyli ludzi zdolnych, którymi może dysponować gospodarka narodowa.

Przez potencjał pracy rozumie się jako ogół cech i właściwości predyspozycyjnych człowieka do wykonywania określonych zadań w ramach społecznego podziału pracy.

Wyróżniamy dwa rodzaje pracy:

1. potencjalne zasoby pracy - obejmują one całą ludność w wieku zdolności do pracy. Większość tych zasobów zależy od liczby ludności czynnej zawodowo, od jej struktury wg wieku i płci, od wymiaru czasu pracy i jego wykorzystywania.

2. realne zasoby pracy - obejmują ludność pracującą lub zdolną i gotową do dobrowolnego podjęcia pracy.

Pojęcie zasobów pracy odniesiona do przedsiębiorstw obejmuje pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwie wraz z ich kwalifikacjami zawodowymi, pełnionymi funkcjami, wykorzystywaniem zdolności oraz postawa ich zaangażowania.

Pojęcie kwalifikacji zawodowych dotyczy wiedzy teoretycznej i praktycznej umiejętności potwierdzonych przez odpowiedni dokument( dyplom, świadectwo, itp.)

Do pracowników przedsiębiorstwa zalicza się:

1. osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania,

2. osoby pracujące w przedsiębiorstwie w formie zorganizowanych grup roboczych, np. uczestników OHP

System gospodarowania zasobami pracy w przedsiębiorstwie obejmuje np. składniki:

1. rekrutacje i selekcję

2. oceny pracy

3. wynagrodzenia pracownicze

4. kształcenie i rozwój pracowników

Rekrutacja oznacza pozyskiwanie kandydatów do pracy w przedsiębiorstwie. Może ona mieć formę zewnętrzną ( rynek pracy) i wewnętrzną ( dotychczasowi pracownicy).

W przypadku pojawienia się wolnego stanowiska w przedsiębiorstwie, przedsiębiorstwo przedstawia ofertę zmiany stanowiska własnym pracownikom.

Zewnętrzny rynek pracy obejmuje osoby nie zatrudnione w przedsiębiorstwie w wieku produkcyjnym.

Selekcja polega na wyborze kandydata na wolne stanowisko pracy.

Ocena pracy pracowników składa się z wartościowania pracy i oceny efektów pracy. Obejmuje ona ilościowe i jakościowe oceny rezultatów pracy, które są związane z systemem wynagradzania.

Miernik oceny.

Wydajność pracy:

W = P/Z

Gdzie:

P - wielkość produkcji

Z - wielkość pracy żywej

Wydajność pracy jest jednym z najważniejszych wyników działalności przedsiębiorstwa.

Kształcenie i rozwój pracowników mają na celu uzupełnienie wiedzy a także doskonalenia umiejętności niezbędnych do właściwej realizacji (priorytetów???)

8

---