ŻYWIENIE ZWIERZĄT
Podstawowym celem żywienia jest dostarczanie enrgii i skłądników pokarmowych niezbędnych do utrzymania zwierząt w dobrej kondycji.
POKARM
można zdefiniować jako każdą substancję zdolną do odżywiania żywej istoty
w pełniejszym ujęciu pokarmu to każdy płyn lub ciało stałe, które po połnięciu może dostarczyć kilku lub wszystkich z następujących skłądników
a) substancji energetycznych
b) składników na wzrost, odbudowę, reprodukcję
c) subst.potrzebnych do pobudzania i regulowania procesów metabolicznych
SKŁADNIKI POKARMOWE
Komponenty karmy, które wykazują powyższe wartości, określa się mianem składników pokarmowych lub odżywczych, a pokarm lub mieszkanka pokarmów zjadana przez zwierzę każdego dnia nosi nazwę diety.
GRUPY SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH
węglowodany- dostarczają energię i mogą być przekształcone w tankę tłuszczową. Grupa ta zawiera cukry proste (glukoza) i cukry złożone (sacharoza, laktoza)
zdolność do meabilizowania cukrów jest regulowana ilością odpowiednich enzymów beta-fruktonidazy i beta-galaktozydazy występujących w jelitach. Wraz z wiekiem zwierzęcia aktywność tych enzymów spada.
Tłuszcze- dostarczają energię pośredniczą we wchłanianiu witamin rozpuszczalnych w tłuszczach oraz dostarczają tzw.niezbędnych kwasów tłuszczowych. W pożywieniu występują trzy podstawowe kwasy tłuszczowe
linolowy, linolenowy, arachidonowy
Tłuszcz pokarmowy jest najbardziej skoncentrowanym źródłem energii, ponadto nadaje smak i poprawia strukturę pokarmów.
Białka- są źródłem specyficznych aminokwasów, ktre są używane do wzrostu i odbudowy tkanek ciała, regulacji procesów metabolicznych (jako enzymy).
Aminokwasy dzielimy na endogenne, czyli takie które są produkowane w organizmie, oraz egzogenne, które muszą być dostarczone z pokarmoem (np.niedbór tauryny u kotów jest przyczyną kardiomiopatii, czyli choroby powodującej degenerację mięśnia sercowego)
związki mineralne-makroelementy
wapń i fosfor są głównymi pierwiastkami odpowiedzialnymi za struktorę kości i zębów. Wapń bierze takżę udział w procesach krzepnięcia krwi.
Fosfor jest wbudowany w wiele systemów enzymatycznych maganyzuje i prznosi energię w organizmie.
Ilościowy stosunek wapnia i fosforu w organizmie ma bardzo duże znaczenie.
Przyjmuję się, że optymalny stosunek Ca do P wynosi 1.2, 1.4: 1 i 0,9 do 1,1:1
bark równowagi w tej proporcji, kiedy wapnia jest istotnie mniej niż fosforu prowadzi do znacznego niedoboru wapnia w stosunku do wymogów formowania kości.
Metabolizm tych dwóch pierwiastków jest ściśle związany z witaminą D.
Potas- jest niezbędny do przekazywania impulsów nerwowych, utrzymania równowagi wodno-elektrolitowej oraz metabolizmu mięśniowego. Niedobór objawia się słabością mięśni, opóźnionym wzrostem oraz uszkodzeniem serca i nerek.
Sód i chlor- elektorlity płynów ustrojowych, są istotnymi czynnikami funkcji fizjologicznych komórek organizmu.
Magnez- odpowiedni poziom warunkuje prawidłową funkcję mięśni i szkieletu, odgrywa kluczową rolę w reakcjach wielu niezbędnych enzymów.
Związki mineralne-mikroelementy
Żelazo- skłądnik mioglobiny i hemoglobiny, która odgrywa rolę w transporcie tlenu. W wyniku niedoboru żelaza występuję anemia z klasycznymi objawami słabości i zmęczenia.
Miedź- składnik wielu systemów enzymatycznych np.w tworzeniu pigmentu melaniny. Jest ścisśle związana z metaboliczmem żelaza.
Mangan, rola w metabolizmie lipidów.
Cynk- wpływa na stan skóry i sierści, niedobór powoduje słay wzrost, jadłowstręt (genetycznie uwarunkowany brak możliwości wchłaniania cynku przez psy rasy bulterier, prowadzi do smierci)
kobalt- skłądnik witaminy B12, może zastępować cynk w niektórych systemach enzymatycznych.
Jod- bierze udział w syntezie hormonów tarczycy, które uwalniane przez ten gruczoł regulują tempo metabolizmu u zwierząt. Jedynym czynnikiem, który wpływa na produkcję hormonów jest ilość dostępnego jodu.
Przy niedoborze jodu tarczyca wzmaga swoją aktywność, próbując kompensować niski poziom pierwiastka, w rezultacie powiększa się i obrzmiewa. Dochodzi do niedostatecznej produkcji hormonów tarczycy (niedoczynność) co wpływa na funkcję wielu narządów.
Pojawiają się takie objawy jak: senność, apatia, zwiększenie masy ciała, opóźniony odrost włosów, zapalenia skóry, zaburzenia pracy serca.
Nadczynność- nadmierne wydzielanie hormonów tarczycy, często wiąże się z nowotworami narządu. Objawy to przyspieszanie przemiany materii, zwiększenie apetytu, utrata masy ciała,nietolerancja zimna, prxzyspieszenie akcji serca, nerwowość, zmiany w okrywie włosowej- brak połysku włosa, łuszczenie naskórka.
Selen- chroni błony komórowe przed substancjami utleniającymi. W dużych dawkach jest toksyczny.
- inne pierwiastki śladowe
wykazano, że duża ilość innych pierwiastków jest niezbędna do zdrowego funkcjonowania organizmu: krzem, arsen, wanad, moliben, fluor, nikiel, chrom
pierwiastki te w dużych ilościach są toksyczne.
Witaminy-
rozpuszczalne w tłuszczach
witamina A- w naturze spotyka się ją w postaci prekursorów, karotenoidów, które są żółtymi lub pomarańczowymi barwnikami owoców i warzyw. Spośród nich beta-karoten jest najważniejszą prowitaminą A. Jej rola najlepiej poznana jest w funkcjach widzenia, występuje w siatkówce. Jest niezbędna do prawidłowego funcjonowania komórek naskórka.
Witamina D- dwie najważniejsze substancję wykazujące aktywnośc witaminy d to: ergokalcyferol (D2) i cholekalcyferol (D3).
Najlepiej poznaną jej funckją jest zwiększenie poziomu wapnnia i fosforu w osoczu krwi, uczestniczy w absorpcji wapnia i jest bardzo ważna w określe wzrostu i rozwoju kości.
Witamina K- grupa skłądników pochodnych kwasu chinowego, które kontrolują tworzenie wielu czynników uczestniczących w mechanizmie krzepniecia krwi.
Witamina E, chemiczna nazwa tokoferol
jest naturalnym antyutleniaczem wpływa na funkcjonowanie systemu mięśniowego nerwowego naczyniowego, rozrodczego, immunologicznego.
Często nazywana witaminą młodości lub płodności.
Rozpuszczalne w wodzie
należą do grupy B i niemal wszystkie biorą udział w wykorzystaniu pokarmu oraz w produkcji i przekształcaniu energii w organizmie. Tworzą koenzymy niezbędne do katalizowania reakcji enzymatycznych
tiamina (wit.B1)
ryboflawina (wit B2)
niacyna (wit PP)
biotyna
kwas filiowy
wit B12
cholina
kwas askorbinowy (wit C)
ZBILANSOWANIE DIETY
ilość pobieranego pożywienia musi dostarczyć zwierzęciu tyle enrgii i składników pokarmowych, aby mogło ono utrzymać dobrą kondycję. Zwierzę musi otrzymać wszystkie niezbędne składniki w odpowiedniej ilości i proporcji. Dzienne potrzeby energetyczne są warunkowane stanem fizjologicznym zwierzęcia.
Młode, rosnące zwierzęta, ciężarne, czy karmiące samice, mają znaczne większe zapotrzebowanie na składniki pokarmowe niż dorosłe osobniki tej samej wielkości. U tych zwierząt ponadto ze względu na wysokie wymagania pokarmowe, konsekwencje niedożywienia lub nieprawidłowego zbilansowania diety są szybciej widoczne.
CZĘSTOTLIWOŚĆ ŻYWIENIA
zależy od stanu fizjologicznego zwierzęcia.
Młode zwierzęta poinny być karmione 3-5 razy dziennie, karmiące samice, zwierzęta starsze czy chore 2-4 razy dziennie, zdrowe dorosłe osobniki 1-2 razy dziennie.
Koty powinny mieć możliwość pobrania pokarmu nawet do 15 razy dziennie, ale należy pamiętać aby podzielić dzienną dawkę na małe porcję.
KOT TO NIE MAŁY PIES
koty są bezwzględnymi mięsożercami i muszą otrzymywać w swojej diecie produkty pochodzenia zwierzęcego. U kotów występuje całkowity brak lub niewystarczająca produkcja pewnych enzymów, normalnie wytwarzanych w organizmie psów i innych ssaków.
Powoduje to, że u kotów nie może prawidłowo zachodzić synteza niektórych składników biochemicznych (np.tauryna, witamina A czy kwas arachidonowy).
PODZIAŁ KARM DLA ZWIERZĄT
suche
pół-wilgotne
wilgotne
SUCHE- zawartość suchej masy ok. 88%
Są dostępne zarówno dla psów i kotów a także dla zwierząt gospodarskich. Sprzedawana są jako wypiekane, ekstrudowane, sucharki, krokiety, płatki, śruty zbożowe. Zawierają suszone mięso, ziarna zbóż, dodatki mineralno-witaminowe. Karmy suche wysokiej jakości są pełnoporcjowe i właściwie zbilansowane, produkty tańsze wymagają suplementacji w witaminy, mienerały a czasem dodatek mięsa bo zawierają mało białka. Karmy suche zawierają mało wody, dlatego mają długi okres ważności i mogą być przechowywane wiele miesięcy.
Zaletą tych karm jest także łatwość w racjonowaniu dawki pokarmowej, wadą jest gorsza samkowitość w porównaniu do mięsa.
PÓŁ WILGOTNE- zawartość wody między 15-30% wytwarzane z mięsa i jego przetworów, zboża, cukrów, tłuszczy. Mogą mieć postać siekanego mięsa lub krokietó. Przy odpowiednim przechowywaniu zachowują trwałość kilka miesięcy.
WILGOTNE- karmy w puszkach. Główne składniki tych karm to mięso i jego pochodne, koncentraty białkowe, nasiona strączkowe, zboża, substancje mineralne i witaminy. Mają wysoką smakowitość i są chętnie zjadane przez zwierzęta.
INNY PODZIAŁ KARM: PODSTAWOWA I LECZNICZA
karmy podstawowe: przeznaczone są do długiego stosowania jako jedyne źródło składników pokarmowych. Odpowiednio zbilansowana i dobrana do potrzeb danego osobnika nie powoduje powstawania niedoboru.
Dieta zbilansowana może być zdefiniowana jako taka kompozycja karmy, która stosownie do wieku i aktywności zwierzęcia, dostarcza energię i wszystkei niezbędne skłądniki odżywcze potrzebne do utrzymania go w zdrowiu.
Karmy lecznicze: czyli gotowe produkty, przeznaczone do wspomagania leczenia przy określonych wskazaniach, mają standaryzowany skład, dostaosowany do określonego stanu chorobowego.
Dostępne są soecjalistyczne diety które można stoswać przy takich schrzeniach jak:
-alergie
-zaburzenia żołądkowo-jelitowe
-choroby dolnych dróg moczowych, nerek, wątroby, serca
-otyłość
-anoreksja
CHOROBY WYMAGAJĄCE SPECJALISTYCZNEGO LECZENIA DIETETYCZNEGO
przewlekła niewydolnośc nerek- minimalizowanie powstawania produktów przemiany białkowej poprzez ograniczenie pobierania białka, ale dostarczanie energii ze źródeł niebiałkowych, ograniczenie ilości fosforu.
Cukrzyca- utrzymanie stałej, niezmiennej podaży kalorii pochodzącej min w 45% z węglowodanów wolno rozkładanych.
Syndrom urologiczny kotów- zawartość substanji zakwaszających mocz, nasilających diurezę
przewlekła niewydolność krążenia- zmniejszona zawartośc sodu
alergie pokarmowe- hydrolizowane białko, wysoki poziom NNKT
CHOROBY POWODOWANE BŁĘDAMI ŻYWIENIOWYMI
wtórna nadczynność przytarczyc (osteoporoza młodzieńcza)
przyczyną choroby jest żywienie szczeniąt i kociąt w okresie szybkiego wzrostu dietą bogatą w wapń, niedostatecznym wchłanianiem wapnia z jelit lub nadmiarem fosforu.
Zmniejszenie ilości jonów Ca we krwi prowadzi do przerostu przytarczyc i zwiększonego stężenia parathormonu. W celu uzupełnienia stężenia wapia we krwi jest on wypłukiwany z kości co prowadzi do zmniejszenia grubości tkanki kostnej zbitej.
Objawy:
niechęć do ruchu, kulawizny z objawami nieskordynowanego chodu, problemy z utrzymaniem pozycji stojącej wygięcie kości, w bardzo zaawansowanych przypadkach złamania kości.
Leczenie
Ograniczenie ruchu, natychmiastowe przestawianie na gotowaną karmę zawierająca 1,1 % wapnia w przeliczeniu na suchą masę karmy, podawanie węglanu wapnia.
KRZYWICA
obecnie rzadko występuje, objawy podobne jak przy nadczynności przytarczyc. Diagnoza stawiana na podstawie zmian radiologicznych (wygięcie trzonu kości długich, zmiana gęstości kości, poszczerzenie nasad kości)
Leczenie- prawidłowe ilości witaminy D, wapnia i fosforu.
Inne choroby związane z nieprawidłowym żywieniem:
otyłość
anoreksja
niedokrwistość-niedobór kwasu foliowego
zespół żółtego tłuszczu- niedobór witaminy E
cukrzyca.