6. MANIFESTY, PROGRAMY ORAZ TWÓRCZOŚĆ LITERACKA POLSKICH FUTURYSTÓW(BRUNO JASIEŃSKI).
Bruno Jasieński, właściwie Wiktor Zysman (ur. 17 lipca 1901 w Klimontowie, zm. 17 września 1938 w więzieniu w Moskwie) - polski poeta, współtwórca polskiego futuryzmu. Zbiór wierszy But w betoniarce (1921) przynosi utwory obrazoburcze-poeta świadomie naigrawa się ze wszystkich, którzy chcieliby widzieć w sztuce źródło estetycznych doznań. Początkowo niektóre wiersze utrzymywane były jeszcze w ramach tradycyjnej wersyfikacji, ale zawierały akcenty prowokujące pod względem estetycznym i obyczajowym. Utwór Jasieńskiego pt. But w betoniarce ze zbioru pod tym samym tytułem przedstawia nonszalanckie, pewne siebie stwierdzenie przez dwudziestoletniego poetę własnej genialności, natrętne posługiwanie się obcymi wyrazami , wreszcie bezapelacyjne grzebanie wybitnych, żyjących poetów starszego pokolenia- to niewątpliwie elementy wspomnianej prowokacji , podkreślonej również stylem całego utworu, paroma zwrotami niepoprawnymi językowo( rechoce się serce, objawiają swój traf) , zaskakującym neologizmem( parkocień) , kilkoma wyrażeniami wybitnie nieliterackimi , elementem nonsensu( but w betoniarce) , użytym jedynie dla efektu dźwiękowego.
Bruno Jasieński szedł konsekwentnie w kierunku powiązania akcentów buntu artystycznego z rewolucjonizmem społecznym. Już w roku 1922 napisał poemat pt. Pieśń o głodzie , w którym dał pełen ekspresji obraz zrewoltowanego proletariatu wielkiego miasta. Poemat ten świadczył o wyraźnym wpływie, jaki wywarła na Jasieńskiego tłumaczona przezeń w tym czasie twórczość Włodzimierza Majakowskiego. Wkrótce potem opublikował wraz z Anatolem Sternem tom wierszy pt. Ziemia na lewo ( 1924), w którym równie dobitnie zaznaczyła się nuta społecznego radykalizmu obu poetów.
Najciekawszym utworem poetyckim Jasieńskiego był opublikowany w roku 1926 poemat pt. Słowo o Jakubie Szeli . Poeta wydobył z Szeli cały patos i tragizm mściciela wielowiekowej krzywdy chłopskiej. Wszczęty przez niego ruch chłopski wykorzystany został prze zaborcę do stłumienia powstania krakowskiego, przygotowanego przez rewolucyjnych demokratów szlacheckich. Jasieński w swoim poemacie ukazał Szelę jako walczącego chłopskie prawa bohatera, tragicznie oszukanego przez władze austriackie. Poemat ten ma dużą siłę wyrazu, odznacza się wielkim bogactwem i rozmaitością środków artystycznych. Ma charakter opowieści poetyckiej, w której elementy ludowej stylizacji przeplatają się z wyszukanymi pomysłami formalnymi dawnego futurysty.
Manifesty B. Jasieńskiego
Manifest w sprawie natychmiastowej futuryzacji życia.
Manifest w sprawie poezji futurystycznej.
Manifest w sprawie krytyki artystycznej.
Futuryzm polski.
Futuryzm pojmowany przez Jasieńskiego nie miał służyć jedynie prowokacji, odrzuceniu tradycji czy zmianie konwencji sztuki. Dla niego miał on wymiar społeczny, stanowił pierwszy krok do budowy zbiorowości ludzkiej nowego typu. Należy on do wąskiego grona poetów, którzy ściśle wiązali słowo z czynem. Działał aktywnie nie tylko na płaszczyźnie artystycznej, ale był też aktywistą. Poprzez sztukę chciał on oddziaływać na trzy zasadnicze, według niego, elementy kształtujące życie społeczne: demokrację, maszynę i tłum. Jasieński zabiegał również o to, by „uwolnić” słowo, co objawiało się tym, że często wymyślał nieistniejące dotąd wyrazy na użytek swojej poezji. Uważał, że każdy artysta ma do tego święte prawo.
Dużo uwagę przykładał do tego, jak będą brzmiały jego wiersze. Dlatego też lubował się w stosowaniu wyrazów zgrzytliwych, trudnych do wymówienia. Zdecydowanie preferował twarde spółgłoski. Czynił to, aby uzyskać efekt kakofonii i zaszokowania odbiorcy. Wydawałoby się, że takie dwa nurty jak futuryzm i ludowość są swoimi przeciwieństwami, lecz Jasieński umiejętnie je połączył.
Futuryzm jako ruch skrajnie awangardowy nie pozostawił po sobie arcydzieł. Jednak jego znaczenie dla rozwoju poezji współczesnej jest jednak ogromne- widoczne przede wszystkim w odnowieniu języka poetyckiego i otwarciu drogi do nowych poszukiwań , które zaowocowały w liryce powojennej m.in. rozwojem poezji lingwistycznej.