Używki

1. Tytoń

- nikotyna ma wpływ na OUN; próby leczenia nikotyna p.n.e,

- roślina ozdobna→ lecznicza→ żucie, palenie,

- XIX- XX w powstają maszyny do zwijania tytoniu, produkcja papierosów,

- Azja i Ameryka Południowa- popularne żucie tytoniu ( choroby jamy ustnej),

- w Polsce ok. 27% kobiet i 37% mężczyzn powyżej 15 r.ż. pali,

- ok. 22% kobiet pali w ciąży,

- Szwecja- więcej palących kobiet niż mężczyzn,

2. Skład dymu tytoniowego

- ok. 4000 zw. chemicznych,

- ok. 40 zw. rakotwórczych,

- ok. 600 zw. zidentyfikowanych,

- ok. 600-700 zw. niezidentyfikowanych,

- zw. organiczne, nieorganiczne, alkohole, aldehydy, ketony, węglowodory, nitrozoaminy, metale (kadm, ołów, arsen, polon),

3. Związki rakotwórcze

- nikotyna ma działanie uzależniające, ale nie rakotwórcze,

- podczas palenia papierosów powstają pochodne nikotyny i to one są prokancerogenne,

- jedno i wielo pierścieniowe węglowodory aromatyczne:

· benzen,

· benzopiren

benzofluoraten + pochodne,

benzoantracet + pochodne,

- n-nitrozoaminy,

- aldehydy:

· mrówkowy,

· octowy,

( zw. kancerogenne kontaktowe- w miejscu działania powstaje nowotwór),

- żucie tytoniu- w jamie ustnej powstają nowotwory; jest rozwiązane z ww. aldehydami,

- metale: ołów, kadm,

4. Dodatki

- dodawane w czasie procesów technologicznych,

- dodatki te modyfikują działanie biologiczne dymu tytoniowego,

- np. lukrecja, czekolada- poprawiają smak,

- zw. które nie dają liściom tytoniu bardzo wyschnąć,

- substancje poprawiające kolor dymu,

- 100-200 substancji dodatkowych w papierosie,

- zmieniają aktywność biologiczną- interakcje- działanie poszczególnych zw. może być mocniejsze, ale też zmaleć,

- substancje smoliste- ekstrakt dymu tytoniowego pozbawiony nikotyny i dymu,

- 12 mg zw. smolistych na papieros,

- 10 mg CO,

- 1.2 g nikotyny,

5. Nikotynowa terapia zastępcza

- plastry, gumy do żucia, tabletki pod język- z nikotyną,

- ilość wchłanianej do organizmu substancji jest niższa, niż przy paleniu,

- różne dawki; można stosować do 3 miesięcy aby nie wywołać uzależnienia,

- Bupropion- do leczenia uzależnienia od nikotyny,

6. Choroby odtytoniowe

1) Nowotwory

- rak płuc: wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, nitrozoaminy,

- nowotwory trzustki:

n-nitrozoaminy, wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne,

- rak pęcherza moczowego: aminy aromatyczne,

- nowotwory przewodu pokarmowego: efekt przerzutów,

- 95% przypadków raka płuc występuje u palaczy,

2) Choroby układu oddechowego

- przewlekła obduracyjna choroba płuc,

- palenie nasila ataki astmy,

- kaszel, odksztuszanie,

3) Choroby układu krążenia

- zawał,

- zator,

- choroba niedokrwienna serca,

- arytmia,

- miażdżyca,

4) OUN

- nikotyna po kilku sekundach dochodzi do mózgu,

- wpierw pobudzenia, później porażenie układu nerwowego i ośrodka oddechowego,

5) Choroby układu rozrodczego

- rozrodczego mężczyzn niepłodność przy dużej ilości palenia papierosów,

- wpływ dymu tytoniowego na układ hormonalny,

- kobiety: hormony, zmiana cyklu miesięcznego, zaburzenie tworzenia komórki jajowej, przedwczesne poronienia, zaburzony transport komórki jajowej i jej zagnieżdżenie,

- wady rozwojowe płodu: układ moczowo- płciowy, twarzoczaszka,

- niedotlenienie płodu, gdy kobieta pali podczas ciąży,

6) Układ narządów wydzielania wewnętrznego

- schorzenia tarczycy,

- schorzenia wzroku,

- choroba Grawesa-Basedowa,

- występowanie zmian u osób biernie narażonych,

7) Skóra

- szary odcień skóry,

- zmarszczki nad górną wargą,

- aldehyd mrówkowy, octowy- miejscowe działanie przy paleniu cygara, fajki→ nowotwór języka, krtani,

- nowotwór sutka i endometrium częściej występuje u kobiet niepalących niż palących,

- przerzyty do miejsc niezwiązanych z paleniem- związki rakotwórcze przedostają się z krwią do innych organów,

7. Biomarkery

- kotonina- główny metabolit nikotyny; można oznaczyć w moczu, krwi, łożysku, homogenacie tkankowym,

- nikotyna- b/krótki biologiczny kres półtrwania,

- 1-hydroksypiren,

- addukty DNA ze składu dymu tytoniowego,

- izocyjaniany- obecne w owocach pestkowców,

- CO- w wydychanym powietrzu,

- karboksyhemoglobina- w krwi,

- włosy- idealny materiał do badań- narkotyki, substancje psychotropowe( np. u noworodków),

---