CEWNIKOWANIE SERCA
TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA
Badanie to polega na przezskórnym nakłuciu żyły lub tętnicy i wprowadzeniu cewnika, który następnie jest przesuwany w świetle naczynia do jam serca i dużych naczyń, rejestrując w nich ciśnienie oraz wysycenie krwi tlenem.
CZEMU SŁUŻY BADANIE?
Cewnikowanie serca umożliwia w sposób inwazyjny, bezpośredni pomiar ciśnienia panującego w różnych jamach serca i wychodzących z serca dużych naczyniach, oraz określenie stopnia wysycenia krwi tlenem. Badanie to jeszcze do niedawna było bardzo cenną metodą diagnostyczną w rozpoznawaniu wad serca, a obecnie jest coraz częściej zastępowane przez nieinwazyjne badanie echokardiograficzne.
WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA
|
Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza, najczęściej w warunkach szpitalnych
BADANIA POPRZEDZAJĄCE
Pacjent jest poddawany wstępnej ocenie kardiologicznej obejmującej badania: EKG,, RTG klatki piersiowej i badanie echokardiograficzne. Zalecana jest wcześniejsza wizyta u stomatologa i wykonanie przeglądu uzębienia.
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA
Wskazane jest wygolenie obu pachwin. Patrz dodatkowo "Sposób przygotowania do znieczulenia" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".
Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Wskazane jest również podanie środka uspokajającego. U dzieci badanie wykonuje się w znieczuleniu ogólnym
OPIS BADANIA
Cewnikowanie jest wykonywane w pracowni hemodynamicznej. Chory do badania układa się na specjalnym stole w pozycji na wznak, jest całkowicie rozebrany, przykryty prześcieradłem chirurgicznym. Miejsce nakłucia naczynia jest najpierw dezynfekowane, a następnie znieczulane miejscowo, podskórnym podaniem lignocainy. Najczęściej do cewnikowania serca nakłuwa się naczynia udowe, rzadziej korzysta się z dojścia przez kończynę górną (np. w dole łokciowym). W przypadku cewnikowania jam "lewego serca" nakłuwa się naczynia tętnicze, natomiast jam "prawego serca" naczynia żylne. Do naczynia wprowadza się specjalną koszulkę żylną lub tętniczą (jest to specjalny rodzaj wenflonu z zastawką), umożliwiającą szybką wymianę cewników, którymi wykonuje się badanie. Cewniki przesuwane są przez naczynie do jam serca i wychodzących z nich dużych naczyń, w których mierzy się ciśnienie i określa wysycenie krwi tlenem. Ruchy cewnika w naczyniach i jamach serca są kontrolowane na ekranie monitora (okresowo przez ciało badanego przepuszcza się wiązkę promieni rentgenowskich).
Czasami pod koniec badania podaje się środek cieniujący (kontrast) do jam serca. Moment ten odbierany jest najczęściej przez badanego jako uderzenie ciepła do głowy, rozchodzące się następnie po całym ciele. Po badaniu usuwana jest koszulka naczyniowa i zakładany jest na miejsce wkłucia opatrunek uciskowy, który powinien pozostać przez kilka do kilkunastu godzin.
Patrz dodatkowo "Opis metod znieczulenia" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".
Wynik badania przekazywany jest w formie opisu, niekiedy z dołączonymi kliszami rentgenowskimi (zdjęciami lub filmem) lub taśmą video.
Badanie trwa zwykle kilkadziesiąt minut
INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE Przed badaniem
|
W czasie badania |
|
JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?
Po badaniu pacjent na wózku odwożony jest na oddział szpitalny, gdzie przez co najmniej kilkanaście godzin powinien pozostawać w pozycji leżącej bez wykonywania większych ruchów ciałem. Zwykle dopiero następnego dnia po badaniu rano można wstać. W tym czasie zalecane jest przyjmowanie płynów z równoczesnym ograniczeniem przyjmowania posiłków.
Patrz dodatkowo "Jak należy zachowywać się po znieczuleniu?" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".
MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU
Najczęściej spotykanym powikłaniem jest drobny krwiak w miejscu wprowadzenia cewnika do naczynia. Możliwe jest wystąpienie odczynu alergicznego na środek cieniujący pod postacią zmian skórnych (wysypka, rumień, pokrzywka), czasami nudności i wymiotów, bólu głowy, dreszczy i spadku ciśnienia. Wszystkie te objawy są najczęściej przemijające i szybko ustępują po podaniu leków. Patrz dodatkowo "Możliwe powikłania po znieczuleniu" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".
Jeśli jest taka potrzeba badanie może być okresowo powtarzane. Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku. Nie może być wykonywane u kobiet w ciąży. Należy unikać wykonywania badania u kobiet w II połowie cyklu miesiączkowego, u których zaistniała możliwość zapłodnienia.
SCYNTYGRAFIA SERCA I NACZYŃ
Badanie nazywane jest również: BADANIE IZOTOPOWE SERCA I NACZYŃ, SCYNTYGRAFIA SERCA I NACZYŃ
Do badań izotopowych serca i naczyń zalicza się:
|
TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA
Badania wykonuje się po wprowadzeniu do krwiobiegu niewielkich dawek izotopów promieniotwórczych (radioznaczników) - głównie technetu-99m połączonego z odpowiednimi nośnikami, rzadziej talu-201. Bada się przepływ znacznika przez serce i/lub naczynia (badanie pierwszego przejścia, arteriografia izotopowa, wenografia izotopowa, limfoscyntygrafia), gromadzenie się radioznacznika w mięśniu sercowym (scyntygrafia perfuzyjna serca), zachowanie się w jamie lewej komory serca krwi znakowanej radioznacznikiem (wentrikulografia izotopowa). Badanie wykonuje się przy pomocy urządzeń zwanych gammakamerami, sprzężonych z systemem komputerowym.
CZEMU SŁUŻY BADANIE?
Badania służą ocenie czynności układu krwionośnego. Stanowią cenny łącznik między oceną kliniczną, elektrokardiograficzną i ultrasonograficzną a badaniami inwazyjnymi, zwłaszcza w przygotowaniu do zabiegu operacyjnego na sercu lub naczyniach.
Scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego
Pozwala na nieinwazyjną ocenę ukrwienia mięśnia sercowego w czasie wysiłku i w stanie spoczynku. Badanie informuje o wielkości, lokalizacji i odwracalności ognisk niedokrwiennych mięśnia lewej komory serca, głównie w przygotowaniu do zabiegu operacyjnego lub zabiegu naprawczego naczyń wieńcowych (koronaroplastyki). W nietypowych zawałach mięśnia sercowego lokalizuje strefę niedokrwienia.
Badanie pierwszego przejścia
Ocenia czynność (frakcję wyrzutową) lewej i prawej komory serca oraz wielkość przecieku krwi między jamami serca w ubytkach przegrody międzyprzedsionkowej, międzykomorowej oraz w przetrwałym przewodzie tętniczym (przewodzie Botalla).
Badanie jest wykonywane głównie u dzieci, kwalifikowanych do zabiegu operacyjnego (terapeutycznego).
Wentrikulografia izotopowa (badanie bramkowe)
Badanie to ocenia frakcję wyrzutową lewej komory (objętość krwi wyrzucanej z lewej komory serca w wyniku jej skurczu) jako całości, a także regionalne wahania frakcji wyrzutowej zależne od stopnia upośledzenia ruchomości ściany lewej komory serca, głównie u chorych po przebytym zawale serca.
Scyntygrafia ognisk zawału mięśnia sercowego
Badanie to lokalizuje miejsce oraz wielkość ognisk zawałowych na podstawie wychwytu w strefie martwicy radioznaczników fosforanowych.
Arteriografia izotopowa
Arteriografia izotopowa stosowana jest głównie w ocenie drożności przeszczepów naczyniowych metodą pierwszego przejścia lub znakowanych krwinek.
Wenografia izotopowa Badanie to ocenia drożność żył głębokich u chorych przygotowanych do operacji żylaków kończyn dolnych.
Limfoscyntygrafia kończyn dolnych
Badanie to stosowane jest w ocenie spływu chłonki z kończyn dolnych. Wykrywa miejsce upośledzenia odpływu limfatycznego.
WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA
Scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego
|
Badanie pierwszego przejścia
|
Wentrikulografia izotopowa (badanie bramkowe) Pozawałowe zaburzenie ruchomości ściany lewej komory (akineza, hipokineza, dyskineza).
Scyntygrafia ognisk zawału mięśnia sercowego
Nietypowe postacie zawału mięśnia sercowego.
Arteriografia izotopowa
Ocena drożności przeszczepów naczyniowych w dużych tętnicach.
Wenografia izotopowa
Kwalifikacja do zabiegu operacyjnego żylaków kończyn dolnych.
Limfoscyntygrafia kończyn dolnych
Obrzęk limfatyczny kończyn dolnych.
Badania są wykonywane na zlecenie lekarza
BADANIA POPRZEDZAJĄCE
Nie ma bezwzględnej konieczności wykonywania wcześniej innych badań. Jeżeli wykonano badanie echokardiograficzne, jego opis bywa przydatny dla lekarza opisującego badanie scyntygraficzne.
SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA
Nie ma specjalnych zaleceń. Pacjenci przed badaniem perfuzji mięśnia sercowego powinni być na czczo. Powinni również zabrać ze sobą śniadanie oraz 1/2 litra mleka. U dzieci patrz dodatkowo "Sposób przygotowania do znieczulenia" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".
Przy badaniu dzieci może zaistnieć konieczność znieczulenia ogólnego
OPIS BADANIA
Radioznacznik podaje się dożylnie (z wyjątkiem limfoscyntygrafii kończyn dolnych), najlepiej przez cewnik żylny (wenflon), w określonym czasie przed wykonaniem właściwych pomiarów scyntygraficznych. Pacjent nie musi być rozebrany do badania, powinien natomiast usunąć większe metalowe przedmioty (monety w kieszeniach, metalowe broszki, klamry pasków), mogące przysłaniać obraz.
Scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego
Pierwszego dnia wykonuje się próbę wysiłkową na cykloergometrze (rowerze) lub bieżni i w czasie największego wysiłku podaje się dożylnie izotop (technet-99m-MIBI). Drugiego dnia wykonuje się badanie w spoczynku, w pozycji leżącej. Wykonuje się rejestrację projekcji przedniej, lewoskośnej i bocznej. W ośrodkach medycznych dysponujących gammakamerą rotującą (SPECT) głowica aparatu wykonuje obrót wokół ciała pacjenta. W tym przypadku pacjent w czasie badania leży nieruchomo, a rejestrację różnych projekcji uzyskuje się poruszając głowicą aparatu. Czas pomiaru trwa 20-40 min., w zależności od typu aparatu.
Badanie pierwszego przejścia
W czasie badania pacjent leży. Rejestrację wykonuje się w projekcji lewoskośnej, radioznacznik podaje się pod aparatem bezpośrednio przed wykonaniem pomiarów scyntygraficznych. Czas pomiarów wynosi około 2 min.
Scyntygrafia ognisk zawału mięśnia sercowego
W czasie badania pacjent leży. Rejestrację wykonuje się w projekcji przedniej, lewoskośnej i bocznej. Pacjent leży nieruchomo również w czasie rejestracji wyników. Radioznacznik podaje się 1 godzinę przed wykonaniem pomiarów scyntygraficznych. Czas pomiarów wynosi około 10 min.
Wentrikulografia izotopowa (badanie bramkowe)
W czasie badania pacjent leży. Rejestrację wykonuje się w projekcji przedniej. Radioznacznik podaje się pod aparatem bezpośrednio przed wykonaniem pomiarów scyntygraficznych. Czas pomiarów wynosi około 2 min.
Arteriografia izotopowa
W czasie badania pacjent leży. Rejestrację wykonuje się w projekcji przedniej bezpośrednio po podaniu izotopu (wariant pierwszego przejścia) lub około 1 godziny po podaniu izotopu (wariant znakowanych krwinek). Rejestracja wyników trwa ok. 1 min.
Wenografia izotopowa
W czasie badania pacjent stoi. Bezpośrednio przed wykonaniem pomiarów scyntygraficznych do żyły stopy pacjenta podaje się izotop. Rejestrację wykonuje się w projekcji przedniej. Wenografię rejestruje się dwa razy po około 20 min.
Limfoscyntygrafia kończyn dolnych
Badanie wykonuje się po podskórnym podaniu radioznacznika (monokoloidu znakowanego technetem-99m). Iniekcji dokonuje się w grzbiet stopy. Po iniekcji pacjent udaje się na dwugodzinny spacer celem umożliwienia właściwego spływu znacznika, po czym rejestruje się (po 1 i 2 godzinach) zdjęcia w projekcji przedniej. Limfoscyntygrafię rejestruje się dwa razy po około 20 min. U dzieci patrz dodatkowo "Opis metod znieczulenia" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".
Wyniki badań są przekazywane w formie opisu, niekiedy z dołączonymi wydrukami, kliszami fotograficznymi (scyntygramami).
Scyntygrafia perfuzyjna mięśnia sercowego trwa 2 dni.
Badanie pierwszego przejścia trwa około 5 minut.
Scyntygrafia ognisk zawału mięśnia sercowego trwa około 90 minut.
Wentrikulografia izotopowa trwa około 30 minut.
Arteriografia izotopowa trwa około 5 minut lub 60 minut.
Wenografia izotopowa trwa około 60 minut.
Limfoscyntygrafia kończyn dolnych trwa około 3 godzin
INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE Przed badaniem - Aktualnie przyjmowane leki. - Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna). - Ciąża. W czasie badania - Wszelkie nagłe dolegliwości (np. ból, duszność), zwłaszcza w czasie próby wysiłkowej poprzedzającej wysiłkowe badanie przepływu krwi (perfuzji) w mięśniu sercowym.
JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?
Nie ma specjalnych zaleceń. Zaraz po badaniu należy wypłukać z organizmu resztki izotopu poprzez wypicie 0,5-1 litra płynów obojętnych.
U dzieci patrz dodatkowo "Jak należy zachowywać się po znieczuleniu?" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".
MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU
Brak powikłań. U dzieci patrz dodatkowo "Możliwe powikłania po znieczuleniu" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".
Badanie może być powtarzane wielokrotnie. Wykonywane jest u chorych w każdym wieku. Nie może być wykonywane u kobiet w ciąży i w okresie laktacji. Należy unikać wykonywania badania u kobiet w II połowie cyklu miesięcznego, u których zaistniała możliwość zapłodnienia