NAZWY ABSTRAKCYJNE są to nazwy własności, zdarzeń, zbiorów, relacji, liczb np. zło, sen, polityka, miłość, cztery PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA LICZBĘ DESYGNATÓW NAZWY JEDNOSTKOWE jest to nazwa posiadająca dokładnie jeden desygnat może to być nazwa indywidualna: J.Paweł II, Gerlach, lub też nazwa generalna np. papież-Polak, najwyższy szczyt Tatr NAZWY OGÓLNE są to nazwy posiadające więcej niż jeden desygnat np. stół, okno, gołąb NAZWY PUSTE(BEZPRZEDMIOTOWE) są to nazwy, które nie posiadają żadnych desygnatów WŚRÓD NAZW PUSTYCH WYRÓŻNIA SIĘ: NAZWY ANALITYCZNIE PUSTE |
NAZWY ANALITYCZNIE PUSTE są to nazwy, których treść językowa zawiera cechy wewnętrznie sprzeczne np. kwadratowe koło, żonaty kawaler, syn bezdzietnej matki NAZWY EMPIRYCZNIE PUSTE np. dziesięciomilionowe miasto nad Wisłą ZE WZGLĘDU NA STRUKTURĘ DESYGNATÓW : NAZWY ZBIOROWE (KOLEKTYWNE) są to nazwy, których desygnatami są pewne zbiory przedmiotów w sensie kolektywnym (zbiorowisko, zespół, agregat) np. bukiet kwaiatów, las, wojsko, biblioteka, Senat NAZWY NIEZBIOROWE np. kwiat, drzewo, żołnierz, książka, senator.
|
ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ PRECYZJI ZAKRESU NAZW wyróżnia się: NAZWY OSTRE są to nazwy, które mają ściśle określony zakres np. trójkąt, mężatka, student, ptak NAZWY NIEOSTRE są to nazwy, które nie mają ściśle określonego zakresu np.zdolny student, wysoka dziewczyna, rozsądny pedagog, dorosły człowiek ZE WZGLĘDU NA STOPIEŃ PRECYZJI TREŚCI NAZW: NAZWY WYRAŹNE=OSTRE są to takie nazwy, które mają ściśle określoną treść językową (lub treść charakterystyczną) NAZWY NIEWYRAŹNE są to nazwy, które nie mają ściśle określonej treści językowej (czy charakterystycznej) - są to nazwy, dla których mimo znajomości języka nie potrafimy podać zespołu cech jej desygnantów. |
N/n pracownity student - nazwa N/nn most nad rzeką - nazwa N/nn poeta romantyk - nazwa Z/nn Jan kocha Annę Z/nnnn Jan bardzo kocha Annę Z/zz Pójde do kina lub zagram w brydża Z/nnn Piotr daje coś komuś- 3 nazwy połączone w 1 zd. PRZYKŁADY NAZW -indywidualna: ”Jan”, „Anna” -generalna: student, człowiek -prosta: dom -złożona :„dom nad rzeką”, „dom, w którym mieszkał A.Mickiewicz”„pracowity student” |
-jednostkowa: dom, student, matka -ogólna: stół, okno, gołąb -PUSTE: -pusta analitycznie: „syn bezdzietnej matki” ”kwadratowe koło” bezdzietny kawaler -puste empirycznie: „pięciomilionowe miasto w Polsce” -konkretna: koń, dom, polityk, cztery ksiąki, a także wyobrażenia : centaur, cyklop -abstrakcyjna: miłość, zły, polityka, cztery, sen -jednostkowe: n.indywidualne: Jan Paweł II, Gerlach, bądź nazwy generalne: papież - Polak, najwyższy szczyt Tatr -zbiorowe: parlament, grono pedagogiczne, las
|
-niezbiorowe: parlamentarzysta, nauczyciel, drzewo -kolektywna: bukiet kwiatów, las, wojsko, biblioteka -niekolektywna: drzewo, kwiat, żołnierz, książka -ostra: student, mężatka, ptak -nieostra: zdolny student, młoda mężatka, morski ptak -wyraźna = ostra -niewyraźna = nieostra Podaj przykłady stosunków między zakresami nazw: -stosunek równoważności-zamienności np.”każdy dentysta jest stomatologiem”„każdy stomatolog jest dentystą” „trójkąt - trójbok” „kartofel-ziemniak”„samochód-auto” ”kawaler-nieżonaty” stosunek podrzędności „pies” S- „ssak”P, „kardiolog”S - „lekarz”P „sroka - ptak””kobieta-człowiek” |
--stosunek nadrzędności „lekarzS „pediatra”p -stosunek krzyżowania się „student”S „sportowiec”P, „aktor”S-„piosenkarz”P -stosunek wykluczania się - istnieją 2 rodzaje: -stosunek przeciwieństwa: „ryba-kot” „piernik-wiatrak” -stosunek sprzeczności: „piszący”-„analfabeta”, „posiadający dom-bezdomny” „widzialny-niewidzialny” „gałąź-drzewo” „oficer-podoficer” „palec-ręka” Podaj przykłady błędów wysławiania się: -błąd ekwiwokacji: „Każda strata ukochanej osoby jest tragedią.Tragedia jest klasycznym utworem scenicznym. A więc, każda strata ukochanej osoby jest pewnym
|
klasycznym utworem scenicznym.” -błąd amfibolii:Np. wypowiedź „Ten wykład zupełnie nie był jasny”, może znaczyć, że ten wykład niezupełnie był jasny lub, że ten wykład zupełnie był niejasny. - błąd niedopowiedzenia (elipsa): „Jakim numerem tramwaju dojadę do Gdańska ?” Odpowiedź : „12” - odpowiedź nie zawiera jednak istotnej informacji w jakim kierunku ma jechać ten tramwaj. -błąd niedopowiedzenia (kwantyfikacja): zbytnie uogólnieni: „Szwedzi znają język angielski” - nie jest tu wyraźnie powiedziane, czy chodzi o wszystkich Szwedów, czy tylko o niektórych. -mówienie chaotyczne - kultura logiczna wymaga mówienia w sposób jasny, ścisły i uporządkowany. |
STOSUNKI MIĘDZY ZAKRESAMI NAZW 5 PODSTAWOWYCH STOSUNKÓW: 1) stosunek równoważności zakresów (zamienności) nazwy mające ten sam zakres, każdy desygnat nazwy S jest równocześnie desygnatem nazwy P: kartofel-ziemniak, kawaler-nieżonaty, auto-samochód. { S } { P } 2) stosunek nadrzędności zakresów zachodzi wówczas, gdy zakres nazwy S obejmuje cały zakres nazwy P, czyli każdy desygnat nazwy P jest jednocześnie desygnatem nazwy S, ale nie na odwrót, gdyż istnieją takie desygnaty nazwy S, które nie |
są desygnatami nazwy P. „ssak” (S) - „pies” (P) „lekarz” (S) - „pediatra” { S } { P } 3) stosunek podrzędności zachodzi wówczas, gdy każdy desygnat nazwy S jest jednocześnie desygnatem nazwy P, ale nie na odwrót, czyli istnieją takie desygnaty nazwy P, które nie są desygnatami nazwy S. Np. „sroka” (S) - „ptak”(P), „kobieta”(S)-„człowiek”(P) „kardiolog”(S)-„lekarz”(S) { S } { P } 4) stosunek krzyżowania się zakresów , zachodzi wówczas, gdy niektóre desygnaty nazwy S są jednocześnie
|
desygnatami nazwy P, ale istnieja zarówno takie desygnaty nazwy S, które nie są desygnatami nazwy P, jak tez takie desygnaty nazwy P, które nie sa desygnatami nazwy S. Np. „student” (S) - „sportowiec”(P), „aktor” (S) - „piosenkarz”(P) { S } { P } 5) stosunek wykluczania się zachodzi wówczas, gdy żaden desygnat nazwy S nie jest jednocześnie desygnatem nazwy P i żaden desygnat nazwy P nie jest jednocześnie desygnatem nazwy S - istnieją tutaj dwa rodzaje wykluczania się: przeciwieństwo oraz sprzeczność.
|
a) stosunek przeciwieństwa zakresów zachodzi wówczas, gdy zakresy nazw S i P wykluczają się, ale się nie dopełniają np. „ryba”(S)-„kot”(P), „piernik”(S)-„wiatrak”(P) { S } { P } b) stosunek sprzeczności zakresów zachodzi wówczas, gdy zakresy nazw S i P wykluczają się i jednocześnie się dopełniają np. „widzialny”(S)-„niewidzialny”(P), „człowiek”(S)-„nie-człowiek”(P) { S } { P } np. palec - ręka - wykluczanie się zakresów - przeciwieństwo gałąź - drzewo podoficer - oficer
|
BŁĘDY WYSŁOWIENIA EKWIWOKACJA (współbrzmienie za którym nie idzie ten sam sens)jest to błąd polegający na tym, iż w jakiejś zwartej wypowiedzi używa się kilka razy pewnego wieloznacznego wyrażenia w różnych znaczeniach, podczas gdy dla właściw. zrozumienia tej wypowiedzi wymagane jest użycie danego wyrażenia za każdym razem w tym samym znaczeniu - przykład: „Każda strata bliskiej osoby jest tragedią. Tragedia jest klasycznym utworem scenicznym. A więc, każda utrata bliskiej osoby jest klasycznym utworem scenicznym. AMFIBOLIA błąd spowodow. wadliwą budową składn. - dot. tylko wyraż. złożonych np. „Ten wykład zupełnie nie był jasny” może znaczyć, że ten wykład niezupełnie był jasny lub też, że ten wykład zupełnie był niejasny. |
NIEDOPOWIEDZENIA (ELIPSA) w jakimś wyrażeniu opuszczony zostaje pewien istotny dla zrozumienia całości składnik np. przy informowaniu kogoś jakim numerem tramwaju można gdzieś dojechać, pominąwszy wskazanie właściwego kierunku. KWANTYFIKACJA (błąd niedopowiedzenia) np. przy zbytnim uogólnianiu wypowiedzi np. „Szwedzi znają język angielski” - nie jest powiedziane czy chodzi o wszystkich Szwedów, czy tylko o niektórych. MÓWIENIE CHAOTYCZNE - jest to mówienie o wielu rzeczach naraz, z dygresjami, powtórzeniami - jest to poważny błąd logiczny - kultura logiczna wymaga mówienia w sposób jasny, ścisły i uporządkowany. |
2