Temat: Procedura uchwalania ustaw.
Proces uchwalania ustawy jest uregulowany przepisami konstytucyjnymi i regulaminów Sejmu i Senatu oraz praktyką konstytucyjną. Proces ten jest dość skomplikowany i składa się z szeregu etapów. Proces uchwalania ustaw rozpoczyna się od skorzystania przez jeden z uprawnionych organów z prawa inicjatywy ustawodawczej. Przez inicjatywę ustawodawczą należy rozumieć prawo przedstawienia Sejmowi gotowego projektu ustawy z tym skutkiem prawnym, że Sejm takim projektem musi się zająć; może go później w głosowaniu odrzucić, lecz nie może pozostawić bez rozpatrzenia.
Możność wniesienia projektu ustawy, przysługuje:
posłom,
Senatowi,
Prezydentowi,
Radzie Ministrów,
Z inicjatywą ustawodawczą mogą także wystąpić obywatele, mający prawa wyborcze do Sejmu, o ile ich grupa wyniesie minimum 100 000 osób.
Inicjatywa poselska przejawia się w postaci zgłoszenia wniosku przez komisję sejmową bądź też przez grupę posłów liczącą co najmniej 15 osób. Jeśli jeden z wymienionych organów lub posłowie zgłoszą projekt ustawy, projekt ten musi stać się przedmiotem procedury ustawodawczej.
Do uchwalenia ustawy w normalnym trybie prowadzi tzw. system trzech czytań. Przez „czytanie” należy rozumieć pewien etap pracy Sejmu nad projektem ustawy, obejmujący zrelacjonowanie projektu, pracę i dyskusję nad projektem oraz podjęcie uchwały kończącej dany etap. W systemie trzech czytań każdy projekt ustawy jest kilkakrotnie rozważany w komisjach sejmowych i na plenarnym posiedzeniu Sejmu.
Pierwsze czytanie projektu odbywa się w zasadzie na posiedzeniu właściwej komisji. Tylko projekty ustaw dotyczące spraw fundamentalnych (zmiana konstytucji, prawa i wolności oraz obowiązki obywatelskie, budżet, podatki, wybory, projekty kodeksów) przechodzą pierwsze czytanie na plenarnym posiedzeniu Sejmu. Pierwsze czytanie projektu ustawy obejmuje uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę, pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy oraz dyskusję nad ogólnymi zasadami projektu. Pierwsze czytanie na posiedzeniu Sejmu kończy się odesłaniem projektu do komisji lub odrzuceniem go w całości. W pierwszym czytaniu odbywającym się w komisji mogą brać udział również posłowie, którzy nie są jej członkami. Praca w komisji kończy się przedstawieniem Sejmowi sprawozdania z wnioskiem o przyjęcie projektu bez poprawek, przyjęcie z zaproponowanymi przez komisję poprawkami lub odrzucenie projektu.
Projekt ustawy rozpatruje komisja sejmowa właściwa ze względu na przedmiot projektu, albo dwie lub kilka komisji, które pracują łącznie. Jedną z komisji jest zawsze komisja ustawodawcza. Właśnie w komisji odbywa się zasadnicza praca nad nadaniem projektowi ostatecznego kształtu.
Drugie czytanie obejmuje przedstawienie Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie ustawy, debatę oraz zgłoszenie poprawek i wniosków. Jeżeli w drugim czytaniu nie zostaną zgłoszone poprawki, Sejm może przejść niezwłocznie do trzeciego czytania, w przeciwnym razie jeśli Sejm nie postanowi inaczej projekt zostaje odesłany ponownie do komisji.
Trzecie czytanie projektu obejmuje przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji i głosowanie. Jeżeli projekt nie był skierowany do komisji, poseł sprawozdawca przedstawia zgłoszone w trakcie drugiego czytania poprawki i wnioski.
Głosowanie odbywa się w ustalonym prze regulamin sejmowy porządku:
Najpierw przeprowadza się głosowanie nad wnioskiem o odrzucenie projektu w całości- jeśli taki wniosek został zgłoszony, później nad poszczególnymi poprawkami, wreszcie nad całym projektem.
Aby Sejm mógł przystąpić do głosowania nad projektem ustawy niezbędna jest obecność ustalonej liczby posłów, czyli quorum. Quorum wymagane przy uchwalaniu ustawy wynosi połowę ogólnej liczby posłów. Ustawy są uchwalane zwykłą większością głosów. Większość taką projekt uzyskuje, gdy w głosowaniu opowiada się za nim większa liczba posłów niż przeciwko niemu.
W uzasadnionych przypadkach projekt ustawy wnoszony do Sejmu przez Radę Ministrów może być oznaczony jako „pilny”. Powoduje to znaczne przyspieszenie prac nad projektem, między innymi skróceniu ulegają terminy ustalone przez regulamin dla poszczególnych czynności. Rozpatrywanie pilnych projektów ustaw odbywa się w dwóch czytaniach.
Po uchwaleniu ustawy marszałek Sejmu przekazuję ją Senatowi do rozpatrzenia. Senat w ciągu miesiąca, po przeprowadzeniu debaty, może ustawę przyjąć, odrzucić, albo wprowadzić poprawki. Jeżeli w ciągu miesiąca Senat nie zajmie stanowiska, ustawę uważa się za przyjętą. Ustawa, wobec której Senat wyraził sprzeciw odrzucając ją lub wprowadzając poprawki wraca do Sejmu i powtórnie jest poddawana głosowaniu. Sejm może odrzucić uchwałę Senatu, ale wymaga to bezwzględnej większości głosów - za odrzuceniem musi się wypowiedzieć więcej niż połowa głosujących posłów. W przeciwnym razie uchwałę Senatu uważa się za przyjętą, wskutek czego - zależnie od jej treści - ustawa zostaje ostatecznie uchwalona z wprowadzonymi poprawkami, bądź też upada.
W postępowaniu ustawodawczym swój udział ma również Prezydent. Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi. Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. Przed podpisaniem ustawy może on jednak wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o sprawdzenie zgodności ustawy z Konstytucją, przy czym nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją. Prezydent odmawia natomiast podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją; jeśli jednak niezgodność dotyczy tylko poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą. Prezydent - po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu - podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności. Jeśli Prezydent przed podpisaniem ustawy nie wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym jednak uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów i w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, Prezydent w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw. Zarówno wystąpienie Prezydenta do Trybunału Konstytucyjnego, jak i z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg trzytygodniowego terminu do podpisania ustawy.