Wspólna Polityka Handlowa
Handel zagraniczny oraz wymiana handlowa z krajami trzecimi kształtowana jest w UE w ramach wspólnej polityki handlowej. Jej celem jest oddziaływanie na rozmiary, kierunki oraz strukturę obrotów handlowych z zagranicą. Za datę wprowadzenia wspólnej polityki handlowej przyjmuje się 1 stycznia 1970 r. Regulują ją artykuły 131-134 oraz art. 300 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.
Wspólna polityka handlowa UE działa na dwóch poziomach. Po pierwsze, w obrębie Światowej Organizacji Handlu (WTO) Wspólnota angażuje się w stanowienie zasad wielostronnego systemu handlu światowego. Po drugie, UE negocjuje własne dwustronne umowy handlowe z państwami trzecimi.
Prowadzenie polityki handlowej należy do wyłącznej kompetencji Wspólnoty. Poszczególne państwa członkowskie nie mają autonomii w zakresie zawierania umów handlowych czy zmiany stopnia protekcji rynku krajowego. Kompetencje w tych sprawach są realizowane przez Komisję Europejską, działającą z upoważnienia Rady Unii Europejskiej. Do Komisji należy przygotowywanie propozycji wdrażających wspólną politykę handlową oraz negocjowanie porozumień z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi.
Instrumenty polityki handlowej
W handlu międzynarodowym UE stosuje różnego rodzaju środki handlowe regulujące obrót towarowy pomiędzy krajami członkowskimi a krajami trzecimi. Są to przede wszystkim:
środki taryfowe, do których należy Unijna Taryfa Celna, określająca konwencyjne stawki celne, zawieszenia w całości lub części poboru ceł oraz inne środki taryfowe (kontyngenty taryfowe, plany taryfowe), których istota sprowadza się do możliwości importu po niższych stawkach celnych niż wynikające z unijnej taryfy celnej;
środki pozataryfowe takie jak: nadzór importu lub eksportu, kontyngent ilościowy lub zakaz importu lub eksportu (nie wiążą się one z modyfikacją należności celnych);
środki ochronne, wynikające z przeprowadzonych przez Komisję Europejską postępowań ochronnych, do których zalicza się: środki antydumpingowe, środki antysubsydyjne oraz środki ochronne przed nadmiernym przywozem aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
Europejskie instrumenty ochrony handlu w kontekście zmian w gospodarce światowej, wg Komisji Europejskiej
Instrumenty ochrony handlu stosowane w Europie
Środki antydumpingowe. Są one najczęściej stosowanym w Unii Europejskiej instrumentem
ochrony handlu. Środki antydumpingowe odnoszą się do towarów przywożonych do Unii
Europejskiej po cenach niższych od ich wartości normalnej na rynku krajowym - zazwyczaj z
powodu braku konkurencji i/lub wskutek ingerencji państwa w proces produkcji, dzięki której
eksporter może sztucznie obniżyć koszty wywozu. Dumping jest szkodliwy dla producentów
w UE, ale również w krajach trzecich, które konkurują o dostęp do rynku UE. Typowymi
przykładami zakłóceń prowadzących do dumpingu są: znaczące bariery taryfowe i
pozataryfowe, niewystarczające egzekwowanie reguł konkurencji, ulgi w podatku
eksportowym; sztucznie zaniżane ceny surowców i/lub energii. Jeżeli wyniki dochodzenia
przeprowadzonego przez UE wskazują, że taki przywóz wyrządza szkodę producentom UE,
przepisy antydumpingowe umożliwiają zastosowanie środków zaradczych w celu
naprawienia szkody. Zazwyczaj sprowadza się to do nałożenia cła na przywóz po cenach
dumpingowych
Środki antysubsydyjne. Są one podobne do środków antydumpingowych. Jedyna różnica
polega na tym, że korygują one w szczególności zakłócające handel skutki subsydiów
podlegających sankcjom na mocy porozumienia WTO wobec zagranicznych producentów w
przypadku, gdy można wykazać, że wyrządzają one szkodę producentom UE.
Środki ochronne. Różnią się od pozostałych środków, ponieważ nie koncentrują się na tym,
czy handel jest uczciwy czy nie, ale na zmianach wielkości przywozu następujących tak
szybko i w takiej skali, że nie można oczekiwać, aby producenci UE w rozsądnym czasie
zdołali się dostosować do zmienionych przepływów handlowych. W takiej sytuacji reguły
WTO i przepisy UE pozwalają na krótkoterminowe wprowadzenie ograniczeń w przywozie,
by okresowo pomóc przemysłowi w przystosowaniu się do gwałtownego napływu towarów.
Tej przejściowej możliwości swobodniejszego działania towarzyszy wyraźnie określony
obowiązek przeprowadzenia restrukturyzacji.
W okresie od stycznia 1996 r. do grudnia 2005 r. UE nałożyła ostateczne środki
antydumpingowe w 194 przypadkach. Stwierdzono, że w tym okresie państwami najczęściej
prowadzącymi dumping były Chiny (środki nałożone w 38 przypadkach) i Indie (środki
nałożone w 16 przypadkach). W dniu 31 października 2006 r. liczba obowiązujących,
nałożonych przez UE środków antysubsydyjnych wynosiła dwanaście. UE do tej pory
nałożyła ostateczne środki ochronne zgodne z regułami WTO tylko w ośmiu przypadkach;
tylko w jednym przypadku obowiązują one do dnia dzisiejszego. W UE środki
antydumpingowe i antysubsydyjne przeciwko nieuczciwemu handlowi stanowią mniej niż
0,45 % łącznej wartości przywozu.
Dla porównania, w latach 1996-2005 USA nałożyły takie środki w 201 przypadkach, a Indie
- w 309. W tym samym okresie UE wszczęła 294 dochodzenia, USA - 352, a Indie - 419.
Do zadań Komisji Europejskiej należy prowadzenie dochodzeń antydumpingowych,
antysubsydyjnych i w sprawie środków ochronnych, a także podejmowanie decyzji
dotyczących wszczęcia dochodzenia w odpowiedzi na skargi przemysłu oraz dokonywanie
przeglądów w czasie obowiązywania zastosowanych środków. Może ona również nakładać
środki tymczasowe i w uzasadnionych przypadkach występować do Rady z wnioskiem o
nałożenie środków ostatecznych. Rada nakłada ostateczne środki
antydumpingowe/antysubsydyjne, decydując zwykłą większością głosów, natomiast
zastosowanie środków ochronnych wymaga kwalifikowanej większości głosów państw
członkowskich.
System preferencji celnych w UE
Wspólnota zawiera różnego rodzaju umowy handlowe, będące wynikiem zróżnicowanej polityki handlowej prowadzonej wobec państw trzecich. Umowy te mają charakter niepreferencyjny (regulują handel zgodnie z zasadą Klauzuli Największego Uprzywilejowania) lub preferencyjny. Umowy preferencyjne polegają na określonych ułatwieniach w handlu pomiędzy UE a krajami trzecimi lub są jednostronnie udzielane przez UE drugiej stronie.
Biorąc za podstawę kryterium malejących preferencji handlowych można wyróżnić następujące porozumienia pomiędzy Wspólnotą Europejską a krajami trzecimi:
unia celna między Wspólnotą Europejską a jej partnerami (np. Turcją), polegająca na zniesieniu barier w handlu i utworzeniu wspólnej zewnętrznej taryfy celnej;
strefa wolnego handlu obejmująca UE i EFTA (Islandia, Liechtenstein, Norwegia), tworzące Europejski Obszar Gospodarczy, która polega na zniesieniu barier handlowych, jednak bez stosowania wspólnych stawek celnych wobec państw trzecich;
jednostronne preferencje handlowe udzielane m.in. krajom Afryki, Karaibów i Pacyfiku oraz innym objętym Generalnym Systemem Preferencji Celnych GSP, skierowanym do państw rozwijających się;
Klauzula Największego Uprzywilejowania (KNU), oparta na porozumieniu GATT/WTO, skierowana do państw wysoko rozwiniętych: USA, Japonia, Australia, Nowa Zelandia.
2