Podstawy prawoznawstwa - wykład 7

1. „lex posteriori derogat legi priori” (norma późniejsza uchyla normę wcześniejszą)
   Regułę można stosować przy łącznym spełnieniu dwóch warunków:

• Normy nie są ustanowione jednocześnie

• „lex posterior” nie jest hierarchicznie niższa niż „lex priori”

2. „lex specialis derogat legi generali” (norma regulująca sytuację szczególną uchyla normę ogólną).

Warunek!
lex specialis uchyla legem generalem tylko w zakresie w jakim stanowi wyjątek od tej ostatniej.

Regułę stosuje się pod następującymi warunkami:

• Między normami zachodzi faktyczny stosunek „lex specialis” - „lex generalis”

• „lex specialis” nabrała mocy obowiązującej równocześnie lub później niż „lex geleralis”

• „lex specialis” ma hierarchicznie stopień nie niższy niż „lex generalis”

3. „lex suprerior derogat legi inferiori” (norma hierarchicznie wyższa uchyla normę hierarchicznie niższą)

Warunkiem posłużenia się tą regułą jest stwierdzenie, że normy należą do aktów normatywnych różnego szczebla hierarchicznego.

4. Kolizje reguł kolizyjnych:

hierarchiczna (wygrywa) chronologiczna
za zobowiązującą uznaje się normę hierarchicznie wyższą

merytoryczna (wygrywa) chronologiczna
za zobowiązującą uznaje się tę normę lex specialis

merytoryczna hierarchiczna (wygrywa)
za zobowiązującą uznaje się tę normę hierarchicznie wyższą

Zadanie: Mamy następujące dwie normy M1 zawarta w ustawie obowiązująca od 1.01.1997r. o treści: „nakazuje się prowadzić psy na smyczy” oraz M2 zawarta w rozporządzeniu obowiązującym od 1.01.2007r. o treści: „owczarków niemieckich nie prowadzi się na smyczy”. Która z wyżej wymienionych norm jest według ciebie obowiązującym elementem systemu i dlaczego?
Odp. M1, bo jest hierarchicznie wyższa (zasada: „lex suprerior derogat legi inferiori”)

5. Nie należy zapominać także o dwóch innych regułach kolizyjnych:

1. „lex benignior” jest to reguła mówiąca o tym, że w przypadku niezgodności unormowań w danej dziedzinie należy uznać za wiążącą normę mniej surową w stosunku do sprawcy jakiegoś czynu.

2. „lex posterior generalis non derogat legi priore specialis” jest to reguła mówiąca o tym, że norma ogólna późniejsza nie uchyla normy szczególnej wcześniejszej.

6. Rodzaje systemów prawnych <piramida hierarchiczna> :

System civil law

System common law

System prawa muzułmańskiego

Specyficzne systemy mieszane

Prawo o państwach Dalekiego Wschodu

System civil law:

• Wyrasta w tradycji prawa rzymskiego

• Stanowienie norm podstawowym faktem prawotwórczym

• Ustawa uchwalana przez parlament podstawowym źródłem prawa

• Inne organy państwa mogą tworzyć prawo tylko na podstawie upoważnienia przyznanego mu przez ustawę

• Prawo zwyczajowe pełni rolę tylko pomocniczą

• Rozdział procesu tworzenia i stosowania prawa

• Sądy zajmują się jedynie stosowaniem prawa

• Do systemu civil law należą systemy prawne państw Europy kontynentalnej i wiele systemów prawnych Ameryki Południowej

System common law:

• Wywodzi się z prawa zwyczajowego i zachowuje rodzimy charakter

• Precedens prawotwórczy podstawowym prawem prawotwórczym

• Zasada prymatu ustawy - norma ustawowa może uchylić normę precedensową, ale norma precedensowa nie może uchylić normy ustawowej

• Procesy tworzenia i stosowania prawa nie są rozdzielone

• Sądy tworzą i stosują prawo

• System common law obowiązuje w : Wielkiej Brytanii, USA (z wyj. Luizjany i Porto Rico), Irlandii, Kanadzie (z wyj. Quebecu), Indiach, Nowej Zelandii, Nigerii, Kenii, Malezji.

System prawa muzułmańskiego:

• Religia, moralność i prawo istalu tworzą system norm - system stanowiący podstawę organizacji wszystkich aspektów życia każdego muzułmanina

• Prawotwórcą jest Allah (źródło wszelkiego prawa i władzy i sprawiedliwości) - człowiek nie tworzy prawa

• Prawo muzułmańskie obejmuje obowiązki względem Allaha i reguły postępowania między ludźmi

• Koran - podstawowe źródło prawa islamskiego.

• Sunna - zbiór reguł zachowania Mahometa w stosunkach z innymi ludźmi i ocen tych zachowań. Sunna stanowi, obok Koranu drugie źródło prawa, które pozwala „odkryć” nakazy Allaha.

• Koran i Sunna tworzą tzw. szariat, czyli święte prawo islamu. W wielu państwach arabskich konstytucje uznają szariat za źródło prawa ustawowego

• Fakh - nauka o prawie. Współkształtuje prawo islamu. Nauka ta wyrosła ze znajomości szariatu i pozwala m.in. na rozumowania zwane: idźma i kijas

• Idźma - rozstrzygnięcia doktryny na podstawie konsensusu w sprawach nieuregulowanych wprost przez Koran

• Kijas - szczególny rodzaj rozstrzygnięć doktryny będących wynikami wnioskowań na podstawie różnych dopuszczalnych reguł rozumowań

• System prawa muzułmańskiego obowiązuje w ponad 50 państwach i obowiązuje ok. 20% ludności świata (np. Irak, Iran, Pakistan, Indonezja, Katar, Arabia Saudyjska, Bahrajn)

7. Formalne cechy systemu prawa:

1. Spójność - system prawa jest spójny wewnętrznie jeżeli jest wolny od niezgodności
   Dwa rodzaje niezgodności norm:

* formalne - normy mają choćby częściowo wspólny zakres zastosowania, natomiast ich zakresy normowania sią między sobą w tym sensie niezgodne, że zawarte w nich nakazy nie mogą być zarazem zrealizowane.
zakres zastosowania to adresat i okoliczności
zakres normowania - nakaz, zakaz

• dwa rodzaje niezgodności formalnej:

• sprzeczność - trzy możliwości:

• N1 - A1 ma zakaz zachowania Z1
  N2 - A1 ma zakaz zachowania Z1
  N1 - zakazuje się studentom zdać egzamin ze wstępu do prawoznawstwa
  N2 - nakazuje się studentom -||-
  
  sprzeczność logiczna ewidentna - jednoczesne spełnienie norm jest niemożliwe, a spełnienie którejkolwiek stanowi naruszenie drugiej

• N1 - A1 ma nakaz zachowania Z1

N2 - A1 wolno zachować się w sposób Z1

N1 - każdemu pokrzywdzonemu przestępstwem nakazuje się złożyć prywatny akt oskarżenia

N2 - każdy pokrzywdzony przestępstwem ma prawo do złożenia prywatnego aktu oskarżenia

Sprzeczność pojawia się wówczas, gdy A1 skorzysta z doswolenia zawartego w N2 i zachowa się w inny sposób aniżeli nakazuje mu norma N1

Uniknąć sprzeczności można tylko wtedy, gdy A1 nie skorzysta z uprawnienia zawartego w N2.

• Przeciwieństwo

* prakseologiczne

2. Zupełność

19.11.2013