Zwierzęta (Animalia) - królestwo obejmujące:

• organizmy o komórkach eukariotycznych;

• bez ściany komórkowej;

• wytwarzające białko kolagen;

• wielokomórkowe (w większości tkankowe);

• cudzożywne (heterotroficzne);

• w większości zdolne do aktywnego poruszania się

Filogeneza

Przyjmuje się, że przodkami zwierząt byli magazynujący glikogen i zaopatrzeni w wić przedstawiciele królestwa Protista. Tak jak u przodków roślin, u zwierząt w procesie komplikowania budowy pojawił się okres występowania kolonijnego. Poszczególne organizmy kolonii rozpoczęły różnicować swoje funkcje, co doprowadziło do powstania tkanek.

W analizie pokrewieństwa ewolucyjnego poszczególnych typów zwierząt stosuje się kryteria dotyczące:

• symetrii ciała;

• dwu- lub trójwarstwowej organizacji budowy ciała;

• rodzaju jamy ciała.

Plany budowy i jamy ciała

Zwierzęta mogą mieć budowę dwu- lub trójwarstwową.

Budowa dwuwarstwowa - ciało składa się z zewnętrznej ektodermy i wewnętrznej endodermy; charakterystyczna dla parzydełkowców.

Budowa trójwarstwowa - ciało składa się z trzech: zewnętrznej ektodermy, środkowej mezodermy i wewnętrznej endodermy; występuje u większości zwierząt tkankowych.

Jamy ciała to przestrzenie w ciele zwierząt, jakie powstaję w trakcie rozwoju pomiędzy ektodermą, endodermę i mezodermą. W zależności od sposobu powstawania wyróżnia się kilka typów jam ciała. Od ostatecznej postaci jamy ciała zależy tzw. ogólny plan budowy organizmu.

Blastocel, pierwotna jama ciała - szczelinowata jama ciała w zarodku znajdującym się w stadium blastuli. Wypełniona jest płynem wydzielanym przez otaczającą ją, pojedynczą warstwę komórek tzw. blastomerów, ograniczona blastodermą. U dwuwarstwowców blastocel jest jedyną jamą ciała. Blastocel występuje np. u parzydełkowców.

Pseudocel, pseudoceloma (zwana także schizocelem lub schizocelomą) - typ wypełnionej płynem pierwotnej jamy ciała lub wypełniony jest parenchymą. W związku z tym, że płyn wypełnia jamę ciała, może krążyć w obrębie całego ciała, roznosząc gazy oddechowe i substancje odżywcze. Parenchyma - termin stosowany dla zespołu luźno powiązanych komórek różnego pochodzenia, wypełniających przestrzenie ciała płazińców

Miksocel, jama ciała mieszana, ostateczna, powstała w wyniku połączenia blastocelu (jama ciała pierwotna) z celomą w rozwoju zarodkowym stawonogów; termin często używany niewłaściwie jako synonim hemocelu.

Początek formularza

Dół formularza

Wtórna jama ciała, celoma- jama ciała, która powstaje w mezodermie w trakcie rozwoju zwierząt wytwarzających trzy listki zarodkowe. Powstanie wtórnej jamy ciała umożliwiło oddzielenie głównej jamy ciała (zawierającej przewód pokarmowy i inne narządy) od ściany zewnętrznej, stanowiącej ograniczenie dla mięśni i nadającej wygląd zwierzęciu. Stanowi szkielet hydrauliczny i umożliwia funkcjonowanie układu pokarmowego niezależnie od ruchów powłok ciała i sposobu poruszania się zwierzęcia. Po raz pierwszy pojawiła się u trójwarstwowców (pierścienic).

Celoma jest cienkościennym workiem wciśniętym pomiędzy narządy. Jest zawsze wysłana własnym nabłonkiem.

Może się rozwijać dwoma sposobami: przez rozszczepienie (schizocelia) lub uwypuklenie (enterocelia).

Schizocelia - rozszczepienie polega na migracji komórek entodermalnych do wnętrza blastocelu. Tworzą one tam zwarte skupienia po bokach prajelita. Ta ostatnia rozsuwa się, tworząc mezodermę boczną ścienną i trzewną, między nimi zawarta zaś jest celoma.

Enterocelia - uwypuklenie występuje u wtóroustych. Polega na tworzeniu się uwypukleń komórek mezodermy, które po oderwaniu od ścian prajelita zamykają się, tworząc wtórną jamę ciała.

Rozwój zarodkowy, który wchodzi w skład rozwoju osobniczego- ontogenezy,

obejmuje następujące etapy:

I. zapłodnienie jaja i powstanie zygoty;
II. Bruzdkowanie, czyli szereg mitotycznych podziałów zygoty na komórki potomne zwane blastomerami; w wyniku tych podziałów powstaje zlepek komórek zwany morulą; ruchy morfogenetyczne komórek blastuli prowadzą do powstania blastuli, pęcherzyka zbudowanego z jednej warstwy komórek i pierwotnej jamy ciała -blastocelu;
III. Gastrulacja- powstanie tzw. listków zarodkowych.
Część komórek blastuli dostaje się, np. przez wpuklenie lub migrację, do wnętrza blastuli i tworzy drugą warstwę komórek. Taki dwuwarstwowy zarodek nosi nazwę gastruli. Zewnętrzna warstwa komórek tworzy ektodermę, a wewnętrzna endodermę. Warstwy te nazywamy listkami zarodkowymi. Jama wewnątrz gastruli zwana jest prajelitem, a otwór prowadzący do niej pragębą. Zwierzęta, które kończą rozwój na tym etapie, to gąbki i parzydełkowce.
U zwierząt trójwarstwowych dochodzi do wytworzenia trzeciego listka zarodkowego mezodermy i ustalenia pozycji otworu gębowego i odbytu u zwierząt pierwo- i wtóroustych.
IV. Organogeneza prowadzi do wykształcenia się narządów z poszczególnych listków zarodkowych. U wszystkich zwierząt tkanki i narządy wytwarzane są przez te same listki zarodkowe.
Rozwój zarodkowy zwierząt pierwoustych różni się od rozwoju zarodkowego wtóroustych trzema cechami:
1. sposobem bruzdkowania
U zwierząt pierwoustych występuje bruzdkowanie spiralne, wrzeciona kariokinetyczne dzielących się komórek układają się skośnie w stosunku do osi blastomerów. Blastomery małe przesunięte są w stosunku do blastomerów dużych. U wtóroustych bruzdkowanie przebiega równolegle i prostopadle do osi biegunów zarodka - bruzdkowanie promieniste, powstające małe blastomery znajdują się dokładnie nad dużymi.
2. losem pragęby
W rozwoju pierwoustych pragęba przekształca się u dorosłego zwierzęcia w otwór gębowy, a odbyt powstaje na przeciwległym biegunie. U wtóroustych pragęba zarasta, a obok powstaje otwór odbytowy. Otwór gębowy tworzy się na biegunie przeciwległym do pragęby.
3. sposobem tworzenia się mezodermy
U zwierząt pierwoustych dwie komórki, dzieląc się, tworzą we wnętrzu gastruli między ektodermą i endodermą dwa pasma mezodermy. Pomiędzy komórkami mezodermy tworzy się wtórna jama ciała ? celoma.
U wtóroustych mezoderma powstaje z grzbietowej części prajelita w postaci uchyłków, które odrywają się i tworzą charakterystyczne woreczki. Światło woreczków tworzy wtórną jamę ciała.

Do zwierząt pierwoustych należą:

• płazińce i obleńce z pierwotną jamą ciała,

• pierścienice, mięczaki, stawonogi z wtórną jamą ciała.

• Do zwierząt wtóroustych zaliczamy m.in.: szkarłupnie, strunowce.

Podział zwierząt tkankowych z uwzględnieniem różnic zachodzących w początkowych etapach rozwoju zarodkowego

2

Zwierzęta tkankowe

Wszystkie posiadają wtórną jamę ciała

Szkarłupnie

Srtunowce

Celoma tworzy się jako uwypuklenia prajelita, które łączą się ze sobą

Zwierzęta z wtórną jamą ciała

Pierścienice

Stawonogi

Mięczaki

Celoma powstaje w wyniku rozsunięcia się komórek mezodermalnych i jest nazywana schizocelomą

Zwierzęta bez wtórnej jamy ciała

Płazińce- brak jamy ciała

Nicienie, wrotki- jama ciała powstaje z blastocelu; nazywana pseudocelomą

Wtórouste

Bruzdkowanie promieniste

Pierwouste

bruzdkowanie spiralne

Zwierzęta trójwarswowe

Zwierzęta dwuwarstwowe

parzydełkowce

---