KONSTRUOWANIE PROGRAMÓW INDYWIDUALNYCH.¹⁴

Podstawa prawna odnosząca się do obowiązku opracowywania indywidualnego programu edukacji ucznia z niepełnosprawnością intelektualną.

• Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 1996 r. Nr 67,

poz. 329 z późn. zm.)

Art. 1. System oświaty zapewnia w szczególności:

4) dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej,

5)możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami

5a) opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych,

Art. 22a. 1. Nauczyciel ma prawo wyboru programu wychowania przedszkolnego, programu nauczania.

2. Nauczyciel ma prawo opracowania własnego programu wychowania przedszkolnego lub programu nauczania.

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2004 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów (Dz.U. z 2004r. Nr 199, poz. 2046.)

§ 6.1. Nauczyciel jest obowiązany na podstawie opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom.

§ 10.2.klasyfikacja śródroczna ucznia z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym polega na okresowym podsumowaniu jego osiągnięć edukacyjnych z zajęć edukacyjnych, określonych w szkolnym planie nauczania, z uwzględnieniem indywidualnego programu edukacyjnego opracowanego dla niego i zachowania ucznia.....

• Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym i znacznym w szkołach podstawowych, gimnazjach i oddziałach przysposabiających do pracy

Wskazówki ogólne

1. Działalność edukacyjna szkoły (dydaktyczna, wychowawcza i rewalidacyjna) opiera się na indywidualnych programach edukacyjnych, ustalonych dla każdego ucznia na podstawie wielospecjalistycznej oceny poziomu jego funkcjonowania i zawierających realne, szczegółowe cele, zadania i treści, mieszczące się w strefie najbliższego rozwoju ucznia, które pozostają w zbieżności z celami, zadaniami i treściami niniejszej podstawy programowej.

2. Indywidualne programy edukacyjne opracowuje zespół nauczycieli i specjalistów pracujących z uczniem.

ZASADY KONSTRUOWANIA INDYWIDUALNEGO PROGRAMU EDUAKCYJNEGO

1. NALEŻY PAMIĘTAĆ O PODSTAWOWYCH ZAŁOŻENIACH WAŻNYCH W PRACY Z UCZNIEM, TAKICH JAK:

• Budowanie pozytywnego kontaktu emocjonalnego

• Doskonalenie sprawności ruchowych , czynności umysłowych i umiejętności społecznych

• Stosowanie pozytywnych wzmocnień i promowanie atmosfery sukcesu

• Stopniowanie trudności

• Wykorzystywanie materiału konkretnego, bliskiego dziecku, szczególnie na początku prezentacji nowego zadania

2. WYBIERAJĄC METODY, FORMY PRACY I ŚRODKI DYDAKTYCZNE UWZGLĘDNIAMY ZASADY ORTODYDAKTYKI W SZCZEGÓLNOŚCI:

• Zasadę gruntownej znajomości dziecka i przychodzenia mu z racjonalną, specjalistyczną pomocą.

• Zasadę dostosowania poczynań pedagogicznych do możliwości i potrzeb uczniów oraz warunków środowiskowych:

• Zasada indywidualizacji wymagań, metod, doboru środków dydaktycznych oraz organizacji i tempa pracy,

• Zasada przystępności treści nauczania,

• Zasada stopniowania trudności.

• Zasada aktywnego i świadomego udziału dziecka w procesie nauczania- uczenia się.

• Zasada wszechstronnej poglądowości i przykładu.

• Zasady trwałości osiągnięć, umiejętności korzystania z nich i dalszego ich doskonalenia:

• Zasada systematyczności (planowy i logiczny układ materiału nauczania),

• Zasada trwałości wiedzy (stałe utrwalanie nabytych wiadomości i umiejętności),

• Zasada wiązania teorii z praktyką (zastosowanie w życiu codziennym).

• UWZGLĘDNIAMY SPECYFIKĘ KSZTAŁCENIA DZIECI I MŁODZIEŻY Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM W STOPNIU UMIARKOWANYM I ZNACZNYM POLEGAJĄCĄ NA:

• całościowym, zintegrowanym wychowaniu i nauczaniu

• wielozmysłowym poznaniu

• uwzględnianiu, podczas ustalania kierunków pracy z uczniem, prawa do rozwoju we własnym tempie

• kryterium doboru treści jest ich przydatność dla ucznia

4. OPRACOWYWANY PROGRAM MUSI UWZGLĘDNIAĆ CELE, ZADANIA I TREŚCI PODSTAWY PROGRAMOWEJ KSZTAŁCENIA OGÓLNEGO DLA UCZNIÓW Z UPOŚLEDZENIEM UMYSŁOWYM W STOPNIU UMIARKOWANYM I ZNACZNYM.

Propozycja struktury indywidualnego programu edukacji ucznia z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym:

1. Wstęp - krótka charakterystyka programu i koncepcji w nim zawartych. Odwołanie się do specyfiki pracy z dzieckiem z upośledzeniem umysłowym.

2. Charakterystyka dziecka z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym:

• Ogólne informacje dotyczące funkcjonowania umysłowego, emocjonalnego, ruchowego , społecznego.

• Informacje wynikające z diagnozy możliwości i potrzeb dziecka, dla którego opracowywany jest indywidualny program

3. Źródła informacji o dziecku i metody oraz narzędzia wykorzystywane w celu dogłębnego i rzetelnego poznania dziecka.

4. Główne założenia programu odwołujące się do zasad ortodydaktyki oraz podstawy programowej.

5. Opis organizacji pracy z uczniem w ramach np. zespołu integracyjnego ustalony wspólnie z nauczycielami prowadzącymi zajęcia.

6. Charakterystyka opieki specjalistycznej nad dzieckiem - kto uczestniczy w sprawowaniu tej opieki i w jakim zakresie (nauczyciel wychowawca, nauczyciel wspomagający, logopeda, psycholog ..)

7. Realne, uwzględniające indywidualne potrzeby i możliwości ucznia, szczegółowe cele edukacyjne zbieżne z celami podstawy programowej.

8. Zadania, które chcemy realizować pracując z dzieckiem sprzyjające jego rozwojowi i odpowiadające potrzebom ucznia.

9. Treści zbieżne z podstawą programową. Można wyodrębnić pewne obszary edukacyjne zgodnie z zajęciami odbywającymi się dla zespołu klasowego, w którego skład wchodzi dziecko. Należy jednak pamiętać o ścisłej korelacji treści nauczania i wychowania (zgodnie z założeniami podstawy programowej).

10. Zintegrowane oddziaływania rewalidacyjne wspierające rozwój ucznia podczas zajęć opisane w formie planu uwzględniającego zaburzone funkcje i ćwiczenia usprawniające je wprowadzane podczas zajęć lekcyjnych.

11. Procedury osiągania założonych celów obejmujące metody i formy pracy z uczniem.

12. Ocena ucznia. W opisie należy uwzględnić następujące założenia:

• Ocena dziecka z upośledzeniem jest procesem gromadzenia wszelkich informacji o nim i ma służyć przede wszystkim nauczycielowi

• Ocena ma umożliwiać prawidłowe projektowanie działań edukacyjno - terapeutycznych, zgodne z tempem pracy dziecka i jego możliwościami

• Celem oceny jest dokładne monitorowanie poziomu rozwoju dziecka

• Ocena ma pełnić funkcję motywacyjną

• Ocena ma stanowić źródło informacji dla rodziców o postępach ucznia i jego trudnościach

• Ocena bieżąca, śródroczna, roczna i końcowa jest oceną opisową.

• Oceniamy wkład pracy dziecka i poczynione postępy a nie jego wiedzę. Bierzemy pod również uwagę: zainteresowanie i zaangażowanie oraz stopień samodzielności podczas wykonywania zadań

• Nie wartościujemy negatywnie braku postępów

1. Ewaluacja programu: cele ewaluacji i narzędzia

2. Zakończenie i bibliografia.

Częścią składową programu będą wymagania edukacyjne czyli przewidywane osiągnięcia ucznia ustalone we współpracy z nauczycielami organizującymi proces edukacyjny.

IINDYWIDUALNY PROGRAM NAUCZANIA DLA DZIECI I MŁODZIEŻY NIEPEŁNOSPRAWNEJ UCZĄCEJ SIĘ W SZKOŁACH OGÓLNODOSTĘPNYC I INTEGRACYJNYCH.

Kiedy konstruuje się indywidualny program edukacji?

Gdy uczeń posiada orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub opinię o dostosowaniu wymagań edukacyjnych wydane przez poradnie psychologiczno-pedagogiczną i:

• nie wystarcza wspieranie jego działań poprzez rówieśników i nauczyciela

• wymaga dodatkowej pomocy nauczyciela i specjalistów

• konieczna jest modyfikacja treści programowych

Ogólne zasady konstruowania zindywidualizowanego programu edukacji ucznia o specjalnych potrzebach edukacyjnych.

1. Dokonanie dogłębnej i szerokiej diagnozy ucznia wykorzystując różne narzędzia: analiza dokumentacji, wywiad z rodzicami, rozmowa z uczniem, obserwacja, rozmowa z nauczycielami organizującymi proces edukacyjnych w klasie integracyjnej lub ogólnodostępnej...

2. Dostosowanie programu do zdiagnozowanych indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych.

3. Uwzględnienie aktualnych i potencjalnych możliwości ucznia.

4. Program powinien pełnić funkcję edukacyjno-terapeutyczną.

5. Program powinien zawierać:

• Informacje o dziecku i jego specjalnych potrzebach z różnych źródeł:

• Wywiady i rozmowy z rodzicami

• Orzeczenia i opinie poradni psychologiczno - pedagogicznej

• Lekarze i specjaliści

• Obserwacje nauczycieli

• Rozmowa z dzieckiem

• Umieszczamy także: dane personalne dziecka, jego krótka charakterystyka z uwzględnieniem mocnych stron i specyficznych zaleceń, opis zespołu uczniowskiego, do którego uczeń należy, tygodniowy rozkład zajęć, zgoda rodziców na indywidualny program, podpis osoby odpowiedzialnej za przygotowanie programu, informacja o zatwierdzeniu przez radę pedagogiczną oraz numer w szkolnym zestawie programów.

• Cele edukacyjno - terapeutyczne.

Cele powinny być konkretne i odnosić się do umiejętności, które chcemy u dziecka wykształcić. Najlepiej, jeżeli są krótkoterminowe (zależnie od dziecka 1 - 3 miesięcy). Możemy ustalić hierarchiczność celów, tak aby podzielić je na pewne etapy, które nauczyciel powinien kolejno pokonać wraz uczniem. Osiągnięcie jednego etapu pozwala na przejście na etap kolejny i realizację założonych na nim celów.

Nie zawsze cele poznawcze będą najważniejsze, zaczynamy od tego, co umożliwia dziecku naukę.

• Materiał nauczania

Obejmuje zagadnienia umożliwiające osiągnięcie założonych celów. Materiał dobieramy zgodnie z możliwościami uczniów zarówno pod względem ilości, jak i jakości. Znaczny wpływ na to, czego dziecko będzie mogło się nauczyć ma jakość i styl pracy nauczyciela, jego elastyczna postawa zarówno w zakresie prowadzenia lekcji, organizacji pracy na zajęciach, jak i sposobu oceniania. W każdym temacie należy wychodzić od treści podstawowych, konkretnych.

• Procedury osiągania celów

Uwzględniamy w tym punkcie sposoby, metody, formy pracy oraz środki dydaktyczne. Należy pamiętać, aby wszystkie zaplanowane procedury umożliwiały osiąganie choćby minimalnego sukcesu uczniowi.

• Sposoby pomocy i wsparcia

• Rodzaj i zakres pomocy pedagoga

• Konieczna pomoc specjalistyczna, która nie ogranicza samodzielności dziecka

• Ewentualna pomoc w czynnościach samoobsługowych

• Pomoc ze strony rówieśników (współpraca w grupach, w parach, kontakty indywidualne w szkole i poza nią)

• Opis przewidywanych osiągnięć - kierunki, w jakich uczeń powinien się rozwijać (trudno przewidywać czas niezbędny na ten rozwój)

• Propozycje metod oceny osiągnięć ucznia

Propozycje powinny też zawierać możliwość oceny przewidywanych osiągnięć z uwzględnieniem standardów wymagań egzaminacyjnych. Ocena postępów dziecka zgodnie z Rozporządzeniem o ocenianiu i klasyfikowaniu... jest dokonywana w płaszczyźnie indywidualnej uwzględnia więc osiągnięcia dziecka w stosunku do niego samego, a nie w relacji do innych. Ważną rolę pełnią arkusze lub zeszyty obserwacji, gdzie odnotowywane są na bieżąco postępy i zachowania dziecka.

• Ewaluacja programu - propozycja sposobów sprawdzenia, czy program przynosi efekty

• Rejestracja zmian i postępów ucznia

• Ocena skuteczności podjętych jako najważniejsze działań (np. wygaszanie pewnych zachowań, budowanie pozytywnych wzorców)

• Wnioski i propozycje zmian

• Omówienie założeń, na jakich została oparta koncepcja programu nauczania, relacji do zakresu podstawy programowej, ewentualnych specjalnych warunków odnoszących się do realizacji programu nauczania.

Po każdym roku pracy należy opracować podsumowanie, dokumentujące zmiany i postępy. Powinno ono zawierać ocenę skuteczności podejmowanych działań uwzględniającą opinię rodziców i ucznia oraz wnioski i propozycje zmian na okres następny.

¹⁴ Materiały opracowane w oparciu o propozycję umieszczoną na stronie internetowej Pracowni Wspomagania Rozwoju i Integracji CMPP-P, Rozporządzenie MENiS z dn. 7 września 2004 w sprawie warunków i sposobu ocenia, klasyfikowania i promowania uczniów..., Rozporządzenie MENiS z dn. 5 lutego 2004 w sprawie dopuszczania do użytku szkolnego programów... oraz pozycje książkowe: M. Kościelska „Oblicza upośledzenia”, Wł. J. Pileccy „Stymulacja psychoruchowa rozwoju dzieci o obniżonej sprawności umysłowej”, B. Adamowicz, I. Wójcik, B. Pacia „Program kształcenia specjalnego dla uczniów z niepełnosprawnością w stopniu lekkim”

4

---