Marcin Tomporowski
Studia niestacjonarne I stopnia
Spec.: Ratownictwo Medyczne
Rok akademicki: 2006/2007
Grupa: II
Zdrowie, a nierówności społeczne
BYDGOSZCZ 2006
Struktura społeczna jest wielowymiarowa. Pojęcie to może przybierać różne szczegółowe znaczenia, ale w podstawowym odnosi się do tych wymiarów strukturalnych, które łącza się z istnieniem systemu przywilejów i upośledzeń, a tym samym powodują nierówności społeczne.
Wielokrotnie potwierdzona zależność między pozycją w strukturze społecznej, a stanem zdrowia, spowodowała przyjęcie tezy mówiącej o tym, że im niższy status społeczno-ekonomiczny, tym gorszy stan zdrowia.
W wymiarze globalnym nieustannie pogłębiają się różnice w zdrowiu. Są one szczególnie widoczne w zestawieniu krajów, które dawno osiągnęły poprawę zdrowia społeczeństwa jako całości, z innymi „zacofanymi” pod tym względem. Przykładem może być sytuacja krajów zachodnich w porównaniu z obszarem Europy Środkowo-Wschodniej, czy też narastające zróżnicowanie stanu zdrowia różnych grup społecznych w krajach przechodzących niedawno proces transformacji ustrojowej.
W dzisiejszych czasach nie tylko dla przedstawiciela zawodów medycznych, oczywiste staje się to, że zdrowie współczesnego człowieka, obok uwarunkowań demograficznych, w dużej mierze zależy od czynników pochodzących z psychospołecznej sfery życia.
Czynniki społeczne warunkujące stan zdrowia jednostki:
1. Płeć;
2. Wiek;
3. Stan cywilny;
4. Wykształcenie, pozycja zawodowa, dochód;
5. Warunki zamieszkania.
Płeć
Zróżnicowanie stanu zdrowia według płci wyznaczają następujące kryteria:
Zmiany (choroby) charakterystyczne dla każdej płci;
Zmiany (choroby) częściej występujące wśród jednej płci;
Zmiany (choroby) o gorszych rokowaniach w odniesieniu do każdej płci;
Zmiany (choroby) o różnych czynnikach ryzyka w zależności od jednej płci;
Zmiany (choroby) pociągające za sobą różne metody postępowania (w zależności od płci)
Czynnikiem, który powoduje zróżnicowanie zdrowia w społeczeństwie, niewątpliwie jest płeć. Kobiety przeciętnie żyją dłużej, mężczyźni zaś, w porównaniu z kobietami, umierają w młodszych grupach wiekowych. W 1996 roku w Polsce przeciętna długość życia kobiet wyniosła 77 lat, a mężczyzn 68 lat. W wieku 75 lat i więcej, mężczyzn jest dwukrotnie mniej niż kobiet. Poza tym kobiety w porównaniu z mężczyznami częściej chorują, a co za tym idzie częściej korzystają z usług medycznych.
Płeć, a główne przyczyny zgonów:
choroby nowotworowe - częstsza umieralność mężczyzn, ale jednocześnie znacznie częstsze wśród kobiet leczenie szpitalne z powodu tego typu chorób;
choroby układu krążenia - brak znaczących różnic w zachorowalności, ale różne narażenie na tzw. Społeczne czynniki ryzyka chorób układu krążenia: częstsze spożywanie alkoholu i większa aktywność fizyczna u mężczyzn, wśród kobiet częściej występuje nadwaga i niedowaga;
urazy i zatrucia - trzykrotnie częstsze występowanie zgonów wśród mężczyzn, w tym również większa liczba samobójstw.
Mężczyźni częściej chorują na choroby weneryczne i gruźlicę, a także psychozy i zaburzenia osobowości. Wśród kobiet natomiast częstsze jest występowanie chorób reumatycznych, nerwic, psychopatii i depresji. Stwierdzono, że samopoczucie kobiet ulega poprawie wraz ze wzrostem wykształcenia, gdy u mężczyzn pogarsza się wraz z postępującym wiekiem.
Wiek
Wydłuża się czas trwania życia ludzkiego, starzeje się także populacja seniorów, co dziesiąta osoba w wieku 60 lat przeżywa 20 kolejnych. Wraz z wiekiem pogorszeniu ulega ocena samopoczucia psychicznego, zwiększa się także stopień narażenia na różne choroby, a choroby ludzi w wieku podeszłym mają częściej charakter przewlekły, co prowadzi do długotrwałego ograniczenia sprawności i powoduje wzrost zależności od innych i zmianę jakości życia.
Zróżnicowanie wiekowe oznacza również różne narażenie na czynniki chorobotwórcze i specyficzne dla każdej kategorii wiekowej problemy zdrowotne:
Wczesne niemowlęctwo (do 1. roku życia) - wpływ na rozwój biologiczny dziecka ma pozycja społeczno-ekonomiczna, warunki higieniczne i styl życia rodziców;
Dzieciństwo (wiek 1-1Dzieciństwo (wiek 1-14 lat): wpływ sposobu odżywiania, warunków mieszkaniowych, wychowania itd. Na rozwój biologiczny i psychiczny dziecka;
Młodość (okres 15-24 lat): występują problemy z macierzyństwem, wypadki drogowe, samobójstwa, uzależnienia i narażenie na choroby przekazywane drogą płciową, stres związany z podejmowaniem pierwszej pracy. Czynniki te mogą wywołać szereg zaburzeń psychospołecznych i psychosomatycznych;
Dojrzałość (lata 25-64): wypadki drogowe, wypadki w pracy, choroby umysłowe, nowotwory itd.;
Wiek starszy (powyżej 65 lat): występują choroby układu krążenia, układu nerwowego, choroby reumatyczne, niepełnosprawność.
Stan cywilny
Wiele obserwacji i badań wskazuje na szczególnie pozytywną rolę, jaką dla jakości życia w podeszłym wieku odgrywa pozostawanie w związku małżeńskim. Stanowi małżeńskiemu i posiadaniu rodziny przypisuje się również ochronne oddziaływanie, związane z obniżaniem przedwczesnego zgonu. Ryzyko to jest niższe u osób pozostających w związkach małżeńskich i wyże u osób samotnych. Ochronne znaczenie pozostawania w rodzinie tłumaczy się przede wszystkim pozytywnymi efektami działania wsparcia społecznego, jakiego dostarcza partner życiowy i rodzina z racji pełnionych przez nią funkcji.
Wykształcenie, pozycja zawodowa, dochód
Liczne badania dowodzą, że:
Im wyższa pozycja społeczno-ekonomiczna, tym niższa umieralność;
Umieralność niemowląt w sposób szczególny związana jest z wykształceniem matki;
Ludzie z wyższym wykształceniem częściej wykonują badania profilaktyczne i mają wyższe wymagania wobec służby zdrowia;
U bezrobotnych stwierdzono podwyższony wskaźnik umieralności o 20-30%;
Nierówności zdrowia pomiędzy wschodnią, a zachodnią częścią Europy;
Rosnące wskaźniki samobójstw wiązane są także z bezrobociem;
Wzrost zadowolenia ze swojego życia, sprzyja częstszemu uznawaniu się za osobę zdrową i lepszemu samopoczuciu;
Osoby młode z wyższym wykształceniem, zdają się traktować własną kondycję jako swoisty kapitał, zaś wydatki na zdrowie jako dobrą inwestycję;
Pozycja społeczna człowieka wpływa na stan zdrowia, tzw. Hipoteza przyczynowości;
Stan zdrowia określa szansę mobilności społecznej - osiąganie wyższej pozycji społecznej i wyższego dochodu, tzw. hipoteza selekcji.
Warunki zamieszkania
Relacja pomiędzy warunkami zamieszkania, a stanem zdrowia odnosi się według koncepcji socjologicznych do środowiska społecznego tworzącego grupę sąsiedzką, a w wieku osób mieszkających wspólnie lub w najbliższym otoczeniu, lokalizacji miejsca zamieszkania, tak pod względem warunków, jak i stopnia bezpieczeństwa, gwarancji wypoczynku i rekreacji. Warunki zamieszkania związane z hałasem, przestrzenią życiową , wyposażeniem mieszkań, zanieczyszczeniami atmosferycznymi, temperaturą panującą w mieszkaniach, zawilgoceniem lub zagrzybieniem mieszkań są przyczyną wielu chorób i wskazywane są jako predykatory stanu zdrowia zarówno fizycznego jak i psychicznego. Na złe warunki mieszkaniowe jako źródło chorób zwracano uwagę od dawna. Liczne badania potwierdziły negatywny wpływ nadmiernego zagęszczenia mieszkań na stan zdrowia mieszkańców. Na podstawie szeregu badań udowodniono wpływ złych warunków mieszkaniowych na występowanie takich schorzeń jak: choroby oczu, skóry oraz nerwice i różne zaburzenia psychiczne.
Podkreśla się, że życie w mieście jest pełne konfliktów i frustracji rodzących stres, który może powodować niekorzystne konsekwencje zdrowotne.
BIBLIOGRAFIA:
Taranowicz I., Majchrowska A., 2000, Elementy socjologii dla pielęgniarek, Lublin.
Tobiasz-Adamczyk B., Wybrane elementy socjologii zdrowia i choroby, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Ostrowska A., 1999, Styl życia, a zdrowie, Warszawa