Kultura bytu

Obejmuje tę sferę ludzkich działań, które zwrócone są ku sferze przedmiotów materialnych, naturalnych lub wytworzonych przez człowieka. To szeroko rozumiana sfera konsumpcji i produkcji, które chociaż kierowane są wzorami kultury, nie mogą rozwijać się wbrew podstawowym koniecznością natury.

Kultura socjetalna

Obejmuje pewien porządek stosunków pomiędzy ludźmi, partnerami interakcji. Poprzez ten porządek dokonuje się transmisja wzorów zachowań. Ogromna część interakcji polega na komunikowaniu się za pomocą symboli z innymi ludźmi. Bez posługiwania się znakami większa liczba ludzi nie mogłaby współdziałać, nie mogłaby istnieć żadna złożona forma organizacji społecznej. Nowoczesne społeczeństwa wymagają komunikowania się swych członków w dziedzinie administracji, prawa, polityki, ideologii i edukacji oraz gospodarki. Bez posługiwania się znakami i symbolami taka komunikacja nie byłaby możliwa. W skład tej kultury wchodzą również takie elementy porządku społecznego, jak podział własności, władzy, zróżnicowany dostęp do powszechnie pożądanych dóbr, funkcji, pozycji społecznych.

Kultura symboliczna

Obejmuje znaki i symbole. Ani oznaki ani sygnały nie są do niej zaliczane. Obejmuje religię, wiedzę, naukę i zabawę. Jej kryterium stanowi jej autoteliczny charakter, nie dający się przełożyć na żadne kategorie użytkowe. W żadnym złożonym społeczeństwie nie wystepuje jednolita.

Kultura ludowa

Przekazywana jest poprzez interakcje i nieformalne kontakty codzienne. Charakteryzuje ją niezawodowy charakter twórczości, która przekazywana jest bezpośrednio od twórcy do odbiorcy w drodze tradycji ustnej. Jest to kultura przekazywana w społecznościach lokalnych. Treści jej są względnie proste, zrozumiałe dla odbiorcy o ile on żyje w tej społeczności. Tylko wówczas odbiorca może odczytać jej symboliczne treści. Kultura ta wyraża znane, powszechnie akceptowane przez daną społeczność lokalną wartości zbiorowe.

Kultura popularna (masowa)

Ma szeroki zasięg. Jej odbiorcami są liczne kategorie osób z różnych klas społecznych. Dzięki zastosowaniu technicznych środków przekazu możliwe jest powielanie dowolnej liczby kopii przekazu oraz standaryzacja przekazów. Kultura ta wiąże się z tak zwanym trzecim układem kultury - dociera dziś nawet do odległych obszarów i umożliwia przełamanie izolacji społeczności lokalnych. Jej treści muszą być dostępne dla szerokich kręgów odbiorców, stąd konieczność ich uproszczenia, sprowadzenia do prostych schematów.

Kultura elitarna

Jej twórcami są oryginalni profesjonalni autorzy, których dzieła uznane zostały przez zawodowych krytyków artystycznych i środowisko samych twórców. Jej odbiór wymaga specjalnego przygotowania, często wiąże się z ogromnymi kosztami, bowiem dzieła te są tylko pojedynczymi egzemplarzami. Jej treści zyskują trwałą wartość. Jej uczestnicy stanowią wyselekcjonowany krąg odbiorców. Jej istotną funkcją społeczną jest tworzenie nowych wartości oraz określania kierunków rozwoju sztuki.

Kontrkultura

Zjawisko charakterystyczne dla czasów współczesnych. Nazwa obejmuje zarówno ruch wyrażający się w sprzeciwie, w odrzuceniu podstawowych idei i wzorów, jak i próby tworzenia nowej kultury. Odrzuca dominację techniki, ideologii technokratów, podporządkowanie człowieka i przyrody zasadom działania wielkiej maszyny. Jej wartości znalazły swoje odbicie w sztuce, stając się inspiracją dla nowych form twórczości artystycznej i muzyki rockowej.

Kultura alternatywna

Kładzie nacisk na zachowanie spontanicznych cech wszelkich działań. Stanowi próbę przezwyciężenia zagrożeń, jakie rodzi cywilizacja zachodnia. Obejmuje głównie młodzież, wnosi wiele inspirujących idei i umożliwia tej młodzieży poszukiwanie własnej tożsamości poza tradycyjnymi podziałami narodowymi, politycznymi światopoglądowymi.

Kultura polityczna

Całokształt indywidualnych postaw politycznych członków danego społeczeństwa. Postawy te są wyrazem uznawanych wartości, odnoszących się przede wszystkim do systemu władzy państwowej. Od kultury tej danego społeczeństwa zależy stopień i charakter jego zaangażowania w politykę, gdyż to właśnie ta kultura reguluje stosunki między rządzącymi a rządzonymi.

Kultura pisana

Kultura wyższych form rozwojowych cywilizacji ludzkiej, dla których zaistnienia niezbędnym warunkiem była możliwość jednoznacznego utrwalania myśli ludzkiej, oraz przekazywania jej na odległość. Warunek ten w stopniu wystarczającym spełnić mógł dopiero wynalazek pisma. Przykładem tej kultury może być średniowieczna Europa.

Kultura języka

To troska o język ojczysty, duma z jego wielowiekowych tradycji oraz działalność mówiącego nim społeczeństwa, zmierzająca do jak najlepszego opanowania, bogacenia i doskonalenia środków językowych. Wieloznaczny termin, wyraźnie związany z wartościującym rozumieniem kultury. Oznacza on umiejętności poprawnego (czyli zgodnego z normą językowa) posługiwania się językiem, zarówno w mowie, jak i w piśmie. Wszelkie odstępstwa od normy traktowane są jako błędy językowe bądź jako innowacje językowe. Przez ten termin rozumie się zwykle stopień znajomości środków językowych i sprawności operowania nimi przez ludzi posługujących się danym językiem.

Kultura materialna

termin określający wszelkie fizycznie istniejące rzeczowe wytwory pochodzące z przejawów działalności człowieka - zarówno przedmioty sztuki jak i przedmioty użytkowe. Do kultury materialnej zalicza się również sposoby wytwarzania przedmiotów np. technologia produkcji stali, sposoby uprawy roślin i hodowli zwierząt itp.

Kultura duchowa

Termin określający ogół osiągnięć ludzi w dziedzinie nauki, sztuki, religii, moralności, obyczajów i tradycji. Kultura ta to także dzieła sztuki, a także przechowywanie wiedzy o przeszłości.

Kultura narodowa

Określa całość społecznego dorobku, stanowiącego jeden z elementów świadomości narodowej. Kultura ta dysponuje zespołem dzieł artystycznych, wiedzy, norm i zasad, których znajomość uważa się za obowiązującą członków danej zbiorowości. Całość tego kanonu wpajana jest najmłodszym członkom społeczności w procesie akulturacji przez rodzinę, znaczących innych i instytucje oświatowe.

Kultura darów

Termin antropologiczny oznaczający społeczność, w której status społeczny i relacje zależności między partycypującymi tworzone są w oparciu o bezinteresowną wymianę dóbr. Dobra zwykło się traktować jako formę wymiany charakterystyczną dla prymitywnych społeczeństw. Problematyką tą zajmowali się więc przede wszystkim antropologowie. W ostatnich dziesięcioleciach dar i wspólnoty darów stały się także przedmiotem zainteresowania ekonomii.

KULTURA od łac. cultura - uprawa roli

Wszystko co nie wyrasta samoistnie z przyrody, lecz powstaje dzięki pracy człowieka - wytwór celowej refleksji i działalności człowieka (opozycja: kultura - przyroda. Heinrich Rickert).

Wyższe wytwory działalności ludzkiej, wytwory ducha (opozycja: kultura duchowa - kultura materialna, czyli cywilizacja).

Kultura to ogół materialnych i niematerialnych wytworów działalności ludzkiej, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, przekazywanych innym zbiorowościom oraz następnym pokoleniom (Stefan Czarnowski).

Kultura to wszystko, co ludzie czynią, myślą i posiadają jako członkowie społeczności (Robert Bierstedt)

Presje krzyżujące się - równoczesny nacisk rozmaitych, nakładających się na siebie i niezgodnych ze sobą treści kulturowych właściwych dla kultur, w obrębie których żyje jednostka.

Tożsamość kulturowa - unikalny dla każdej jednostki, czerpany z różnych źródeł zespół treści kulturowych, z którymi ta jednostka się identyfikuje.

Dysonans kulturowy - sprzeczność treści kulturowych, oczekiwań normatywnych, sposobów myślenia narzuconych jednostce przez różne kultury.

Teoria kultury i polityka kulturalna III RP

POLITYKA

Orientacja formalno-prawna - działalność instytucji państwowych, aparatu państwa

Orientacja funkcjonalna - polityka jako funkcja systemu społecznego zapewniająca jego rozwój poprzez rozwiązywanie konfliktów, wytwarzanie decyzji, artykulację interesów, socjalizację polityczną i komunikację polityczną.

Orientacja behawioralna - polityka definiowana w kategoriach władzy, wpływu i konfliktu społecznego (np. definicja systemu politycznego Roberta Dahla: dowolny układ stosunków społecznych, w którym występuje wyraźna obecność kontroli, wpływu, władzy lub autorytetu.)

Orientacja racjonalna - podejmowanie decyzji w ramach procesu sprawowania władzy i gry o władzę.

Orientacja postbehawioralna - rozwiązywanie konfliktów społecznych, służba społeczna służąca zaspokajaniu potrzeb obywateli.

Orientacja podmiotowa - koncentruje się na podmiotach polityki.

Orientacja przedmiotowa - podstawowym przedmiotem polityki jest władza. (F.Ryszka)

Polityka kulturalna

Zarządzanie instytucjami kultury - sfera działalności władzy politycznej;

>Proces kształtowania kultury jednostek, wprowadzania do kultury;

>Część składowa polityki społecznej - działalność zmierzająca do zaspokojenia potrzeb kulturowych;

POLITYKA KULTURALNA

Zespół założeń dotyczących kultury oraz działań władzy i innych podmiotów polityki kulturalnej zmierzających do ich realizacji;

Ogół zasad i reguł, którym podporządkowana jest działalność instytucji publicznych i prywatnych wpływających na zinstytucjonalizowane formy twórczości oraz rozpowszechnianie treści oświatowych, artystycznych, literackich i rozrywkowych;

POLITYKA KULTURALNA

Suma świadomych i ukierunkowanych przedsięwzięć i działań (jak i brak odpowiedniego działania) mających na celu zaspokojenie potrzeb kulturalnych społeczeństwa poprzez maksymalne wykorzystanie środków i dóbr, którymi społeczeństwo dysponuje w danym okresie (definicja UNESCO).

Celowa, systematyczna ingerencja w sferę kultury prowadzona dla osiągnięcia 4 zasadniczych celów:

• Zachowania tożsamości kulturowej narodu;

• Zapewnienia równego dostępu do kultury;

• Promocji twórczości i wysokiej jakości dóbr i usług kulturalnych;

• Zróżnicowania oferty kulturalnej w taki sposób, aby każda grupa społeczna mogła w niej znaleźć coś dla siebie.

ZASADY POLITYKI KULTURALNEJ

>Decentralizacja procesów decyzyjnych w dziedzinie kultury;

>Uspołecznienie procesów decyzyjnych;

>Jawność procesów decyzyjnych;

>Subsydiarność;

>Odejście od peryferyjnego usytuowania kultury w administracji publicznej;

Podmiot polityki kulturalnej:

Zbiorowy lub indywidualny uczestnik życia politycznego, podejmujący w sposób względnie trwały świadome, suwerenne i zaplanowane działania w sferze kultury.

Podmioty te zmierzają do realizacji określonych potrzeb, wartości i interesów o charakterze kulturowym poprzez bezpośrednie sprawowanie władzy, wpływ na władzę lub uczestnictwo w procesie kulturowym.

INSTRUMENTY POLITYKI KULTURA.

Ogół środków i sposobów działania zmierzających do osiągnięcia celów o charakterze kulturowym (E. Wnuk-Lipiński)

Instrumenty prawne ,ekonomiczne, kadrowe

perswazyjne

Modele polityki kulturalnej:

1. Zakres, stopień ingerencji państwa w sferę kultury:

Model maksymalistyczny;

Model minimalistyczny;

Model mieszany.

2. Stopień centralizacji:

>Model scentralizowany (Francja, Grecja, Portugalia);

>Model „pośredni” (Włochy, Hiszpania)

>Model zdecentralizowany (Wielka Brytania, Niemcy)

3. Stosowane formy interwencji państwa w sferę kultury:

Reglamentacyjny; Woluntarystyczny;

Perswazyjny; Dotujący; Stymulujący.

WSPÓLCZESNE TEORIE KULTURY

Polityka kulturalna w nowej sytuacji historycznej

Transformacja systemowa

Radykalna zmiana społeczna i polityczna, która nastąpiła w krajach Europy Środkowo-Wschodniej po 1989 roku - zmiana ustroju politycznego, zmiana świadomości społecznej i politycznej, przyjęcie odmiennego systemu wartości, nabycie cech innej kultury politycznej i prawnej.

Transformacja ustrojowa - pojęcie węższe, prawno-organizacyjne, obejmującą tylko jeden wymiar (poziom) procesu.

Tranzycja - okres przejściowy, który dzieli dwa momenty: początek rozmontowywania określonego reżimu politycznego oraz osiągnięcie stanu konsolidacji nowego reżimu. Jego treścią jest intensywna zmiana polityczna.

Huntington - jedna z faz transformacji systemowej:

• Rozpad rządów autorytarnych

• Tranzycja

• Konsolidacja

• Dojrzewanie demokracji

Początek tranzycji: deklaracja przeprowadzenia rywalizacyjnych wyborów (J. Linz)

Przyczyny transformacji systemowej:

Ekonomiczne - nieefektywność gospodarki centralnie planowanej, trwała nadwyżka popytu nad podażą, regulowane ceny, ukryta inflacja - brak zdolności gospodarki do zaspokojenia aspiracji konsumenckich społeczeństwa (gospodarka niedoborów).

Polityczne - system o cechach autorytarnych, brak swobód politycznych, odrzucenie takich wartości jak wolność i pluralizm, łamanie praw człowieka, brak reform. Prawomocność władzy wynika z samego faktu jej posiadania i zdolności wymuszania posłuchu. Zawężenie możliwości partycypacji politycznej. Zaprzeczenie liberalnej demokracji - odrzucenie jej instytucji i procedur (rywalizacyjne wybory, opozycja, autonomia polityczna)

Zewnętrzne - kryzys wewnętrzny w Związku Radzieckim i próby ratowania komunizmu poprzez jego stopniowe samoograniczanie.

• Marzec 1985 - Gorbaczow zostaje sekretarzem generalnym Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego - POKOJOWE WSPÓŁISTNIENIE, PIERESTROJKA, GŁASNOSTI.

• Lipiec 1988 - konferencja KPZR - postulat wprowadzenia systemu prezydenckiego i włączenia społeczeństwa w system sprawowania władzy.

• Kwiecień 1989 - pierwsze wybory do Zgromadzenia Deputowanych Ludowych.

Transformacja systemowa w Polsce:

6 II - 5 IV - obrady Okrągłego Stołu:

• Legalizacja Solidarności

• Wolne wybory do Senatu

• Przywrócenie urzędu prezydenta

• 35% posłów wybieranych w wolnych wyborach

• Wprowadzenie samorządu

Tranzycja poprzez transakcję (D. Share), Poddanie władzy (P.Schmitter), Przemieszczenie władzy (S. Huntigton), Wynegocjowana reforma (J. Linz).

Demokratyzacja kultury - wymiar medialny:

Diagnoza - system komunikacji społecznej jest przestarzały, zmonopolizowany i nieodpowiedni wobec przemian; rozpaczliwy stan bazy materialnej.

Postulaty:

- Konieczność budowy nowego ładu informacyjnego;

- Media mają spełniać nowe funkcje;

- Wydawanie prasy niezależnej;

- Nowelizacja prawa prasowego;

- Rozszerzenie zakresu swobody wypowiedzi, likwidacja drugiego obiegu.

-Reaktywowanie Związku Polskich Artystów Plastyków i Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Niezależne Forum Kultury
(1 kwietnia 1989)

• Podkreśla zasługi twórców drugiego obiegu;

• Diagnozuje stan kultury polskiej;

• Omawia zagrożenia wynikające z pluralizacji kultury.

• Przyjmuje KARTĘ KULTURY POLSKIEJ.

Karta Kultury Polskiej

Kultura jest jedna,

Konieczność stworzenia nowych struktur organizacyjnych w dziedzinie kultury,

Zmiana modelu PK;

Wolność egzystencji wszystkiego, co służy tworzeniu i rozpowszechnianiu kultury;

Przywrócenie pamięci zbiorowej postaci i wydarzeń zapominanych lub wykreślonych z historii;

Przemiana systemu oświaty i wychowania.

Kultura
w nowej sytuacji historycznej:

Zmniejszenie się sektora publicznego w kulturze - ekonomizacja kultury;

Zmniejszenie znaczenia mediów publicznych w zakresie ochrony i rozwoju kultury;

Zmiana modelu uczestnictwa w kulturze - cud audiowizualny;

Rozwój ilościowy podmiotów PK;

Wymiana międzynarodowa dóbr kultury.

Zniesienie cenzury

Cenzura - kontrola wypowiedzi (także artystycznych) pod kątem ich zgodności z polityką władz i promowanych przez nie wartości.

Styczeń 1945 - rozkaz o utworzeniu przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego Centralnego Biura Kontroli Prasy.

1946 - dekret o utworzeniu Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk.

1981 - ustawa o kontroli prasy, publikacji i widowisk.

11 kwietnia 1990 - ustawa o zniesieniu cenzury.

Demonopolizacja mediów (prasa):

1973 - powstaje koncern RSW „Prasa - Książka - Ruch”.

22 marca 1990 - likwidacja RSW, powołanie Komisji Likwidacyjnej (6 kwietnia), opublikowanie Planu Zagospodarowania Majątku RSW (22 października).

Prywatyzacja dwukierunkowa

Konsekwencje:

- powstanie rynku prasy,

- zmiana oferty,

- rewolucja techniczna,

- obcy kapitał.

Demonopolizacja mediów (radio i TV)

Radiokomitet - instytucja zajmująca się kontrolą i organizacją pracy państwowych stacji radiowych i telewizyjnych. Pod jego kontrolą były wszystkie ogólnopolskie i lokalne stacje Polskiego Radia i Telewizji Polskiej.

2 sierpnia 1951 - powstaje Komitet do Spraw Radiofonii "Polskie Radio" jako organ rządu w zakresie tworzenia i przekazywania programów radiofonicznych i telewizyjnych. Do jego zakresu działania należało m.in. ustalenie wytycznych rozwoju radiofonii i telewizji, tworzenie programów budowa i eksploatacja rozgłośni radiofonicznych i telewizyjnych oraz popieranie twórczości artystycznej, literackiej i naukowej w dziedzinie radiofonii i telewizji. Przewodniczący Komitetu był mianowany i odwoływany przez Prezydenta RP na wniosek premiera.

8 grudnia 1960 - Komitet do Spraw Radiofonii przekształcono w Komitet do Spraw Radia i Telewizji "Polskie Radio i Telewizja" (ustawa z 2 grudnia 1970). Przewodniczący Komitetu powoływany był przez Prezesa Rady Ministrów. Przy Komitecie działały: Rada Programowa i Rada Naukowo-Techniczna, jako organy doradcze i opiniodawcze.

wrzesień 1989 - na czele radiokomitetu Andrzej Drawicz.

29 grudnia 1992 - ustawa likwidująca radiokomitet. Część jego zadań przeszła na publicznych nadawców radia i telewizji.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji - organ konstytucyjny, który stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji (ustawa z grudnia 1992 roku).

W skład Rady wchodzi (po nowelizacji ustawy z 29 grudnia 2005 roku) 5 członków wybieranych przez:

Sejm - 2 członków,

Senat - 1,

Prezydenta RP - 2.

Postulat trójsektorowego systemu RTV:

• Media publiczne

• Media komercyjne

• Media społeczne

Rozbicie państwowej jednostki organizacyjnej Polskie Radio i Telewizja - powołanie spółki akcyjnej Telewizja Polska, spółki akcyjnej Polskie Radio oraz spółek radiofonii regionalnej.

Rozwój sektora mediów prywatnych

---