Stanowiska filozoficzne:
Idealizm
Realizm
Ad.1. Idealizm
Nie traktują otaczającej rzeczywistości materialnej lub to co jest (byt). Twierdzą, że jedynym bytem prawdziwym jest byt nadprzyrodzony. Jeżeli dopuszczają byt materii to podporządkowują go bytowi idealnemu (duchowemu)
idealizm obiektywny
idealizm subiektywny
Ad.a
Cała tzw. rzeczywistość, wszystko co nas otacza zawsze jest genetycznie i funkcjonalnie uzależnione od bytu nadprzyrodzonego. Byt obiektywny to nadprzyrodzony, idealny, irracjonalny, Bóg lub Absolut. Myśli i mądrość są pierwotne w stosunku do wszelakiego bytu.
Ojcem tego idealizmu obiektywnego był Platon IV w. p.n.e
Ad.b.
Idealizm subiektywny = epistemologiczny immanentny
Idealizm subiektywny rozpadł się na 2 rozłamy (Idealizm epistemologiczny immanentny oraz idealizm epistemologiczny transcendentalny), twierdząc, że rzeczywistość dostępna ludziom zależy od treści poznawczych podmiotu poznającego człowieka. Świat realny nie istnieje poza świadomością podmiotu poznającego. Rzeczy istnieją tylko o tyle, o ile są postrzegane.
Idealizm epistemologiczny immanentny - podmiot poznający nie może poznać przedmiotów, które nie są jego własnymi przeżyciami; (stanowisko Berkeleya).
Idealizm epistemologiczny transcendentalny - podmiot poznający nie może poznać przedmiotów, które nie są jego konstruktami; (stanowisko Kanta).
Świat jest czymś więcej niż zespoleniem treści, jest konstrukcją podmiotu poznającego. Rzeczywistość jest zdeterminowana przez wrodzone zdolności poznawcze człowieka. Nie ma rzeczywistości poza naszymi zmysłami. Człowiek jest twórcą takiej rzeczywistości, jaka dana mu jest w doświadczeniu.
Ojcem idealizmu subiektywnego był w XVIII w. Berkeley
Ad.2 Realizm
Otaczający świat istnieje i nie jest tylko odbiciem naszych wrażeń. Z analizy jednak wynika, iż istnieje pewien czynnik nie materialny - duchowy, jest nim myśl ludzka. Jednak podporządkowuje się go światu materialnemu.
Ojcem realizmu był Arystoteles
Skrajny realizm to materializm, który twierdzi, że nic nie istnieje poza materią. A dalej idąc w tym kierunku powstał marksizm, który znalazł argument na to, że myśl jest materią, a mianowicie mówi, że myśl jest wydzieliną mózgu, tak jak nerki wydzielają mocz, a woreczek żółciowy żółć - jest to pogląd materializmu wulgarnego. W połowie XIX w. późniejsi marksiści głoszą, że myśl jest sposobem istnienia mózgu, tak samo jak sposobem istnienia nóg jest chodzenie.
Antropologie filozoficzne
Powstały w starożytnej Grecji
Etymologicznie wywodzi się od „Atropos” - człowiek i „lopos” - nauka. Jest to filozofia człowieka.
W V/ IV w. p.n.e. w Atenach - Sofiści. Ich słynnym przedstawicielem był Protagoras - „Człowiek jest miarą wszechrzeczy”
Relatywizm (prawda jest zależna od punktu widzenia, każdy widzi wszystko inaczej, więc każdy będzie postrzegał inną prawdę)
Konwencjonalizm (nie ma prawd powszechnych, są tylko umowy, że jakaś prawda jest powszechna)
Dzisiaj termin „sofista” ma znaczenie pejoratywne, a parafrazując słowa - „nauczyciel bardziej wiedzę krzywi niż krzewi”. Sofiści byli 1-szymi płatnymi nauczycielami i uczyli wszystkiego czego od nich wymagali uczniowie. Uczyli więc retoryki oraz jak stworzyć wizerunek, który nie ma nic wspólnego z prawdziwymi przesłankami człowieka tzw. dzisiejsze PR (public relations).
Sofiści nie znaleźli uznania u Sokratesa, który za swoje nauki nie pobierał pieniędzy i nigdy nie podejmował się nauki uczniów w celach podejrzanych. Nie był relatywistą, głosił wartości bezwzględne, etyczne. Dobro, sprawiedliwość, piękno to wartości absolutne, a nie uznaniowe. Jego słowa to „wiem, że nic nie wiem”. Dzięki takiej postawie rozwijamy się w odróżnieniu od postawy dogmatycznej „wiem najlepiej”.
Inne hasło promowane to „poznaj samego siebie”. Sokrates przedstawił metodę dzięki której można zweryfikować swoją wiedzę i otworzyć „drzwi” do nowej wiedzy. Nazwał tą metodę położniczą - tak jak wydobywa się dziecko. Dzisiaj nazywamy ta metodę sokratejską. Składa się z 2 części:
Metoda destruktywna - elenktyczna
Metoda pozytywna, konstruktywna - majeutyczna
Zaczynając od metody 1 oczyszczał umysł z iluzji pewności. Sokrates zadawał pytania i prosił o odpowiedzi, ale zadawał te pytania w taki sposób, żeby interlokutor odpowiadając zaprzeczał sam sobie - była to tzw. ironia sokratejska. Tym sposobem pozbawiał dyskutanta wrażenia, że wszystko wie. Teza „wiem, że nic nie wiem” była zakończeniem tej pierwszej metody i momentem kiedy zaczynał się etap 2 - czyli zdobywanie wiedzy. Prowadził dyskusję, której celem było uświadomienie sobie posiadanej wiedzy prawdziwej. Sam Sokrates mówił o sobie, że zatrzymał się na etapie „wiem, że nic nie wiem” i ciągle poszukuje wiedzy. Sokrates pomagał wyciągnąć prawdziwą wiedzę z człowieka. Jego zdaniem dobro i zło to wiedza bezwzględna, należy wejrzeć w samego siebie i poszukać tam wiedzy, która jest w nas samych. Stanowisko Sokratesa to tzw. intelektualizm sokratejski. Dyskutował o tym czym jest sprawiedliwość, ale sam twierdził, że nie jest w stanie do tej wiedzy dojść. Pytia uznała Sokratesa jako najmądrzejszego z ludu. Dzięki Sokratesowi zmienił się przedmiot zainteresowania filozofii. Od jego czasów zaczęto interesować się człowiekiem i bytem ludzkim. Filozofia powinna wyjaśniać refleksje nad samym człowiekiem, a nie nad światem o którym nic nie wiemy. Zacznijmy od tego co jest nam najbliższe - od człowieka. Kim jest człowiek? Kim ja jestem? Czym jest życie? Chcę poznać jak ja żyje i czy moje życie ma sens? Ograniczył filozofię do antropologii filozoficznej.
Zorientowana antropologia jest fenomenologią.
Egzystencjalizm i personalizm chrześcijański realizują dawne zamierzenia Sokratesa.
Sokrates został skazany na karę śmierci za „psucie młodzieży i czczenie 1 Boga” czyli Daimoniona pod którą to nazwą określał sumienie człowieka.
Teoria poznania: gnoseologia i epistemologia
Powstały w starożytnej Grecji.
Etymologicznie znaczą:
a. Gnoseologia - nauka o poznaniu
b. Epistemologia - wiedza o poznaniu naukowym
ad. b
ograniczenie do poznania naukowego, czyli takiego, które dzieje się przy pomocy naukowych narzędzi (np. gotująca się woda - możemy przeprowadzać wiele prób i otrzymamy takie same wyniki)
ad. a
uzyskujemy wiedzę przy pomocy różnych metod:
- naukowych
- innych jak np. karty czy sny (doświadczenia mistyczne)
Teoria poznania wyróżniona została przez Arystotelesa, chociaż istniała już wcześniej.
Arystoteles postanowił podzielić wiedzę na:
1. teoretyczną
2. praktyczną
Do teoretycznej zaliczył: filozofię, matematykę, czyste przyrodoznawstwo (zmatematyzowane)
Do praktycznej zaliczył: retorykę, etykę, ekonomikę
Po uporządkowaniu teoretycznych i praktycznych nauk pozostały mu metody i twierdzenia, których nie umiał zaliczyć do żadnych z tych dwóch grup, a ponieważ były to środki poznawcze to uznał, że istnieje taka dziedzina jak „organon” i że do niej należą te narzędzia, stanowiące oparcie dla umysłu w jego badaniach. Dzisiaj jest to „logika”- czyli nauka o poznaniu.
Rozwój refleksji prowadzący do rozwoju gnoseologii i epistemologii nastąpił na przełomie XVI i XVII w. - był to okres 1-szej ewolucji naukowej, po wielkich odkryciach geograficznych - okres odrodzenia. Znikł dotychczasowy sposób myślenia o świecie.
Np. Galileusz - rewolucja w dziedzinie fizyki. Pojawiły się nowe pytania i okazało się, że dotychczasowe środki poznawcze (organom) nie są wystarczające do rozwiązania tych problemów.
Filozofia scholastyczna = tezy teologiczne + filozofia (oparta na teoriach Arystotelesa) czyli tezy naukowe z dominacją teologicznych. Przy pomocy środków metody scholastycznej nie można było odpowiedzieć na wszystkie pytania, dlatego odwołano się do organonu i zaczęto tworzyć nowe narzędzia, nowe kategorie, pojęcia aby móc opisać rzeczywistość. Jest to czas w którym z filozofii zaczyna się wyłaniać nowa, autonomiczna nauka, chociaż do końca tego procesu trzeba było jeszcze wielu lat.
„Rozprawa o metodzie Kartezjusza” - poszukiwanie metod
„Badanie umysłu ludzkiego” poszukiwanie owych metod poznania umysłu
Znaleziono zagadnienia, które były ze sobą powiązane i stworzono 3 zagadnienia:
Zagadnienia dotyczące źródeł poznania - genezy wiedzy
Możliwości i granice poznania
Wartość wiedzy - koncepcje prawdy
Ad. 1
Skąd wiedza pochodzi?
Jest pochodzenia:
- racjonalnego czyli pochodzi od człowieka
- irracjonalnego czyli nie pochodzi od człowieka, ale ze źródeł nadprzyrodzonych, czyli jakiegoś absolutu lub boga
Stanowisko epistemologiczne (nie uogólniamy tylko do samego człowieka, jak uzyskiwać wiedzę przy pomocy własnych narzędzi) - skąd pochodzi poznanie?
Możliwe są 2 odpowiedzi:
racjonalizm (epistemologiczny racjonalizm)
empiryzm
Ad. 1
Skąd wiedza pochodzi?
Z „racjo” - rozumu ludzkiego, ale ujętego epistemologicznie. Jest to możliwość dotarcia do wiedzy z użyciem samego rozumu z pominięciem doświadczenia.
Jak?
Wrodzona - Platon + natywiści - stanowisko, że wiedza jest człowiekowi wrodzona, trzeba tylko uruchomić umysł i go używać
Stanowisko aprioryzmu - Kant - umiarkowaną wiedzę uzyskujemy na drodze rozumowania, ale uzyskana wiedza jakkolwiek nie uzasadniona doświadczeniem, znajduje w doświadczeniu zastosowanie.
Intuicjonizm. Jako źródło poznania uznaje się intuicję. Może być: racjonalny i irracjonalny. Generalnie głosi, iż następuje nagłe bezpośrednie dotarcie do wiedzy czyli tzw. olśnienie lub w filozofii i nauce - błysk świadomości - Henryk Bergson
Wykład 2 Filozofia 22.03.2009
4/4