mgr Joanna Cichecka
PSYCHOLOGICZNE WARUNKI EFEKTYWNEGO UCZENIA SIĘ
Pamięć nie jest oddzielną „szufladką” w naszym mózgu. Pamięci nie można rozwijać i trenować tak , jak rozwija się i trenuje mięśnie.
Z pamięcią jest inaczej: olbrzymia ilość ludzi dobrze zapamiętuje fakty tylko z pewnej określonej dziedziny lub kilku dziedzin wiedzy, zapamiętanie natomiast faktów z innych dziedzin przychodzi im z trudnością.
Nie można więc powiedzieć, że każdy kto ma „dobrą pamięć”, zapamiętuje doskonale wszystko, obojętnie z jakiej dziedziny. Byłoby to zresztą , nawiasem mówiąc, bardzo niedobrze.
Stwierdzenie typu: „mam słabą pamięć” może okazać się nieprawdziwe, gdyż umiejętność zapamiętywania zależy od bardzo wielu czynników, które należy uwzględnić w swojej nauce.
Sztuka słuchania
W procesie uczenia się wiele zyskujemy przez słuchanie żywego słowa nauczyciela, a także przez przysłuchiwanie się dyskusji uczących się z nami. Umiejętność słuchania i obserwacji ma duże znaczenie w życiu człowieka i w samokształceniu.
Aktywne słuchanie wymaga:
koncentracji uwagi
kontaktu wzrokowego
zadawania pytań.
Aktywne słuchanie nie wymaga wysiłku, wymaga jedynie podążania za słowami mówiącego i podejmowania prób znalezienia właściwej interpretacji znaczeń, zrozumienia przekazywanych treści.
Słuchanie i zapamiętywanie
Słuchanie powinno być połączone z nastawieniem na zrozumienie i zapamiętanie istotnych treści, a więc z intensywnym myśleniem. Ważne jest też jednoczesne wsłuchiwanie się w słowa prelegenta i obserwowanie jego zachowania, gestów, mimiki twarzy. Najbardziej korzystna jest sytuacja, gdy przy percepcji bierze udział wiele receptorów(odbiorników zmysłowych), tak by spostrzeżenie było możliwie wszechstronne. W czasie jednoczesnego uważnego słuchania i obserwowania wykładowcy zaangażowane są wzrok i słuch, więc te receptory, które zapewniają odbiór przekazywanych słownie treści.
Umysł ludzki działa w niezwykle interesujący sposób, z czego na ogół nie zdajemy sobie sprawy. Przeprowadzono szereg doświadczeń, które wykazały, że często pamiętamy lepiej dany materiał dzień, dwa lub trzy po nauczeniu się go niż bezpośrednio po nauczeniu się. / Bez dodatkowego powtarzania w tym czasie, zwłaszcza gdy uczymy się czegoś, co nas interesuje/. Natomiast po trzech lub czterech dniach pamiętamy już nieco gorzej- mniej więcej tak, jak bezpośrednio po wyuczeniu się.
Superpamięć
Nauczanie encyklopedyczne, choć ma wielu przeciwników, jest niezastąpionym sposobem rozszerzenia możliwości pamięci.
Generalnie pamięć ma trzy funkcje, które każdy człowiek ma rozwinięte w różnym stopniu:
zapamiętywanie
przechowywanie
odtwarzanie
Prawie wszyscy mamy najsłabiej działającą retencję (czyli przechowywanie i przypominanie). Wystarczy 2 miesiące wakacji, aby dobrze opanowany materiał gdzieś się „ulotnił” z uczniowskich głów.
Najczęstszymi błędami popełnianymi przy zapamiętywaniu są:
zapamiętywanie powierzchowne, bez zrozumienia, bez powtarzania, bez wyselekcjonowania treści do trwałego zapamiętania
niesystematyczność
duży stres
zbyt częste, mechaniczne czytanie przeszkadza w zapamiętywaniu
uczenie się jednego po drugim przedmiotów podobnych
Skuteczne zapamiętywanie
Głośne powtarzanie pomaga w zapamiętywaniu.
Pogodny nastrój sprzyja trwalszemu, bardziej skutecznemu zapamiętywaniu.
Wszystko co należy opanować na pamięć czytać kilkakrotnie po cichu, następnie szeptem lub na głos.
Nadawanie rytmu ułatwia zapamiętywanie (rytmiczne przytupywanie stopą, kiwanie głową, itp.).
Duże partie materiału najlepiej podzielić na mniejsze części i uczyć się ich w różnej kolejności, najlepiej wieczorem i powtórzyć rano, natychmiast po wstaniu (najniższą skuteczność ma nauka w ciągu dnia między innymi zajęciami).
W obszernym materiale starać się odnajdywać informacje już dobrze znane, wtedy zapamiętywanie nabiera lepszego tempa.
Wzory matematyczne-trzeba przede wszystkim zrozumieć, ale jeśli jest to niemożliwe, należy wykorzystać pamięć wzrokową.
Nazwiska - skojarzyć z czymś tragicznym lub groteskowym, ale o silnym zabarwieniu emocjonalnym.
Daty - zawsze jako jedność z postacią lub wydarzeniem ( jak imię z nazwiskiem).
Jakość pamięci
Czynniki chroniące pamięć ludzką przed ociężałością umysłową:
Czytanie jako doskonała gimnastyka umysłu
Rozwiązywanie krzyżówek i szarad
Systematyczna praca umysłowa
Duże zainteresowanie własne (hobby)
Szybkie praktyczne zastosowanie poznanych informacji(np. w krzyżówce)
Wielokrotne powtarzanie ( zmuszanie pamięci do gimnastyki )
Stan zdrowia-odpowiednia ilość snu, ruch na świeżym powietrzu, relaks
Długotrwały właściwy sposób odżywiania się -ryby morskie, orzechy, mikroelementy.
Tajemnica dobrej pamięci - koncentracja uwagi
Kilka ćwiczeń treningowych:
Ćwiczenie I:
połóż przed sobą książkę z jakimś rysunkiem
rysunek dokładnie przerysuj
sprawdź, ile zrobiłeś błędów
pracuj szybko (możesz mierzyć czas na zegarku)
Ćwiczenie to powtarzaj co pewien czas, ale nie musisz tego robić systematycznie.
Ćwiczenie II
Postaraj się przez 10 lub 15 minut wyjątkowo uważnie notować to, co mówi nauczyciel i koledzy na lekcji z tego przedmiotu, który cię nie interesuje.
Ćwiczenie to powtarzaj co pewien czas.
Ćwiczenie III
Leżąc w łóżku przed snem, postaraj się dokładnie przypomnieć sobie, co robiłeś dzisiaj np. od godz.16.30 do 17.00.
Skup całą uwagę i spróbuj drobiazgowo wymienić wszystkie czynności, jakie w ciągu pół godziny wykonałeś.
Ćwiczenie to warto powtarzać parę razy w tygodniu. Daje dobre rezultaty.
Ćwiczenie IV
Czy potrafisz patrzeć przez 3-5 minut uważnie w jeden niewielki punkt?
Ogranicz czas tego ćwiczenia do 10-15 minut.
Ćwiczenie to - wbrew pozorom - jest dosyć trudne. Bardzo jednak pomaga w treningu koncentracji uwagi.
Joanna Cichecka
Literatura:
Małgorzata Taraszkiewicz: Jak uczyć lepiej? Czyli refleksyjny praktyk w działaniu. Warszawa: Wydawnictwo CODN 1996
Katarzyna Gozdek-Michaelis: Supermożliwości twojego umysłu. Jak uczuć się trzy razy szybciej? Warszawa: Agencja Wydawnicza „CYMES” 1999
Jarosław Rudniański: Jak się uczyć? Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne 1989