SYMPTOMATOLOGIA STOPNI UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWEGO

Stopnie	Upośledzenie w stopniu lekkim		Upośledzenie w stopniu umiarkowanym		Upośledzenie w stopniu znacznym	Upośledzenie w stopniu głębokim
Procesy instrumentalne
Procesy orientacyjne: spostrzeganie	Sprawność spostrzegania zasadniczo w normie. Wolny tok spostrzegania. Spostrzeżenia nieprecyzyjne, trudności z wyróżnieniem istotnych szczegółów. Zdarzają się przypadki szczególnych uzdolnień do muzyki i plastyki.	Obniżona sprawność spostrzegania. Spostrzega cechy konkretne, nie odróżnia cech ważnych.		Znacznie obniżona sprawności i szybkość spostrzegania. Spostrzeżenia niedokładne. Trudności rozpoznawania przedmiotów, wyodrębnienia elementów całości.			Głęboko zubożona sprawność spostrzegania. W niektórych przypadkach nie udaje się wywołać koncentracji wzroku na przedmiocie. Reakcje głównie na bodźce sygnalizujące pokarm.
Uwaga	Uwaga dowolna, dobrze skoncentrowana na materiale konkretnym. Krótko i słabo koncentruje się na treściach abstrakcyjnych, trudnych do zrozumienia. Ograniczony zakres uwagi.	Trudności z koncentrowaniem uwagi dowolnej. Dobrze koncentruje uwagę przy wykonywaniu czynności prostych, mechanicznych i na interesujących przedmiotach. Dominuje uwaga mimowolna.		Poważne trudności z koncentracja uwagi. Koncentruje się na przedmiotach służących zaspokajaniu potrzeb lub wyróżniających się, np. zdecydowaną barwą. Uwaga mimowolna, brak uwagi dowolnej.		W niektórych przypadkach brak objawów koncentracji uwagi mimowolnej.
Pamięć	Dobra pamięć mechaniczna, zdarzają się przypadki wybitne dobrej „pamięci fotograficznej”			Zapamiętywanie wybitnie utrudnione. Zakres pamięci znikomy, mała trwałość pamięci. Potrafi zapamiętać najprostsze układy ruchowe na rytmice. Osoby dorosłe potrafią powtórzyć zdanie (12 sylab), 4 cyfry, 3 proste polecenia zapamiętać i wykonać.		Zapamiętywanie i uczenie się zniesione lub widoczne jedynie w opanowywaniu prostych reakcji ruchowych, odszukiwaniu schowanego przedmiotu.
		Słaba pamięć logiczna i dowolna. Uczenie się bez zrozumienia. Wolne tempo uczenia. Zapamiętuje piosenki, wiersze.	Ograniczony zakres pamięci. Bardzo wolne tempo uczenia się. Potrafi zapamiętać proste piosenki i wiersze. Osoby dorosłe potrafią powtórzyć zdanie (16-18 sylab), 5 cyfr.
Mowa	Opóźniony rozwój mowy, pojedyncze wyrazy do 3 r.ż. zdania w 5-6 r.ż. Trudności z wypowiadaniem myśli, formułowaniem wypowiedzi. Agramatyzmy. Częste wady wymowy. Mały zasób słownictwa.	Znacznie opóźniony rozwój mowy: pojedyncze wyrazy ok. 5 r.ż. Zdania ok. 7 r.ż. Używa prostych zdań, liczne agramatyzmy. Wymowa wadliwa, niewyraźna. Ograniczony zasób słownictwa, brak pojęć abstrakcyjnych.		Głębokie opóźnienie rozwoju mowy: pojedyncze wyrazy w wieku szkolnym. Często nie buduje zdań, wypowiedzi monosylabami lub jednym wyrazem. Niekiedy używa zdań prostych. Nie odmienia przez przypadki. Wymowa bełkotliwa. Zasób słownictwa minimalny.		Mowa niewykształcona, opanowuje 2-3 wyrazy i rozumie kilka prostych poleceń.
Procesy intelektualne: myślenie	Dominuje myślenie konkretno-obrazowe nad abstrakcyjnym myśleniem pojęciowo-słownym. Upośledzone abstrahowanie, uogólnianie, porównywanie oraz rozumowanie przyczynowo-skutkowe, wnioskowanie i tworzenie pojęć. Mała samodzielność myślenia, zwolnione tempo, mała płynność i giętkość. Słaby krytycyzm, ograniczona zdolność do samokontroli. Dobrze definiuje pojęcia konkretne, nie potrafi podać definicji pojęć abstrakcyjnych.	Słabo rozwinięte myślenie pojęciowo-słowne. Myślenie ma charakter konkretno-obrazowy. Upośledzone rozumowanie przyczynowo-skutkowe. Bardzo wolne tempo i sztywność myślenia. Brak samodzielności, krytycyzmu, zdolności do samokontroli. Pojęcia definiuje poprzez opis przedmiotu i materiału, z którego jest zrobiony lub „przez użytek”.		Dominuje myślenie sensoryczno-motoryczne w działaniu głęboko upośledzone myślenie pojęciowo-słowne. Pojęcia definiuje „przez użytek”.		Nie wykształcone.
Maksymalny poziom rozwoju umysłowego	W wieku 15-21 lat osiąga wiek inteligencji 8-12 lat	W wieku 15 lat osiąga wiek inteligencji 7-8 lat		W wieku 8-10 lat osiąga wiek inteligencji do 3 lat. Osoby dorosłe nie przekraczają poziomu intelektualnego dziecka w wieku 5-6 lat.
Procesy wykonawcze: motoryka	Opóźniony rozwój ruchowy: siadanie w końcu 1 r.ż. Chodzenie pod koniec 2 r.ż. Brak precyzji ruchów ruchy słabo skoordynowane. Pełny zakres samoobsługi. Może opanować czynności zawodowe i bardzo dobrze je wykonywać.	Poważnie opóźniony rozwój ruchowy: siadanie w 2 r.ż., chodzenie w 3 r.ż. Dość dobrze radzi sobie z samoobsługą. Wyuczalne w wykonywaniu prostych czynności zawodowych, pod nadzorem, obsługuje proste urządzenia i maszyny. Ruchy mało precyzyjne, niezgrabne. Wolne tempo czynności ruchowych.		Głęboko opóźniony rozwój ruchowy: siadanie i chodzenie opanowuje w wieku przedszkolnym. Może przyswoić sobie ruchy niezbędne do wykonywania prostych czynności związanych z samoobsługą, wymaga to dłuższego ćwiczenia. Poważnie upośledzona motoryka rąk.		Zdolne do opanowania chodzenia. Ruchy automatyczne, stereotypowe, które nie służą wykonywaniu czynności.
Procesy ustosunkowań
Procesy emocjonalno-motywacyjne i dojrzałość społeczna	Osłabiona kontrola emocji, popędów, dążeń. Zdolne do uczuć wyższych. Utrudnione przystosowanie społeczne. Niektóre dzieci osiągają znaczny stopień uspołecznienia.	Ujawnia wrażliwość emocjonalną, głębokie przywiązanie do wychowawców. Słabo kontrolują emocje, popędy i dążenia.		Zdolne do okazywania uczuć, przywiązania, choć wyraża je w sposób prymitywny. Nie kontroluje emocji i popędów. Mało samodzielne, wymaga stałej pomocy i kontroli. Realizuje proste potrzeby nauczone, dba o higienę osobistą.		Zdolne do wyrażania prostych emocji. Najczęściej brak objawów życia uczuciowego i przejawów samodzielności. W wyniku długotrwałego ćwiczenia można nauczyć je sygnalizowania potrzeb fizjologicznych.
Maksymalny poziom dojrzałości społecznej	17 lat	10 lat		7-8 lat		4 lata
Terapia. Nauka. Praca
Nauka	Przedszkole normalne. Szkoła podstawowa specjalna (od 2 roku nauki), której program obejmuje materiał pięciu klas szkoły normalnej. Szkoła zawodowa specjalna.	Przedszkole specjalne				Dzieci zwolnione od obowiązku szkolnego. Przebywają często w zakładach specjalnych. Wymagają stałej opieki i pielęgnacji.
				Szkoła życia (elementy nauki czytania, pisania, liczenia). Przyuczanie do wykonywania prostych czynności zawodowych.				Szkoła życia (może nauczyć się podpisywać oraz rozpoznawać i pisać łatwe wyrazy). Uczą się samoobsługi.
Praca =	Pracują w wyuczonym zawodzie w zwykłych zakładach pracy lub w zakładach pracy chronionej	Pracują pod nadzorem w zakładach pracy chronionej		Wykonują proste czynności życia codziennego i zawodowe pod stałym nadzorem i z pomocą.

---